Jet Gispen is Zuurdesem bakker bij Meneer Leffers en de beste afstudeerder van de TU Delft van 2017. Voor Jet is ontwerpen iets nieuws maken en dat nieuws kan dan alles zijn: van producten, diensten, systemen en zelfs menselijk gedrag. Als ontwerper ben je niet per se de maker, maar meer de dirigent of verkeersleider in zo'n systeem: aan welke knoppen kan de ontwerper draaien om iets op een andere manier te doen. Natuurlijk doet de ontwerper dit met de intentie om dingen beter te maken, maar dat zou eigenlijk bij elk mens zo moeten zijn. Voor Jet is dat ontwerpen helemaal natuurlijk omdat zij achterkleinkind is van Willem Hendrik Gispen, de ontwerper wiens stoelen, banken en lampen haast synoniem staan voor Nederlands Industrieel Ontwerp. Logisch dat de waarde van ontwerpen binnen haar familie nooit echt ter discussie stond. Dan blijft de vraag over: waarom bakker worden? Brood is het belangrijkste in het leven en de manier waarop Jet dagelijks duizenden zuurdesem broden maakt, is nog steeds vanuit het perspectief van een industrieel ontwerper. Binnen de bakkerij is ze daarom ook bezig met het aan de knoppen draaien om dingen op een andere, betere manier te doen. Van temperatuur, tot volgorde van activiteiten en inrichting van de ruimte zijn onderdelen van haar ontwerpbenadering nu. Wat wel mist is de user-centeren benadering nu. Je kan het brood gemaakt door Jet kopen bijj Meneer Leffers op de Delfgauwseweg 67, maar de bakkerij zelf zit op industriegebied Schiebroek. Hierdoor heeft ze niet direct contact met de klant in de winkel, dat is jammer, maar dit houdt haar wel gefocust op het iteratieve van elke dag brood maken en kijken of het beter of anders kan.
De tip van Jet om beter te begrijpen wat ontwerpen is, is om nu terwijl je dit luistert om je heen te kijken naar alles wat er om je heen zit. Alles wat door mensen gemaakt is, is ook ontworpen, dus selecteer dan een ding wat heel handig, mooi of dierbaar is en probeer erachter te komen naar het wie, wat en vooral waarom, dat achter dit ontwerp zit. Dat is natuurlijk makkelijk als je toevallig een Gispen 412 in je blikveld hebt (en ja, die kan ik nu zien), maar het is juist ook interessant om een product te pakken dat op eerste gezicht heel banaal of onbenullig lijkt. Als eerste voorbeeld komt Jet in relatie tot haar afstuderen op de verkeersdrempel, die in woonwijken moet voorkomen dat mensen te hard rijden en kinderen aanrijden, maar mogelijk bestuurders zo bezorgd zijn voor hun auto, dat ze niet goed opletten. Ander voorbeeld komt via (een student van) Pieter Desmet over het hexagonale potlood dat door de hoeken niet van een hellend vlak afrolt (en blijkbaar ontworpen door Lothar rond 1839).
We sluiten het gesprek af met het afstuderen van Jet Gispen, de toolkit Ethics for Designers. Het feit dat het gebruikt wordt bij onze studie en over de hele wereld geeft haar veel voldoening, vergelijkbaar met het draaien aan die knoppen. Terwijl zij brood bakt, heeft haar werk nog invloed op andere ontwerpers over de hele wereld. Toen Jet begon, was ethiek voor ontwerpers nog in kinderschoenen en nu is het onderdeel geworden van de waardepropositie van veel ontwerpbureaus: soort ethicswashing.
Lard Breebaart is bakker bij Kometen brood. Zijn naam kwam al voorbij in aflevering 33 met Olaf Wit. Lard is in 2021 (tijdens de lockdown) geswitcht van ontwerper werkzaam in marketing en produktontwikkeling naar het bakken van zuurdesembrood. Voor Lard is (goed) design het op de juiste manier combineren van dat wat in de onderbuik en in de bovenkamer gebeurt. De onderbuik is dan het irrationele en creatieve. De bovenkamer voor wat je kan analyseren en vastleggen. Die twee hebben elkaar hard nodig zowel bij design als bij het bakken van brood. Je wordt geen goede bakker (of ontwerper) als je het recept niet volgt, maar ook niet als je er niet dat gevoel en liefde in stopt. We praten over de bakkerswereld, en dan specifiek die van zuurdesembrood, en hoe die wereld aankijkt tegen de binnenkomst van mensen uit andere disciplines. Andersom: mocht je iemand kennen die van bakker geswitcht is naar ontwerper, dan horen we het graag op understandingdesign-io@tudelft.nl. Als ontwerper sloeg Lard aan op de vergelijking BROOD = WATER + BLOEM + ENERGIE. Die ENERGIE zit in de oven, de kneedmachine, de bacteriën. In die simpele vergelijkingen zitten nog honderden variabelen die alles anders kunnen maken. Als ontwerpers kan Lard een goed brood op verschillende manieren maken, net als bij ontwerpen. We praten verder ook nog over de voor- en nadelen die te maken hebben met schaalvergroting bij zelf thuis bakken, een kleine bakker of een brood uit de fabriek.
De tip van Lard is om naast die bovenkamer, die je kan trainen met boeken en colleges, om ook de onderbuik los te krijgen en naar te luisteren. Daarvoor heb je ruimte nodig. Ruimte als fysieke ruimte, maar ook ruimte in tijd. Heel concreet werkt het voor Lard om te gaan rennen, zonder apps als Strava or Runkeeper of fitnesscrackers, maar vooral om de omgeving op je af te laten komen. Geef jezelf de ruimte om te voelen wat interessant voor je is. Voor jou kan het ook iets zijn als op de racefiets stappen, een lang gesprek te hebben, brood bakken (of heel lang en rustig koken). Voor Lard was de Corona tijd typisch een moment waarin ruimte gegeven werd aan andere ideeën. In de bakkerij probeert Lard ook de bezoekers de ruimte en tijd te geven om te zien hoe het brood gemaakt wordt. Niet zozeer om de wat hogere prijs te rechtvaardigen, maar om een soort bewustzijn te geven dat er heel veel charme zit in het maakproces, vergelijkbaar met hoe Christien Meindertsma in aflevering 18 sprak over dat een simpel, wit plastic zakje ook met liefde is gemaakt.
Elmer Zinkhann was in de vroege jaren 2000 een student van me en zit nu al ruim 20 jaar in London als head of design bij Digital Catapult. Digital Catapult is vergelijkbaar met TNO: een onderzoeksinstituut dat kijkt naar nieuwe technologieën en hoe die in de markt gebruikt kunnen worden. Voor Elmer in zijn werk een combinatie van het doen en het faciliteren: hoe beginnen mensen samen te doen en samen te werken om de problemen op te lossen die ze gezamenlijk hebben. Zijn rol als designer hierin helpt hij met het zoeken naar de juiste methoden om iets mogelijk te maken en het kijken naar wat voor interventies ze kunnen doen en prototypes ze kunnen maken als proof of concept. Elmer snapt nog niet helemaal wat Design Thinking precies is: doen wat een ontwerper doet, maar niet toegepast op ontwerpen, iets maken. Binnen het Design Thinking ziet hij wel dat visualisatie belangrijk is en dat het ruimte geeft voor het doen van gebruiksonderzoek, maar iets maken om naar mensen te brengen, ontbreekt daarin te vaak. Zo werkt Elmer vaak samen met Royal College of Art Service Design en University of the Arts London Service Design en ook daar vragen ze zich af wat kan je aanraken, what is the tangible aspect of the service.
Elmer heeft twee tips om ontwerpen beter te begrijpen. Zijn eerste tip is om goed te kijken naar de film Powers of Ten™ door Ray en Charles Eames, die ook onderdeel is van de verplichte stof van ons vak. Het duurde even voordat Elmer zelf de relevantie ervan doorhad, maar de essentie is de quote: "The details are not the details, they make the design". In die film en met dat perspectief, kwamen alle strengen van ontwerpen voor hem samen. Zijn tweede tip gaat over service en interactie ontwerpen en dat is het boek Designing Interactions van Bill Moggridge (2007). Het boek is een collectie van verschillende perspectieven, waaronder een mooie uitleg van wat service design is. Het deed mij erg denken aan een vergelijkbaar boek uit 2009 The Art of Human Computer Interface Design (1990), door Brenda Laurel en Joy Mountford, vol met essays over het toen nieuwe gebied van interface ontwerpen. Zijn eindconclusie is vooral dat alles wat je leert, van je eerste jaar tot het einde van je studie, blijft ergens in je achterhoofd liggen en dat vormt samen later het vocabulaire dat ontwerpen is.
Caspar Chorus is (sinds september 2022) de decaan van de faculteit Industrieel Ontwerpen. Voordat Caspar de vraag “Wat is design?” beantwoordt, geeft hij de disclaimers dat (1) hij zelf geen ontwerper is en (2) dat de vraag naar een definitie van ontwerpen en ontwerper vaak wat overschat wordt. In de woorden van de taalfilosoof Ludwig Wittgenstein “Waarover men niet spreken kan, daarover moet men zwijgen.” Sinds Caspar decaan is geworden van de faculteit wordt de vraag - wat ontwerpen is - vaak aan hem gesteld door medewerkers. Daarbij lijkt die vraag vooral te worden gesteld vanuit een soort wetenschaps- of ontwerpersnationalisme, met als doel om andere definities uit te sluiten. Om toch dichter bij een definitie van design te komen, bespreken we daarom het verschil in ontwerpen zoals het gedaan wordt bij de faculteit Industrieel Ontwerpen, tegenover de faculteit waar Caspar vandaan komt Techniek, Bestuur en Management. Sind zijn overstap valt hem op, behalve de vele overeenkomsten, dat bij zijn vorige faculteit de nadruk meer op de analyse - het ontrafelen van complexe sociotechnische systemen - zat en minder op de synthese: het vinden en maken van een oplossing. Toch groeien ook daarin de verschillende faculteiten naar elkaar toe, zo haalt Caspar ook de aflevering van deze podcast met Nynke Tromp aan, waarin zij spreekt over het ontwerp van wetten. Trouwens, het afgelopen half jaar heeft Caspar ook scherper gekregen, dat het ontwerpen zelf ook een hulpmiddel voor analyse kan zijn.
Zijn tip om beter te begrijpen wat ontwerpen is, is het bezoeken van de open dagen. Vorig jaar in September voelde hij zich ook eerstejaars of kandidaat student en het kijken, doen en rondwandelen op de faculteit hielp hem zo in het beter begrijpen wat ontwerpen is. Het begint echt te landen als je een student een prototype voor het afstuderen ziet opbouwen of tijdens het tekenen in de tekenklas. Het gaat vooral bij ontwerpen over de bereidheid om het te doen - ook al kan je het nog niet - en dan itererend naar iets toe te gaan waarvan je een paar weken geleden dacht “Hoe ben ik er ooit aanbelandt”. Dat doen, zie je ook in de manier waarop medewerkers (zoals in de labs) praten over wat ze doen, terwijl ze het doen.
Bette Burger is UX designer en oprichter van Primio, een mobiele leerapp (micro-learning). Bette is opgeleid als Communicatie en Multimedia Designer (CMD) bij een kunstacademie (Willem de Kooning Academie) en voor haar is design overal: alle (door mensen ontworpen) dingen die je ziet, voelt en ervaart is over nagedacht met een doel of een idee. Dat kan een mooi object zijn, maar ook een dienst die lekker voelt of iets makkelijk maakt. Bette wilde tijdens haar opleiding altijd alles makkelijk maken, als een IKEA handleiding, maar dan voor websites of apps. We praten ook nog over (1) het gevaar van succes, (2) hoe mensen zich hechten aan dingen die ze zelf in elkaar hebben gezet, (3) dat bij veranderen (leren) altijd een beetje pijn hoort en (4) hoe je door ontwerpen de verhouding tussen leidinggevenden en medewerkers beïnvloedt.
Haar tip om te beginnen met design is om uitgangspunt of het doel helder te krijgen: wanneer ben ik tevreden, waar wil ik naartoe werken. Daar hoort ook een beetje mopperen bij. Om ontwerpen beter te begrijpen raadt Bette een bezoek aan een museum aan. Vooral een spontaan bezoek aan de Kunsthal In Rotterdam werkt daarvoor heel goed. Daar kan je behalve een grote tentoonstelling ook altijd een stuk of drie kleinere tentoonstellingen vinden. Juist die kleinere tentoonstellingen zijn vaak onverwacht en geven je een nieuw perspectief. Het gebouw zelf, met de onduidelijke structuur (door Rem Koolhaas) helpt bij dat dwalen. Ter afsluiting mijmeren we over de overdreven consumptiecultuur (opgenomen tijdens de Black Friday/Decemberdagen) en dat het mogelijk een idee is om elkaar in plaats van fysieke producten een gezamenlijk bezoek aan een museum of een museumkaart cadeau te doen.
Olaf Wit is lead bike designer bij Roetz-Bikes en gaf vroeger ook les bij onze faculteit. Voor Olaf is design, zoals wij dat in Delft doen en onderwijzen vooral het integreren en het samenbrengen van allerlei belangen in een plan of een ontwerp. Omdat het ontwerp op onze faculteit meestal voor grote bedrijven en grote aantallen van producten gaat, is dit soort ontwerp daarom ook invloedrijk en publiek. Daar hoort ook iets ongemakkelijks bij, omdat het altijd over iets nieuws en verandering gaat en daar hoort de rol van "change agent" bij. Natuurlijk wil Olaf niet dat wij als ontwerpers rommel op de markt brengen, die door gebruikers gekocht, gebruikt en weggegooid wordt. Toch is een van zijn eerste ontwerpen de Fendor-Bendor, mogelijk te definiëren als een weggooi spatbord. Nu werkt Olaf aan een zo circulair mogelijke e-bike Roetz Life, waarbij de fiets is opgebouwd uit modules die allemaal zo lang mogelijk mee gaan, maar ook makkelijk te "servicen" en zelfs op te waarderen (up cycling). Daarbij lenen ze uit het platformdenken dat nu in de auto-industrie gemeengoed is. Om het probleem van planned obsolescence tegen te gaan, wordt deze fiets ondersteund door een dienst waarbij er niet telkens iets nieuws verkocht hoeft te worden.
Zijn belangrijkste tip is bij jezelf te zoeken naar de vonk, naar datgene wat je echt aanzet om vervolgens de ontwerp kant daarvan te bekijken. Omdat de studie van ontwerpen je zoveel richtingen en profielen geeft, moet je op zoek naar datgene waar jij echt energie uit haalt. Door echt betrokken te zijn bij het onderwerp waarvoor je ontwerpt, kan je bewuster omgaan met de impact die je daarbinnen maakt. Voor Olaf was dat sporten: roeien, fietsen etc. Daarbij realiseerde hij zich dat ook al die materialen bij roeien ook ontworpen waren. Het kunnen ook andere passies zijn, zo praten wij ook over twee ontwerpers die nu broodbakkers zijn geworden. Om nu gelijk concreet aan de slag te gaan met zo'n passie is de tip van Olaf om de film Dogtown & Z-Boys te kijken. Dit gaat over het ontstaan van skateboarden, zoals we dat nu kennen. In de documentaire zie je hoe een groepje uit achtergestelde wijken in Los Angeles op zoek gingen naar wat ze konden doen als ze niet konden golfsurfen. Zij maakte van een sport die tot dan toe heel net en saai was, een gigantisch fenomeen.
Zuraida Buter is curator van festivals die te maken met playful arts, games en design, met als doel om mensen aan het spelen te krijgen. Voor Zuraida is design het ontwerpen van regelsets om het gedrag van mensen te beïnvloeden, zoals hoe mensen omgaan met het navigeren door een ruimte of ontwerp. De regelsets is binnen de wereld waar Zuraida opereert het belangrijkste materiaal waarmee spellen worden ontwerpen. Bij Zuraida zijn dat voornamelijk spellen in de publieke ruimte, waar de ontwerpers proberen mensen te verleiden om met een speelse blik naar hun omgeving te kijken. Bij het ontwerpen hiervoor heeft de ontwerper zelf een speelse blik nodig en is het belangrijk om continu het gedrag van mensen in de publieke ruimte te observeren. Als curator, is de rol van Zuraida niet de maker van de spellen, maar wel degene die kiest welk ontwerp op welke plek vertoond gaat worden. Daarmee maakt zij binnen een thema en op een plek met het werk van anderen weer iets nieuws.
Zuraida heeft als curator natuurlijk veel tips om beter te begrijpen wat ontwerpen is. De belangrijkste is een (gecureerd) boek: The Game Design Reader van Katie Salen and Eric Zimmerman uit 2003. Daarin staan heel veel pointers en tips om na te denken over game design. Verder om de speelse blik beter te begrijpen, zijn de boeken van de (helaas onlangs overleden) Bernie DeKoven. Om beter te begrijpen wat het fenomeen Indie Games (als een soort tegenhanger van commerciële games) is, zijn er festivals als The Overkill in Enschede en de stroming van alt-ctrl games (waarin andere manieren van bediening worden geëxploreerd). Hiervoor is Zuraida's tip om te kijken naar shakethatbutton.com: een mooie collectie van alternatieve controllers voor spelletjes. Dat is vooral leuk voor de eerstejaars studenten om in hetvierde kwartaal nog een keer te bezoeken tijdens het vak Digital Interfaces. Wil je gecureerde festivals van Zuraida zien, dan zijn we nu helaas net te laat voor Playtime 20.22 in September in Brugge, waar Zuraida rondom de thema's food, cooking en personal games werk liet zien. Gelukkig zijn we nog wel op tijd voor A MAZE festival van 10 tot 13 Mei 2023 in Berlijn.
Samuel Stahl is nu tweede jaar student Industrieel Ontwerpen. Toen we elkaar spraken (in juli) had hij net zijn eerste jaar afgerond. Voor Samuel is de definitie van design afgelopen jaar flink veranderd en vooral het Nederlandse woord ontwerpen begint steeds beter de lading te dekken. Het is ten eerste een werkwoord (waar design zowel werkwoord als zelfstandig naamwoord kan zijn). Design in die zin is een gereedschap om een oplossing te ontwerpen. Toen Samuel begon met studeren, dacht hij dat de ontwerpen bij product design in ieder geval geluid moeten maken als ze vallen. Nu ziet hij (mede na een goed gesprek met Jeroen van Erp) dat met dezelfde tools van design, je ook concepten kan maken die minder tastbaar zijn: een ontworpen gedachte, die iets betekenen voor de mensen die eraan meedoen. Een andere invloed op zijn denken over design is het hoofdstuk Design Away van Cameron Tonkinwise, waarmee hij in aanraking kwam bij het vak Understanding Values. Hierin geeft Tonkinwise een aantal manieren aan hoe je kan ontwerpen door minder te creëren, zodat je minder verwoesting veroorzaakt.
Samuel geeft als tip om beter te begrijpen wat design is, het online filmpje James Dyson Answers Design Questions From Twitter van Wired Magazine. Een laagdrempelige manier om vooral ook op een andere manier te kijken naar de design driehoek, van people, organisation en technology. Als echte docent, kan ik het niet laten om Samuel gelijk de tip terug te geven om de biografie van James Dyson te lezen Invention: A Life of Learning through Failure. Het mooiste in het filmpje is dat er veel vragen gesteld worden, zodat je verschillende perspectieven ziet op het veld van design. En lekker te bekijken vanaf de bank.
Gloria Kok is mode ontwerper. Dat is voor haar heel vergelijkbaar met een meubel ontwerpen en daarmee ook met design zoals wij dat in Delft doen. Het moet een functie hebben, het moet passen, het moet bruikbaar zijn en de ontwerper moet omgaan met beperkingen. De beperkingen bij het ontwerp van de kleding betekende voor haar dat ze vanuit duurzaamheid nooit spijkerstof en PVC gebruikte, maar juist wel technische materialen vanuit het idee van groen ontwerpen. Verder was ze in haar eigen bedrijf ook altijd bezig met de hele keten van productie en de winkelervaring. Het echte ontwerpen zelf ontstond vooral in de steden door te kijken naar mensen op straat, om daaruit nieuwe ideeën voor een collectie te halen. We praten ook verder over haar broers die vanuit de techniek ontwerpen. Voor hen bestaat dit meer uit het oplossen van problemen, die ze tegen komen. De tip die Gloria geeft voor (toekomstige) ontwerpers is vooral goed gekanaliseerd om je heen te kijken. Een goed voorbeeld van dat gekanaliseerd kijken, is te ervaren door te kijken naar een ontwerp met sterke beperkingen: de stoel. In het boek 1000 Chairs van Charlotte & Peter Fiell krijgt de lezer een heerlijk visueel overzicht van stoelen. Zelfs met 1000 stoelen is het boek nog niet compleet; Gloria's favoriete stoel van Jean Prouvé, de Grand Repos staat er niet in. Als laatste geef ik dan nog de tip om bij de faculteit Bouwkunde langs te lopen bij de stoelencollectie op de eerste verdieping.
Jasper van Kuijk is universitair docent en doet onderzoek naar hoe user-centered design en innovatie werkt in de praktijk en schrijft elke zaterdag in de Volkskrant een column Hoe moeilijk kan het zijn over bruikbaarheid. Daarnaast is Jasper cabaretier (met bijvoorbeeld deze show op Netflix met goede titel) en doet dit jaar mee aan De Slimste Mens. Jasper heeft het ideetje in mijn hoofd geplant om deze podcast te starten en daarom ben ik blij om na een jaar eindelijk ook hem te kunnen hebben geïnterviewd. Voor Jasper bestaan er drie perspectieven op design, die alle drie heel waardevol zijn maar die wel goed zijn om uit elkaar te houden. Deze drie zijn:
Volgens Jasper zit tussen design als kunst en als oplossing ook nog iets als exploratief ontwerpen, denk hierbij aan provocative design of een scenario.
Hoewel ik hoopte dat Jasper als tip het boek The Design of Everyday Things van Donald Norman zou geven, is zijn tip eigenlijk om altijd het probleem helder te krijgen, ofwel het eerste deel van de Double Diamond van de British Design Council, die ook weer een bril is. Zijn concrete tip is om te luisteren naar seizoen 1 van de BBC Podcast 13 Minutes to the Moon, die volgens Jasper gaat over radicale innovatie. De podcast gaat over het Apollo ruimteprogramma om naar de maan te gaan en dan specifiek de 13 minuten van de powered descent van de maanlander. Elke minuut van de gesprekken tussen astronauten en mission control worden helemaal geanalyseerd en je merkt bijvoorbeeld dat de meeste mensen die meewerkten aan deze maanlanding tussen de 20 en 30 jaar oud waren. Het laat vooral zien dat innovatie onzeker is en daarom vaak niet leuk is.
Sander Veenhof is een "technokunstenaar" die veel gebruik maakt van techniek zoals Augmented Reality, Virtual Reality om zijn kunst te maken. Sander benadert de vraag wat design is, door zich af te vragen wat niet design is: en dat is dan naar zijn idee "de natuur". Op het moment dat wij als mensen hier een ingreep op maken, dan wordt het ontwerpen en dan gaan wij als mensen functie toevoegen en kiezen wat de beste kenmerken zijn. Toch is volgens Sander kunst geen design, maar dat verschil zit hem vooral in de schaal van zinvolheid: dat bij kunst het niet nodig is dat iemand op het resultaat zit te wachten. Zo maakte Sander voor de Hololens een Patent Alert app, die de gebruiker waarschuwt op het moment dat deze een handeling uitvoert die door een bedrijf gepatenteerd is. Niemand zit hier op te wachten, maar het maakt wel invoelbaar wat voor problemen we in de toekomst gaan tegenkomen. Omdat Sander voor zijn kunst met technologie werkt, moet hij waken om niet in het domein van designers te komen en zich vast te houden aan de expressieve kant. Zo is hij op dit moment bezig met het inbrengen van spelelementen in de bewoonde wereld door middel van Snapchat filters, maar ontwijkt hij het idee van puntentellingen en laat dat graag over aan ontwerpers. Zijn tip is om aan de slag te gaan met Lens Studio van Snap. Voor Sander is het mooi dat je met die omgeving op een hele snelle manier dingen kan uitproberen, aanpassen en exploreren. Omdat het de camera van je telefoon gebruikt, doen mensen in je omgeving hier automatisch in mee en zo ontstaat een proces van uitproberen, exploreren, mislukken, afsplitten en afmaken.
Nynke Tromp doet onderzoek naar en geeft les in sociaal ontwerpen en gedragsverandering op onze faculteit, zo coördineert ze het 2e jaars vak Design Project 4 - Design for Society (waar ze ook een boek over heeft meegeschreven). Voor Nynke is ontwerpen zich echt aan het verruimen naar andere domeinen, waarbij de kernvaardigheden van een nieuw perspectief op een vraagstuk ontwikkelen en komen tot originele oplossingen die passen bij wat mensen willen van enorme waarde zijn. Voor het resultaat (de manifestatie) van het ontwerpen gebruikt Nynke de laatste jaren steeds meer het woord interventie, omdat het naast een fysiek product, ook een dienst, een wetsvoorstel of een beleidsvoorstel kan zijn. Het idee hierbij is dat je als ontwerper de complexiteit van vraagstukken zo kan begrijpen dat je ook inziet dat iets anders dan een product - waaronder dus een wetsvoorstel - de oplossing kan zijn. De tip die Nynke geeft is het boek De Daadkracht der Dingen (What Things Do in het Engels), het proefschrift van techniekfilosoof Peter-Paul Verbeek. In dit boek wordt met goede voorbeelden (bijvoorbeeld de magnetron) uitgelegd dat de invloed van producten verder gaat dan alleen het probleem dat ze oplossen. Omdat we met een magnetron eten makkelijk kunnen opwarmen, hoeven we niet meer tegelijk te eten, waardoor een gezin minder makkelijk bij elkaar te brengen is voor een gesprek. Zo'n bredere kijk kan ook een verlammend effect hebben en daarom eindigen we nog met een discussie over de rol van de ontwerper en de manier waarop een ontwerper de complexiteit van het vraagstuk en de consequenties van een oplossing behapbaar kan maken of houden.
Jony Ive (of Sir Jonathan Ive) is de bekendste ontwerper van nu; hij werkte tot 2 jaar geleden als Chief Design Officer voor Apple en was daar verantwoordelijk voor de iconische ontwerpen van de iMac, iPod en iPhone in al hun opvolgende varianten en nog veel meer. Voor Jony gaat ontwerpen over de band die alle mensen hebben met het creëren, het hebben van ideeën. Dat kan op allerlei manieren. De vaardigheden en praktijk hielpen Jony om te ontdekken wat hij kon toevoegen aan de maatschappij. Zijn zorg was alleen dat hij door al dat bezig zijn met tekenen, bouwen en vervaardigen, hij daarmee niet meer bezig was met het dromen en verbeelden. Zijn tip is om echt bezig zijn met ideeën, zoals hij dat deed op in het vak over het maken gipsmallen. Het vak werd gegeven door Roy Morris in een stoffige werkplaats vieze klas, waar iedereen een dikke tong kreeg van het gipsstof. Het belangrijkste in het klas was dat Roy heel zorgvuldig was met ideeën en liet alle studenten hun eigen werk met respect presenteren. Het gaat om die zorg waarmee je de zo breekbare ideeën omringd. Je kan een idee heel makkelijk kapot praten met een mening, terwijl je er beter aan doet om stil te zijn en te luisteren naar die ideeën. Zijn laatste tip raakt aan de kern van wat wij op de TU Delft jullie zowel willen meegeven, maar misschien daarom juist ook afnemen: nieuwsgierigheid… als in helemaal open en onderzoekend te zijn. Hierbij is het belangrijkste om open te staan voor verrassingen en het onverwachte en dit niet door meningen van anderen uit je systeem te laten slaan.
Deze podcast is gebaseerd op een Commencement Speech die Jony Ive op 12 Mei 2021 gaf voor de afstudeerders van de California College of Art. Er is door Nick Knight een erg mooie film van gemaakt, waarbij het lijkt of we hem eindelijk hebben bevrijd uit de witte kamer waar hij meestal zijn ontwerpen presenteerde. Zelf heb ik als student in 1994 Jony Ive heel erg kort in het echt gezien. Ik mocht op het podium waar 7 jaar later de iPod werd geïntroduceerd ons interface ontwerp presenteren. De baas van Apple design was Robert Brunner en hij liet ons bij de ontwerpafdeling rondkijken en vroeg zijn medewerker Jony Ive om hun laatste project te presenteren. Jony was niet enthousiast ("Dit is toch geheim!"), maar met een beetje tegenzin liet hij een paar prototypes zien van wat later de ook mislukte, maar zeer interessante 20th Anniversary Macintosh zien. Zelf heb ik deze computer jaren in mijn keuken gehad.
Tessa Steenkamp ontwerpt tussen interaction design en de gebouwde omgeving. Die twee perspectieven kloppen ook met haar vooropleidingen: eerst Industrial Design aan de TU Eindhoven en daarna de MSc/MArch Emergent Technologies and Design aan de School of Architecture in London. Na deze opleidingen werkte ze een tijd als service designer bij de Gemeente Amsterdam en bij UNSense, onderdeel van Ben van Berkel's architectenbureau UNStudio. Tessa ziet zichzelf als ontwerper in een Venn-diagram met drie cirkels: 1. de mens en de manier waarop we onszelf organiseren, 2. de technologie en de tools die we gebruiken en 3. onze (bebouwde) omgeving. Dat lijkt mogelijk een beetje op de driehoek/cirkel van onze faculteit met: de technologie, de mensen, de organisatie en het ontwerpen. We praten over interaction design of het ontwerpen om gedrag uit te lokken. Een gebouw of huis, lijkt heel star en weinig flexibel, maar nu al ziet Tessa op Funda dat huizen die eerst met 2 of 3 slaapkamers werden aangeprezen, nu spreken over slaapkamer en werkkamer. Een voorbeeld van How Buildings Learn (van Stewart Brand). We geven dan ook toe beide te houden van de brutalistische betonnen gebouwen zoals de Aula op de TU Delft campus. Daarin ontdekken we ook het verschil tussen hoe architecten naar bewoners en ontwerpers naar gebruikers kijken. Haar tip om beter te begrijpen wat ontwerpen is, is het boek uit de 60er jaren The Image of The City van stedebouwkundige Kevin Lynch te lezen (PDF). In dat boek wordt de stad en de structuur vanuit begrijpelijkheid beschreven. Hoe definiëren bewoners een wijk, waar vinden ze de weg minder goed. Het boek heeft achterin een hele lekkere methode, die je ook kan toepassen op andere vraagstukken. Tessa heeft deze methode gebruikt om de ingewikkeldheid van het openbaar bestuur in kaart te brengen. Aan het eind gaan we nog verder door op een paar interessante science-fiction films en boeken. Met als oudste voorbeeld Metropolis van Fritz Lang uit 1927, die gaat over klassenverschil in de stad en allerlei geavanceerde dingen laat zien. Dat doet mij weer denken aan een lekker boek Make It So, waarin getoond wordt hoe interfaces in films later ook interfaces in de echte wereld beïnvloeden. We sluiten af met het boek Highrise van J.G. Ballard over een flat met rijke mensen bovenin en armere mensen onderin. Het mooie is dat in de lockdown Tessa sommige aspecten van het boek herkent en ervaart met haar buren.
Ruud Balkenende is hoogleraar Circular Product Design aan de faculteit Industrieel Ontwerpen in Delft. Voor Ruud is ontwerpen (voor een circulaire economie) een zoektocht naar hoe je producten langer hun waarde kunnen laten vasthouden. Hiervoor moet de ontwerper en producent heel anders met het product (en eventueel de service eromheen) omgaan en moet een product heel anders op de markt gezet worden. Voor zijn tip spreken wij over het boek Brave New World van Aldous Huxley (hier is de hele tekst). Dit boek is geschreven in 1931 in een tijd waarin massaproductie en consumentisme opkomt en in het boek wordt een schijnbaar utopisch wereldbeeld neergezet, waar alles draait om gemeenschappelijkheid en saamhorigheid. Als je inzoomt zie je eigenlijk een dystopie, waarin mensen kunstmatig tot stand komen en afwijkend gedrag onmogelijk is. Op school reciteren de kinderen: "I do love flying, I do love having new clothes. But old clothes are beastly. We always throw away old clothes. Ending is better than mending, ending is better than mending, ending is better …" (hoofdstuk 3). Het omgekeerde waar Ruud zich nu mee bezig houdt. Mocht een boek uit 1931 te langzaam gaan, zou als alternatief het boek The Circle van Dave Eggers meer raakvlakken hebben met de huidige tijd van sociale media, internet en smartphones. Kleine notitie: door technische problemen lopen tegen het einde de audio-tracks niet meer lekker gelijk. Dit kan verwarrend zijn, maar als je vooral naar Ruud blijft luisteren en de interviewer probeert te negeren, blijft er toch een uitstekend verhaal over.
Timo de Rijk is de directeur van het Design Museum Den Bosch en was hiervoor hoogleraar Design, Culture & Society op onze faculteit. Voor Timo gaat design over de ingreep die je doet op de wereld. Bij ontwerpen maak je iets wat er nog niet is en hiervoor moet je in staat zijn een andere toekomst voor te stellen. Voor Timo is het van belang om bij het ontwerpen niet alleen toekomstige producten en systemen te verzinnen, maar ook alles wat eromheen hangt: de context. Die context bestaat uit zaken als gebruik en commercie, maar ook de culturele context. Voor die ingreep moet je weten wat de wereld is, waar die voor staat in sociale, culturele en economische zin en daarmee moet je aan de slag. Ontwerpen is dus een heel intellectuele activiteit, waarvoor je veel moet weten en begrijpen. Geschiedenis kan heel goed helpen je deze wereld te begrijpen, maar niet om de toekomstte voorspellen, daarvoor is elke situatie te uniek. Zijn tip voor eerstejaars is dan ook om je intellectuele voelsprieten uit te zetten door vaak en veel musea te bezoeken en dan natuurlijk vooral het Design Museum Den Bosch (of London, Gent, Duitsland). Zo'n museum leert je dat ontwerpen altijd verandert en dat ontwerpen een debat is in woord en daad. Regelmatig bezoek aan tentoonstellingen voedt je denken. Heel concreet: terwijl we dit interview hadden, was het museum gesloten en konden wij nog een laatste keerde tentoonstelling Victor Papanek: The Politics of Design bezoeken, vanaf 16 Oktober 2021 komt de tentoonstelling GOTH - Designing Darkness over de donkere kant van het bestaan en alles wat je associeert met Gothics.
Silvia Naber is trendwatcher bij Trendzaken, en freelancer bij Food by Design en Bloom. Silvia was ooit student van mij, toen ik lesgaf bij de Willem de Kooning Academie op de (nu opgeheven) bacheloropleiding Lifestyle & Design. Hierna heeft Silvia nog een master gedaan in Fashion Strategy bij ArtEZ in Arnhem. Voor Silvia is klassiek ontwerpen het vormgeven van iets als een product, folder of een boek, terwijl zij eigenlijk meer informatie vormgeeft, namelijk trends. Trendonderzoek is het startpunt van het hele ontwerpproces en resulteert ook wel in echte producten. Als trendwatcher moet je echt heel erg om je heen kijken, patronen opmerken voordat anderen het zien en ze op een goede manier communiceren. Haar tip sluit aan op dat rondkijken, dat is het lekkere doe-boek How to be an explorer of the world (ook Nederlandse versie) van Keri Smith. Dat boek zit vol kleine oefeningen die je zelf kan doen, waardoor je bewuster om je heen kan kijken.
Mijn audio is helaas niet helemaal goed in deze opname, maar gelukkig kunnen we Silvia wel goed horen.
Jeroen Coelen geeft les en doet onderzoek naar startups bij Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft. Voor Jeroen is ontwerpen de natuurlijke reflex van de mens om zich een voorstelling te maken van een mogelijke toekomst. Met een startup ben je ook een toekomstige voorstelling te maken en schets je je business model, product of dienst. Zijn tip is om te kijken naar het introductiefilmpje over Jobs to be Done van Clayton Christensen. Hierin zegt Clayton dat je naar producten kan kijken als dingen die we inhuren om iets gedaan te krijgen. Dit helpt je om op verschillende niveaus na te denken over waarom je een product aan het maken bent. Mocht je meer willen lezen over Jobs to be Done, dan geeft dit Harvard Business Review artikel nog meer achtergrond. Clayton Christensen was een professor bij Harvard en introduceerde het idee van Disruptive Innovation in zijn boek The Innovator's Dilemma. Mocht je meer willen weten over Jeroen Coelen, volg hem dan op LinkedIn.
Jan Belon is strategisch directeur en oprichter van Afdeling Buitengewone Zaken (of A/BZ). Jan was een van de vroegste afstudeerders van de opleiding Industrial Design aan de TU Eindhoven. We spreken elkaar tijdens de week van de Dutch Design Week (dit jaar volledig online) en daar heeft A/BZ in samenwerking met Garage2020 zojuist de prestigieuze Dutch Design Award gewonnen in de categorie Service & Systems voor hun project Monnie. Hoewel dit gewoon lijkt op het ontwerpen van een app, ziet Jan dit soort ontwerpen als een poging om echte systeemverandering tot effect te hebben, in dit geval de manier waarop schuldeisers met jongeren kunnen omgaan. Bij systeemontwerpen is samenwerking heel belangrijk, waardoor je ook echt multidisciplinair bezig kan zijn, met niet alleen ontwerpers, maar zelfs ook filosofen. Behalve de resultaten en de samenwerking, is voor Jan ook de manier van ontwerpen belangrijk. Zo verzonnen zij de methode van Hidden Design , waarin ze heel extreem een niet bestaand product-service gingen naspelen, alsof de tovenaar van Wizard-of-Oz achter het gordijn zat. Op deze manier maakten ze tijdens de 2012 Dutch Design Week de Ver Van Je Bed Show. Jan's tip om beter te leren omgaan met systeemverandering is het boek Product-Service System Design for Sustainability (ook in PDF) door Carlo Vezzoli, waarin dit grote thema toch iets meer behapbaar wordt beschreven.
Charlotte Kobus is een collega docent bij Industrieel Ontwerpen en adviseert organisaties op duurzaam consumentengedrag met TINH. Haar achtergrond is dat ze na haar bachelor IO, de master Strategic Product Design heeft gedaan en toen is gaan werken bij een energienetwerkbedrijf en daarnaast gaan promoveren. Charlotte benadert het ontwerpen vanuit een heel onderzoekend perspectief, maar probeert daarbij vaak veel verschillende partijen en conflicterende belangen bij elkaar te brengen. Dat betekent dat er vaak niet één juist antwoord is, maar dat het eindigt in een acceptabele oplossing voor een uitdaging. Haar tip is het boek "this human" van Melis Senova. Het boek staat vol met tips en oefeningen om erachter te komen hoe je als ontwerper in de wereld staat, waardoor je veel effectiever kan hebben. Als dit je bevalt kan je daarna nog het wat moeilijkere boek The Reflective Practitioner van Donald Schön lezen.
