W finałowym odcinku 3. sezonu Lichnerowicz i Bendyk podsumowują kluczowe wydarzenia mające wpływ na rosyjską wojnę w Ukrainie. Jak zwycięstwo Karola Nawrockiego w wyborach prezydenckich w Polsce wpłynie na polskie wsparcie dla Ukrainy, polską pozycję międzynarodową i finalnie polskie bezpieczeństwo? Jakie są kluczowe wnioski z brawurowej operacji i ukraińskiego ataku na rosyjskie lotniska strategiczne? Jaki jest potencjał rozpoczętego procesu dyplomatycznego? Jakie wnioski na temat kondycji społeczeństwa można wyciągnąć podczas wizyty na kluczowym wydarzeniu kulturalnym Ukrainy, czyli Targach Książki w Kijowie?

W 9. odcinku trzeciego sezonu podcastu „Rozumieć Ukrainę” Agnieszka Lichnerowicz i Edwin Bendyk analizują obecny stan relacji polsko ukraińskich: w kontekście polskich wyborów prezydenckich, roli Polski w trwających "pokojowych” negocjacjach, stosunków dwustronnych, a także przyszłej integracji Kijowa z UE oraz przełomu w sprawie ekshumacji. Jak zwykle rozmowa rozpoczyna się od omówienia najnowszych sondaży z Ukrainy, wskazujących na rosnące zaufanie do prezydenta Zełenskiego oraz rozmowy o tym, że Ukraińcy nie są gotowi na pokój za wszelką cenę, a większość społeczeństwa nie wierzy w szybkie zakończenie wojny. W końcowej części autorzy podcastu poruszają temat odporności społeczeństwa ukraińskiego i lekcji, jakie Polska może wyciągnąć z ukraińskich doświadczeń w budowaniu odporności państwa i demokracji w czasie wojny.

Zapraszamy do słuchania.

Zapowiedź odcinka:

https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103086,31952709,ukrainskie-watki-w-polskiej-kampanii-wyborczej-analiza-rozumiec.html

Przy okazji 80 rocznicy zakończenia drugiej wojny światowej rozmawiamy o tym, czy pamięć o tamtym konflikcie wpływa na mierzenie się Ukraińców z rosyjską agresją, czy pomaga w mobilizacji i czy na narracje o obecnym konflikcie wpływają skojarzenia z przeszłością, jak Putler i raszyzm.

Agnieszka Lichnerowicz i Edwin Bendyk w ósmym odcinku trzeciej serii podcastu Rozumieć Ukrainę zastanawiają się, jak obecna rosyjska agresja zmienia pamięć o tamtej wojnie. Ukraińcy odrzucili rosyjskie militarystyczne i triumfalne narracje Putina o Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej na rzecz “europejskiej wrażliwości”. A jak przebiegają ukraińskie spory o pamięć o UPA oraz jak dziś Ukraińcy rozumieją, swoją rolę w triumfie Armii Czerwonej nad Hitlerem?

Pierwsza część podcastu poświęcona jest analizie toczących się negocjacji (celów i potencjałów) Trump-Moskwa- Kijów. Zapraszamy do słuchania.

Zapowiedź odcinka:

https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103086,31911419,jak-agresja-putina-zmienia-pamiec-ukraincow-o-ii-wojnie-swiatowej.html

Dlaczego brytyjski tygodnik The Economist pisze, że "w rzeczywistości nastrój w Kijowie jest dużo pewniejszy, niż był w ubiegłym roku”? Dlaczego nastroje w Ukrainie się poprawiły (a choćby rynek nieruchomości się rozwija)? W tym odcinku analizujemy nie tylko najnowsze badania nastrojów i opinii publicznej, ale analizujemy też sytuację gospodarczą Ukrainy (potencjał jej wytrzymałości) oraz sytuację na froncie (czy Ukraina będzie w stanie walczyć bez amerykańskiej pomocy?)

źródła:

https://www.economist.com/leaders/2025/04/09/europe-should-buy-from-ukraines-defence-industry, https://wyborcza.biz/biznes/7,177151,31800716,tak-wyglada-rachunek-za-wojne-ktory-dostala-i-slono-placi-ukraina.html_gl=1*i7sip7*_gcl_au*NDgwMjM3ODUyLjE3NDQ5MDA2MTY.*_ga*NTY0MTk5NzAuMTc0NDkwMDYxNg..*_ga_6R71ZMJ3KN*MTc0NDkwMDYxNi4xLjEuMTc0NDkwMDc3My4wLjAuMA..&disableRedirects=true

https://lb.ua/society/2025/04/09/670107_oleksandr_sirskiy_pidgotovleniy.html, https://ispp.org.ua/2025/04/09/pres-reliz-9-04-2025/

Więcej o bieżącym odcinku podcastu "Rozumieć Ukrainę" przeczytasz tutaj: https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103086,31871993,kruszeja-spoleczne-fundamenty-ukrainskiego-oporu-przeciw-rosji.html

Odcinek jest zapisem spotkania Bendyka i Lichnerowicz ze słuchaczkami i Warszawiakami. Autorzy podcastu analizowali trwające rozmowy prowadzone przez administrację D.Trumpa z przedstawicielami Moskwy i Kijowa - co warto dostrzec w negocjacyjnej propagandowej mgle, jakie są realne cele i priorytety stron oraz do czego mogą doprowadzić. Czy mogą do czegokolwiek, biorąc pod uwagę otwarcie wyrażane cele Rosji w tej wojnie? Czy Ukraińcy mogą z kolei osiągnąć gwarantujący im pokój finał, czyli deimperializację Rosji?

Czego nie przegapić w zamieszaniu informacyjnym na temat dyplomatycznej ofensywy Trumpa - jak nie utonąć w zalewie kolejnych przecieków, relacji, newsów, propagandy i dezinformacji? Staramy się wskazać to co kluczowe. Jak Ukraińcy zareagowali na awanturę w Gabinecie Owalnym oraz agresję Trumpa? (inaczej niż Polacy). Jednak głównym tematem piątego odcinka trzeciej serii podcastu "Rozumieć Ukrainę" jest znów ukraińskie społeczeństwo, wg. ukraińskich socjologów jego modernizacja cofnęła się o 20 lat. Jednak źródła odporności naszych sąsiadów powinny być bacznie badane przez Polskę i inne państwa Zachodu, bo to laboratorium recept na czasy niestabilności i niepewności, w których się pogrążamy w czasach polikryzysu.O tematach poruszonych w podcaście przez Agnieszke Lichnerowicz i Edwina Byndyka można przeczytać także tutaj: https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103086,31799749,za-prezydentury-trumpa-wzroslo-poparcie-amerykanow-dla-pomagania.html

Co czytają Ukraińcy podczas wojny? Co o roli kultury podczas trwającej tragedii mówią badania? Jak artyści mierzą się z dramatyczną rzeczywistością? W poświęconym wojennej

kulturze odcinku omawiamy najnowsze wydawane w Ukrainie książki oraz nowe tłumaczenia w polskich księgarniach, dyskutujemy o filmach i wystawach. W rozmowie pojawiają się

m.in.: „Świadectwo” Wiktorii Ameliny, „Kryptonim dla Hioba” O.Mycheda, „Wojna od tyłów” A.Lubki, „Srebrna kość” A.Kurkowa, „Mondegreen” Rafiejenki’ „Czerwone ślady na Czarnym” i „Dom soli” Taratoriny.

Trzy największe mocarstwa - Rosja, Chiny, a teraz i USA będą sabotować integrację Ukrainy z Unią Europejską? To bardzo prawdopodobny scenariusz. Czy Donald Trump planuje z Moskwą “odwróconego Kissingera”? Czy Ukraina jest zagrożona “scenariuszem gruzińskim” (czy zwrotem od arcyproeuropejskiego reżimu do prorosyjskiego”)? Czy jest szansa, że Europa postawi na katastrofizm oświecony? Trzeci odcinek podcastu poświęcamy analizie geostrategicznej i międzynarodowym zwrotom spowodowanym przez przetasowania sojuszy przez Donalda Trumpa. Co dalej? Staramy się dotrzeć do sedna, priorytetów kluczowych graczy i ich interesów.

O scenariuszach omawianych przez polskich i ukraińskich ekspertów w Ukraińskim Katolickim Uniwersytecie we Lwowie oraz na czym polega słynna reguła Chatham House, przeczytasz tutaj - https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103086,31721238,co-dalej-z-wojna-ukraina-i-miedzynarodowymi-sojuszami-scenariusze.html

Waszyngton coraz głośniej mówi o tym, że w Ukrainie powinny odbyć się wybory prezydenckie i parlamentarne. Rządzący i opozycja w Kijowie oraz większość społeczeństwa jest przekonana, że póki trwa wojna, odbyć się nie mogą. Ale jednak walka polityczna wydaje się przyspieszać. W tym odcinku analizujemy główne i potencjalne siły polityczne (czyli kto stanie w szranki z prezydentem Zełenskim, a kto w jego szeregach), spory i afery korupcyjne. Zgodnie z tradycją mamy też najnowsze sondaże o nastrojach społecznych. Oto linki do wątków historycznych i dekolonizacyjnych, które pojawiają się w rozmowie: https://audycje.tokfm.pl/podcast/141525,3-Wojna-przyspiesza-dekolonizacje-strategie-oporu-wplyw-na-imperium-i-odzyskiwanie-glosu, https://audycje.tokfm.pl/podcast/145365,15-Riepin-Malewicz-i-awangarda-czyli-sztuka-i-kultura-polem-ukrainskiej-walki-o-tozsamosc-i-niepodleglosc, https://audycje.tokfm.pl/podcast/154900,2-6-Ukrainskie-spory-o-I-Rzeczpospolita-i-jej-dziedzictwo.O kulisach prezydenckiej kampanii w Ukrainie, o tym czy już trwa, czy nie wystartuje, póki toczy się wojna? Kto ma największe szanse na pokonanie obecnego prezydenta, przeczytasz tutaj - https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103086,31683517,wybory-w-ukrainie-juz-w-2025-r-kto-stanie-w-szranki-z-zelenskim.html

Trzeci sezon cyklu Rozumien Ukrainę zaczynamy tradycyjnie, od podsumowania najnowszych badań społeczeństwa ukraińskiego, czyli od “socjologii nadzwyczajności”. Jak trzy lata wojny zmieniły naszych sąsiadów? Jak wskazują badacze “szokowa euforia” minęła i wiele wskaźników społecznych wróciło do przedwojennej normalności. Ale nie optymizm i wiara w przyszłość, której jest mniej niż rok, czy dwa lata temu, choć i tak dużo więcej niż np. W Polsce. Co jednoczy Ukraińców? Kogo by chcieli u steru władzy? Na co są gotowi zgodzić się przy stole rozmów? Jak zmienia się ich stosunek do demokracji?

Omawiamy kilka badań, ale przede wszystkim doroczną diagnozę społeczną Instytutu Socjologii Ukraińskiej Akademii Nauk: Українське суспільство в умовах війни, РІК 2024, pod redakcją Євгена Головахи, Сергія Дембіцького.

Więcej o sondażu Gallupa i wszystkich trzech sezonach podcastu "Rozumieć Ukrainę" przeczytasz tutaj >> https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103086,31650069,co-wojna-zabrala-ukraincom-indeks-optymizmu-w-trzecim-roku.html

W ostatnim odcinku drugiego sezonu przytaczamy analizy sytuacji militarnej, ekonomicznej i społecznej, by zmierzyć się z krążącą mediach tezą, ze Ukraina przegrywa. Tak szerokie spojrzenie jest konieczne, gdyż trwa wojna na wyczerpanie. Jej los zależy również od postawy sojuszników Ukrainy, omawiamy najnowszy sondaż centrum Razumkova, który pytał Ukraińców jakie wydarzenia zewnętrzne są najbardziej niekorzystne dla Ukrainy. Na pierwszym miejscu nasi sąsiedzi wskazali... blokadę polskiej granicy. Na koniec odcinka o rosnącej popularności w Ukrainie i rosnącej dostępności w Polsce twórczości lat dwudziestych (Rozstrzelanego odrodzenia).

https://razumkov.org.ua/napriamky/sotsiologichni-doslidzhennia/otsinka-vplyvu-zovnishnopolitychnykh-chynnykiv-na-ukrainu-stavlennia-do-inozemnykh-derzhav-ta-okremykh-initsiatyv-ikh-lideriv-otsinka-gromadianamy-ukrainy-legitymnosti-pravlinnia-putina-berezen-2024r, Lata dwudzieste, lata trzydzieste… i rozstrzelanie (new.org.pl), Global military spending surges amid war, rising tensions and insecurity | SIPRI

45 proc. uważa, że po wojnie władzę powinien przejąć obóz stworzony przez kogoś wywodzącego się z wojska. dwa razy mniej obstawia kogoś ze środowiska wolontariatu wojennego lub inteligencji, a tylko co drugi chciałby, by władze dostał ktoś z istniejących obecnie partii. W tym odcinku analizujemy wojenną politykę w Kijowie (lub jej brak?), układ sił w obozie rządzącym, coraz mniej znaczący i efektywny parlament oraz przyjętą w końcu ustawę o mobilizacji. Rozmawiamy też o najważniejszych trendach w międzynarodowej grze politycznej związanej z wojną w Ukrainie: rozkręcającą się ukraińską ofensywę dyplomatyczną w Afryce oraz wysiłki Amerykanów, by osłabić zaangażowanie Chin na rzecz Rosji. Jak zwykle, przytaczamy też najnowsze wyniki badania opinii publicznej.

Źródła: https://razumkov.org.ua/novyny/otsinka-sytuatsii-v-kraini-dovira-do-sotsialnykh-instytutiv-vira-v-peremogu-stavlennia-do-vyboriv-berezen-2024r, https://www.pravda.com.ua/rus/news/2024/04/10/7450613/, https://www.atlanticcouncil.org/content-series/inflection-points/the-biden-administration-is-sounding-the-alarm-about-chinese-support-for-russia/

"Jakie twoim zdaniem są największe zagrożenia dla Ukrainy?" - odpowiedź "rosyjska agresja" znalazła się dopiero na drugim miejscu wśród najczęściej wskazywanych przez ankietowanych Ukraińców. Edwin Bendyk i Agnieszka Lichnerowicz rozmawiają o tym dlaczego korupcja budzi większy niepokój (choć spada), jak przebiega walka z korupcją oraz jakie są prognozy sytuacji na froncie. Omawiają najnowsze badania socjologiczne - nadzieje i obawy Ukraińców, spadającą popularność Zełenskiego, opinie na temat mobilizacji oraz przekonania na temat końca wojny. Źródła:

https://iri.org.ua/survey/opytuvannya-absolyutna-bilshist-ukrayintsiv-viryt-u-peremohu-nad-rosiyeyu-pidtrymuyut, https://ispp.org.ua/2024/04/01/2024-pres-reliz-stan-suspilnoii-svidomosti/

Edwin Bendyk - prosto z Kijowa - opowiada o alarmach powietrznych, trudniejszych niż wcześniej rozmowach z ukraińskimi znajomymi i nieznajomymi oraz (i przede wszystkim) o kulturalnym życiu wojennej stolicy. Współprowadzący podcast Rozumieć Ukrainę opowiada o tym jak z rzeczywistością mierzą się twórcy teatralni i wystawiani a stołecznych galeriach artyści, analizuje wzrost czytelnictwa i powstawanie nowych galerii oraz opisuje pobudki przy dźwięku alarmów powietrznych. Oraz niepokój jakim dzielą się ukraińscy rozmówcy w obliczu tego, że zawodzą ich dwaj główni sojusznicy - USA, które nie zdołały uchwalić w Kongresie bardzo potrzebnego wsparcia oraz Polską, która nie potrafi sobie poradzić z kryzysem na granicy.

"(...) w epoce wczesnonowożytnej Polska stała się dla Ukrainy „oknem na Zachód”, podczas gdy Ukraina była miejscem narodzin polskich imperialnych fantazji" - pisze prof. Andrij Portnow opisując jak wśród Ukraińców ewoluowała pamięć o I RP i jakie spory wywołuje ocena jej dziedzictwa. Ukraińcy długo odcinali się od I RP (imperializm/kolonializm/pańszczyzna/polonizacja), ale to zaczyna się zmieniać. Badacze nieuansują opowieść o republice i szlachcie, zwracają również uwagę na "zachodnie" i "prawne" dziedzictwo I RP, czego przykładem jest m.in. wydana właśnie książka Natalii Starczenko. W szóstym odcinku omawiamy kluczowe lektury oraz wątki pojawiające się w tej debacie,

Źródła: "Ukraińskie Światy Rzeczypospolitej" Natalii Starczenko, "Polska i Ukraina: wspólna historia, asymetryczna pamięć"

Andrija Portnowa, "Ukraina. Wyrwać się z przeszłości: Jarosława Hrycaka, "Дзеркала ідентичності" Наталя Яковенко

Bohaterem piątej rozmowy jest m.in. "Manifest trwałej wojny" prof. Jarosława Hrycaka. Lwowski historyk od początku rosyjskiego ataku w 2024 roku przewidywał, że wojna będzie długa, teraz w manifeście pisze jak społeczeństwo powinno przebudować się, by wytrwać w wojnie na wyczerpanie. Jednak omawiamy też najnowsze wyniki badań, które pokazują, że "Ukraińcom pozostało już niewiele emocji mobilizacyjnych, jak złość, rośnie natomiast frustracja". Co z tego wynika? Drugim tematem odcinka jest międzynarodowa gra, którą prowadzą europejscy sojusznicy Ukrainy, czyli Niemcy, Francja i Polska oraz strategiczne cele Kremla, które przedstawił Dmitrij Miedwiediew.

Źródła: Manifest Hrycaka: Скільки триватиме війна в Україні - Грицак розповів, до чого готуватися українцям / NV, perspektywa socjologiczna: Мобілізація, припинення війни та соціальні страхи ― соціолог про настрої та очікування українців / NV, rosyjska strategia: Neoimperialny plan Moskwy: Miedwiediew definiuje cele strategiczne Kremla (osw.waw.pl), analiza granicy Bendyka: War, business, and politics: Poland’s support for Ukraine amid agricultural protests | ECFR

W czwartym odcinku rozmawiamy filmach dokumentalnych i fabularnych poświęconych już "wielkiej wojnie", a więc po 24 lutego 2024, przywołujemy również powieści pisane ukraińskie uchodźczynie oraz pisane przez ukraińskich artystów dziennik ("Wojna 2022"), a także analizujemy obraz wojny w mediach. Bohaterką audycji jest też książka Tomasza Szerszenia "Być gościem w katastrofie", zainspirowani lekturą tego eseju o patrzeniu na wojnę, zastanawiamy się co widzimy, a co przegapiamy? Jesteśmy świadkami, czy jedynie widzami medialnego spektaklu?

Źródła: "20 dni w Mariupolu", "Ludzie", "Wojna 2022", "Być gościem w katastrofie" T.Szerszenia, "W mieście wojna" Żadana

Ostatnie badanie socjologów z grupy potwierdzają, że Ukraińcy mają dziś mniej sympatii do państwa polskiego niż wcześniej, mniej nawet niż do Niemiec. Tłem tych badań był protesty przewoźników, a potem protesty rolników - niezrozumienie po obu stronach i eskalacyjna reakcja polityków. W 3 odcinku analizujemy te kryzysy oraz badania społeczne i porównujemy efektywności reakcji rządu Tuska do strategii władz rumuńskich. Zaglądamy też do sondaży ogólnoeuropejskich, które potwierdzają zmęczenie wojną w Europie, analizujemy przy tym postawy Ukraińców oraz kiedy (i w/na jakich warunkach) mogłyby się odbywać rozmowy z Rosją. Pochylamy się też nad rosnącą siłą rosyjskiej dezinformacji oraz wojny propagandowej.

Źródła: Rating Monitoring, 26th wave: Ukrainians’ perception of other countries’ friendliness (February 10-11, 2024) - Ukraine - Research (ratinggroup.ua); Wars and elections: How European leaders can maintain public support for Ukraine | ECFR; Lektury: "Moskiewski łącznik" Reinharda Bingenera i Markusa Wehnera, "Współczesne stosunki polsko-ukraińskie" Andrzeja Szeptyckiego

Rosyjska "wielka wojna" rozpoczyna trzeci rok, ale w lutym mija też już dekada od początku rosyjskiej agresji. W tym odcinku podcastu, podsumowujemy więc wyniki najnowszych sondaży socjologicznych pokazujących jak w czasie wojny zmieniają się emocje społeczne (po raz pierwszy pesymizm przeważa nad optymizmem), analizujemy układ w elitach politycznych oraz specyfikę ukraińskiej gospodarki wojennej i jej kondycję po 10 latach obrony przed militarnymi atakami Rosji. Zastanawiamy się nad modelem ukraińskiej odporności wspominamy wydarzenia w styczniu i lutym 2024 r., tuż przed pełnoskalowym atakiem.

Lektury: "Showman" Simona Shustera, "Wojna 2022" wydana przez Centrum Mieroszewskiego, badanie socjologiczne: https://kiis.com.ua/?lang=ukr&cat=reports&id=1368&page=1

Rozumieć Ukrainę sezon 3 za darmo w aplikacji TOKFM - https://audycje.tokfm.pl/audycja/562,Rozumiec-Ukraine

Z drugim sezonem podcastu wracamy w lutym, miesiącu bardzo symbolicznym dla współczesnej Ukrainy. Dekadę temu, w 2014 r. od ataku na Krym zaczęła się rosyjska agresja. Wcześniej Ukraińcy zgromadzeni na kijowskim Majdanie obalili jego reżim Wiktora Janukowycza. Nie obyło się już bez przelewu krwi, na Majdanie lub w jego okolicy zginęło prawie sto osób, tzw. niebiańska sotnia - 20 lutego Ukraińcy obchodzą dzień pamięci o zabitych. 24 lutego Rosja 202 r. zaatakowała już na pełną skalę. Rozmawiamy o przyczynach geopolitycznych majdanowej rewolucji (i rosyjskiego ataku), ale też pokazujemy aspekty gospodarcze (starcie w łonie kapitalizmu), społeczne (pokoleniowe), etyczne (indywidualizm i godność) oraz polityczne (zmiany w elicie władzy). Wskazujemy konsekwencje narodowe i polityczne oraz procesy dłuższego trwania.

Lektury: Mychailo Wynnyckyi “Ukraine’s Maidan, Russia’s War: A Chronicle and Analysis of the Revolution of Dignity” (Михайло Винницький, "Український Майдан, російська війна. Хроніка та аналіз Революції Гідності"), Ioulia Shukan: "Generation Maidan", Marci Shore "Ukraińska noc", Simon Shuster "Showman", Jarosław Hrycak "Ukraina. Wyrwać się z przeszłości".