Een belangrijke aankondiging voor onze luisteraars: Groetjes uit Shambhala goes live! Paul en Jonas verlaten hun Shambhala studio en gaan in gesprek met het publiek. De aanleiding daarvoor is het verschijnen van Jonas' nieuwe boek Het Ene in het vele: God over religies heen.
Voor deze eerste live-opname nodigde Jonas ook ‘vriend van de pod’ Taede Smedes uit. Meer nog, deze keer worden de rollen wat omgedraaid: Taede wordt de host en hij zal zowel Jonas als Paul aan de tand voelen over het centrale thema van het boek: kunnen we over religies heen een rode draad ontwaren in het menselijke denken over God? En zo ja, wat houdt die rode draad dan in?
Na de opname volgt een uitwisseling met het publiek. Wil je er dus graag bij zijn, schrijf je dan zeker in via de onderstaande link. Want het event is gratis, maar de plaatsen zijn beperkt.
= Alle Praktische info op een rij =
Wanneer? Donderdag, 4 december 2025 om 19u30
Waar? Boekhandel Roelants, 7 Tweede Walstraat, Nijmegen
Inschrijven? Je kan een gratis ticket bestellen via https://www.eventbrite.com/e/tickets-god-over-religies-heen-1802008338449
= Programma =
19:30 Verwelkoming
19:40 Opname van het live podcast-gesprek
20:30 Jonas, Paul en Taede gaan in gesprek met het publiek
= Andere boekvoorstellingen =
Kan je er niet bij zijn op deze live-opname, maar wil je graag zien waar Jonas nog boekvoorstellingen geeft, neem dan een kijkje op https://jonasslaats.net/lezingen
Vooral voor Belgische luisteraars zal dat interessant zijn. Er staan immers voorstellingen gepland in Antwerpen, Gent, Oostende, Brugge, Aalst en Heusden-Zolder.
= Over Jonas' nieuwe boek =
Wie of wat is God? De vraag wordt weer vaker gesteld, maar velen ontbreken de taal om erop te antwoorden. Met Het Ene in het vele: God over religies heen wil Jonas die taal aanreiken. Hij duikt in de bronteksten van verschillende tradities en gaat te rade bij grote wijsgeren om te verhelderen wat er werkelijk schuilgaat onder woorden als ‘God’, ‘Allah’ of ‘Brahman’. Over de religies heen vind je immers uiteenlopende godsbeelden terug, maar toch kan je ook grote gelijkenissen op het spoor komen. De vele profeten, filosofen, theologen en mystici spreken over een God die de grond vormt van alle bestaan, die verweven is met de kern van ons wezen en die de hele kosmos doordringt met een intense bezieling. Het goddelijke overstijgt al onze begrippen en toch kan het door iedereen begrepen worden, omdat het ons meer nabij is dan onze eigen huid.
Meer info op otheobooks.be of jonasslaats.net
= De avond is een organisatie van =
Groetjes uit Shambhala i.s.m. Volzin.nl, Boekhandel Roelants, Otheo books en New Book Collective
Samen met theoloog Janneke Stegeman en neerlandicus Saskia Pieterse duikt Jonas deze keer in het koloniale verleden van Nederland. Daar liggen immers de wortels van een onderhuidse religie die zelden wordt benoemd, maar die van grote invloed is op het dagelijkse reilen en zeilen in de samenleving. Want ook al wordt van West-Europese landen vaak gezegd dat ze seculier zijn, wie het politieke discours en het maatschappelijke debat eerlijk analyseert, komt tot de vaststelling dat er wel degelijk een bepaalde religiositeit aan ten grondslag ligt. Vooral in de vele discussies over onderwerpen als identiteit en migratie – die in het huidige politieke klimaat sterk op de voorgrond treden – valt dat sterk op. Nederlanders bekijken die thema’s helemaal niet op een ‘neutrale’ manier, zoals vaak wordt gedacht. Er is daarentegen wel sprake van en een specifiek mens- en wereldbeeld dat voortkomt uit een soort ‘collectieve begeestering’.
We hebben misschien geen duidelijke naam voor de religiositeit die onder het Nederlandse secularisme schuilt, maar enkele basiskenmerken zijn gemakkelijk op te sommen. Het gaat om een sterke focus op vrijheid, tolerantie, vooruitgang en zelfontwikkeling. Op zich allemaal mooie waarden, maar jammer genoeg draaien ze vaak om in hun tegendeel. Dikwijls worden ze net ingeroepen om anderen hun vrijheid te ontnemen, tolerantie blijkt toch grenzen te hebben wanneer we anderen net iets té anders vinden en in naam van ‘vooruitgang’ worden velen verplicht om zich aan te passen aan de Nederlandse norm. Deze dubbelheid heeft veel te maken met een diepgewortelde geloofsovertuiging in deze onderhuidse religie: het geloof een uitverkoren volk te zijn.
Het is dan ook die diepere geloofslaag die Janneke, Saskia en Jonas grondig analyseren. Ze gaan na hoe die voortkwam uit een mix van protestantisme, kolonialisme en racialisering; ze verduidelijken hoe oorspronkelijke religieuze overtuigingen wel in een nieuw jasje werden gestopt, maar nooit helemaal verdwenen; en ze bespreken hoe je in verschillende vormen van hedendaagse spiritualiteit soms dezelfde dynamieken ziet meespelen.
-------
Voor meer over het werk van Janneke: jannekestegeman.com
Voor meer over het werk van Saskia: saskiapieterse.nl
Voor meer over hun boek: singeluitgeverijen.nl
-------
'Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
Op 6 juli 2025 werd de Dalai Lama 90 jaar. Een gezegende leeftijd. Dat leek voor Paul en Jonas dan ook de perfecte aanleiding om wat dieper in te gaan op het Tibetaans Boeddhisme en de reeks van Dalai Lama’s waar Tenzin Gyatso de 14e van vormt. Ze duiken in de geschiedenis en de mythologie achter deze vrij unieke vorm van religieus en politieke leiderschap, en zoals altijd doorprikken ze daarbij ook heel wat gangbare beeldvorming. Het Tibetaans boeddhisme was immers lang niet altijd een toonbeeld was van verheven spiritualiteit, vrede en gelukzaligheid. Ook de historische relatie met China is erg dubbel. De harde onderdrukking van de Tibetanen door de huidige Chinese regering kan je geschiedkundig immers contrasteren met lange periodes waarin er juist erg nauwe en goede banden waren tussen de Chinese machtshebbers en de Dalai Lama’s.
Deze aflevering van Groetjes uit Shambhala is er dan ook één vol politieke intriges en sappige verhalen. Paul tracht ook nog een kopij van het Tibetaanse dodenboek op te vissen van onder een stapels tentamens, en Jonas merkt enkele sprekende gelijkenissen op tussen de Dalai Lama en de Paus. Als toemaat lezen ze op het einde enkele gedichten voor uit Pauls vertalingen van de liefdespoëzie van de zesde Dalai Lama.
-------
Meer info over Paul’s boek Een turkooizen bij: De liefdesliederen van de zesde Dalai Lama, vind je op de site van op de site van M10Boeken.
-------
'Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
De laatste tijd merkte Jonas steeds vaker op dat het christendom terug populairder wordt. De afgelopen decennia trokken jonge spirituele zoekers vooral richting het Oosten maar het tij lijkt te keren. Het christendom is niet langer iets wat je afzweert. Het wordt terug iets waar je je in verdiept.
Zo valt het op dat een grote hoeveelheid influencers zich de afgelopen drie jaar plots tot het christendom (be)keerden en daar honderduit over praten in hun YouTube video’s en podcasts. Ayan Hirsi Ali, Candace Owens, Russell Brand, George Sanko, Elizabeth Oldfield, Paul Kingsnorth,… het zijn maar enkele namen van figuren met een groot gevolg die hun liefde voor Jezus en de Bijbel publiekelijk uit de doeken doen.
Over dit alles ging Jonas dan ook verder in gesprek met theoloog en Bijbelkenner Alain Verheij. In de vorige aflevering focusten ze specifiek op Jordan Peterson. Ze bespraken wat Petersons invloed is op het publieke debat en ze analyseerden zijn jongste boek waarin hij een poging onderneemt om zijn achterban van een bijbeluitleg te voorzien. Maar Peterson is dus zeker niet de enige YouTube goeroe die steeds meer aandacht heeft voor zo’n thema’s. Interessant genoeg tref je het zelfs aan onder atheïsten. Een YouTuber als Alex O’Connor is daarvan een goed voorbeeld. O’Connor is een vertegenwoordiger van hedendaags populair atheïsme, maar in tegenstelling tot de vorige generatie (zoals Dawkins, Hitchens, Harris, Dennet), doet hij diepgravende interviews met theologen en exegeten in een poging om een beter begrip te krijgen van het christendom en de Bijbel.
Daarenboven is het niet louter een internetfenomeen. Ook offline herleeft de interesse in het christendom. Aan de eettafel tijdens familiefeesten hoorde Jonas enkele jongere neven vertellen over de christelijke influencers die ze volgen. En in gesprekken met vrienden kwamen de laatste maanden erg vaak verhalen aan bod over kennissen die zich terug openstellen voor de christelijke traditie.
Genoeg redenen dus om even stil te staan bij de vraag of er op dit moment werkelijk sprake is van een revival van het christendom. En als dat inderdaad zo is, welke maatschappelijke dynamieken zorgen daar dan voor? Hoe moeten we ons tot die dynamieken verhouden? Kunnen we voorkomen dat de Bijbel louter op sloganeske manieren geïnterpreteerd wordt? En zijn het vooral rechtse stemmen die opgang maken of is er ook sprake van heropleving van het christendom aan de linkerkant?
-------
Voor meer over het werk van Alain, kan je terecht op zijn website: alainverheij.nl
-------
'Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
Jordan Peterson is zonder twijfel één van de belangrijkste YouTube goeroes van net moment. Hij bouwde een enorme schare volgers uit die zijn podcasts beluisteren, de opnames van zijn lezingen bekijken en zijn boeken lezen. Die volgers werden grotendeels aangetrokken door een combinatie van zijn vereenvoudigde Jungiaanse psychologie, zijn grootse maatschappijanalyses, zijn schijnbaar filosofisch inzicht, zijn conservatieve gendervisie en zijn praktische zelfhulptips om je leven op orde te krijgen. De laatste jaren kwamen daar ook nog eens expliciete (extreem)rechtse politieke overtuigingen bij.
Zijn filmpjes werden over de hele wereld miljoenen keren bekeken en op zijn lezingentours krijgt hij Ahoi in Amsterdam en Vorst Nationaal in Brussel vol. Peterson heeft dan ook een grote impact op de levenvisie en de spiritualiteit van veel jonge mensen. En toch is hij niet algemeen bekend bij het brede publiek. Het leek dan ook een goed idee om er een aflevering van Groetjes uit Shambhala aan te spenderen. Vooral ook omdat hij in zijn jongste boek (Wij die worstelen met God) zijn ideeën verwerkt in een uitvoerige Bijbeluitleg.
Om het werk van Peterson wat grondiger onder de loep te nemen, klopte Jonas aan bij theoloog en Bijbelkenner Alain Verheij die zijn boek voor Nederlands Dagblad recenseerde. Hoe moeten we de man precies kaderen? Waarom heeft hij plots zo’n interesse in Bijbel en christendom? Waar komt zijn grote interesse in de Bijbel vandaan? En bevat zijn boek een zinnige interpretatie van de oude verhalen of gaat hij eerder in het wilde weg orakelen voor zijn achterban?
Dit gesprek met Alain wordt in twee delen online gezet. De wijze waarop Peterson het publieke debat over religie beïnvloed en een analyse van zijn nieuwste boek staat centraal in het eerste deel. In het tweede deel gaan ze dieper in op de bredere context die van belang is om te begrijpen waarom dit boek gepubliceerd werd. Er lijkt immers sprake te zijn van een bredere revival van het christendom, want Peterson is zeker niet de enige die plots veel aandacht voor de Bijbel heeft. Zowel aan de rechter- als de linkerkant van het politieke spectrum krijgen verschillende christelijke influencers een groot gevolg. Er is dus een duidelijke interesse merkbaar bij een breed publiek, en zeker ook onder jongeren. Welke maatschappelijke dynamieken daar voor zorgen en hoe we ons tot deze tendensen kunnen verhouden is dan ook voer voor de volgende aflevering.
Dit tweede deel komt er binnenkort aan. Abonneer je dus in je favoriete podcastapp om op de hoogte te blijven.
-------
Afbeelding: een schilderij van Frans Floris dat Kaïn en Abel weergeeft. Zoals Alain toelicht, is dat een verhaal waar Peterson vaak naar verwijst.
-------
Voor meer over het werk van Alain, kan je terecht op zijn website: alainverheij.nl
-------
‘Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
Wanneer gevallen van misbruik in de kerk naar buiten komen, wordt daar terecht veel aandacht aan besteed in de media. Van religieuze leiders wordt een hoge morele standaard verwacht, wat tot grote verbolgenheid leidt wanneer er sprake blijkt van grensoverschrijdend gedrag. Alleen wordt het thema soms erg sterk toegespitst op gebeurtenissen in kerkelijke en zelfs specifiek in katholieke contexten. Nochtans kan je grensoverschrijdend gedrag in de meest uiteenlopende spirituele milieus aantreffen.
De aandacht in de media er vaak ook één van kortstondige verontwaardiging. Zelden wordt het thema grondig uitgespit om écht te leren begrijpen welke dynamieken en manipulaties er precies in meespelen. In zekere zin blijft dat nog steeds taboe.
Het leek Jonas en Paul dan ook goed om een poging te ondernemen dit moeilijke thema toch wat verder open te trekken. Zijn er specifieke redenen waarom het zo vaak voorkomt in spirituele en religieuze contexten? Gaat het louter om machtsverhoudingen of spelen er ook dynamieken mee die inherent verbonden zijn met bepaalde spirituele overtuigingen? Sluit men in sommige milieus niet toch opnieuw de ogen, ondanks de hedendaagse alertheid rond het thema? Wanneer slaat een gezonde spirituele relatie tussen meester en leerling of tussen begeleider en zoeker om in zijn donkere, destructieve tegendeel?
Door dergelijke vragen te stellen, hopen Paul en Jonas een beter zicht te krijgen op dit urgente thema. Want pas wanneer we goed begrijpen wat de onderliggende patronen zijn grensoverschrijdende spiritualiteit, zullen we mensen kunnen helpen om het te voorkomen en slachtoffers bij te staan wanneer ze ermee te maken kregen.
-------
'Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
In een vorige aflevering hadden Paul en Jonas het over heilige koningen en hemelse regeringen omdat men in veel religieuze en spirituele contexten ervan uit lijkt te gaan dat het goddelijke kan belichaamd worden in specifieke personen. Maar ook specifieke locaties worden soms een sacrale kracht toegekend. Belangrijke heilige plaatsen zoals de Masjid al-Haram in Mekka of de verschillende Indische steden waarin een Kumbh Mela plaats vindt, kunnen vele miljoenen pelgrims aantrekken. Ze hopen er het goddelijke intenser te ervaren. Velen lijken dat ook effectief te doen. Paul en Jonas stellen zich dan ook de vraag hoe dat precies komt. Gaat het om een soort pyschologische projectie? Of zijn er werkelijk mysterieuze krachten aan het werk op beide locaties? En als er zo’n mysterieuze kracht aanwezig is, was het dan deze die ervoor zorgde dat het een heilige plaats werd, of is het juist de eeuwenlange devotie van mensen op die specifieke plek die ervoor zorgt dat er zo’n kracht ontstaat?
In hun gesprek gaan Paul en Jonas ook deze keer de wereld rond. Ze reizen van de boeddhistische kloosters in Tibet, naar het mausoleum van Imam Reza in het Iraanse Mashhad. Paul vertelt over zijn eigen ervaringen in Indische tempels waar stenen beelden plots gingen bewegen en Jonas vertelt over de kracht van een Mariaal heiligdom in Efese. Maar voor Jonas gaat het deze keer ook over iets dicht bij huis. Hij woont namelijk in een oude kluis, op een heuvel in een Limburgs bos, waar eeuwenlang verschillende generaties kluizenaars verbleven. Deze kluis van Bolderberg is eveneens verbonden met allerhande intrigerende verhalen over mysterieuze uitwisselingen tussen hemel en aarde.
-------
In memoriam "Willy Aerts". In de aflevering vertelt Jonas het mysterieuze verhaal van Willy Aerts' eerste dag in de kluis van Bolderberg. Willy overleed op 5 september 2024.
'Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
Als het aan Paul lag, dan zou hij in het lijstje van de gekende grote religies zoals christendom, boeddhisme, islam en hindoeïsme nog een categorie toevoegen: hemelse regeringen. Van de farao’s in Egypte tot de Chinese keizers, in de loop van de geschiedenis zie je uitermate vaak dat er een cultus ontstaat rond goddelijke leidsmannen. Van hen wordt verwacht dat zij de brug vormen tussen hemel en aarde. Niet allen door middel van specifieke rituelen maar ook door een rechtvaardig beleid zorgen zij in de ogen van de bevolking ervoor dat de kosmische orde in balans blijft en bijgevolg ook de orde in de samenleving. In verschillende regio’s is dat idee nog steeds sterk aanwezig en oefent het een sterke invloed uit op de samenleving.
Paul en Jonas bespreken vanuit die optiek de goddelijke dimensie van het koningshuis in Thailand, de status van Xi Jing Ping in China en we wijze waarop zowel vroeger als vandaag in veel Aziatische gebieden de hemelse en de aardse orde samen gedacht werden en worden. Dat alles plaats dan ook veel vraagtekens bij de houdbaarheid van de scheidslijn tussen seculier en religieus. Meer nog, dergelijke concepten zijn misschien eveneens aanwezig in regio’s die zichzelf als seculier bekijken. Wordt door sommige fracties in de VS niet een goddelijke koningschap rond Trump gecreëerd? En in welke mate is de bureaucratische orde van de alles overwoekerende excelfiles ondertussen een quasi hemels beleid geworden waarvoor we allen de knieën voor buigen? Wie onze wereld vanuit deze specifieke religieuze categorie analyseert, gaat één ander plots anders zien.
-------
De afbeelding toont een straatbeeld uit Thailand, met een grote foto van de Thaise koning naast een publiek naast een San Phra Phum (een 'geestenhuisje').
'Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
Jonas klopte nog eens aan bij onderzoeker Arjan Sterken. Enige tijd geleden volgde Arjan immers een cursus spiritualiteit en theosofie in het Theosofisch Centrum Nijmegen. Daar wilde Jonas alles over horen. De theosofie is vandaag misschien niet meer zo populair, maar zoals Arjan het zegt: “deze beweging was zo invloedrijk dat je niet kan begrijpen hoe het moderne religieuze en spirituele landschap eruitziet zonder basiskennis van de theosofie.” Dat is ook waarom hij in zijn cursus Nieuw Religieuze Bewegingen aan de universiteit van Nijmegen steevast begint met de oprichting van de theosofie door de controversiële Helena Blavatsky en Henry Steel Olcott. Talloze ideeën die vandaag gemeengoed geworden zijn in uiteenlopende New Age en spiritualiteitskringen, vind je ook terug in de theosofische literatuur van het begin van de 20ste eeuw. Eén voorbeeld daarvan is het geloof in de graduele ontplooiing van de menselijke ziel in opeenvolgende reïncarnaties. Een ander voorbeeld is het idee dat een oeroude, esoterische wijsheid verborgen zit in alle religieuze tradities, maar dat die bedolven werd onder problematische uiterlijkheden. De theosofen waren niet de eersten die deze ideeën propageerden, maar de vele theosofische genootschappen die van de VS tot Indonesië het levenslicht zagen, zorgden er wel voor dat ze populair werden bij de elite en de hogere middenklasse. Ook waren belangrijke spirituele figuren zoals Rudolf Steiner, D.T. Suzuki, en Jiddu Krishnamurti oorspronkelijk met de theosofie verbonden.
Omwille van het grote belang van de theosofie, stond deze stroming ook centraal in de allereerste aflevering van Groetjes uit Shambhala. Paul en Jonas doken toen wat dieper in haar geschiedenis en impact. Deze nieuwe aflevering met Arjan vormt daarop een welkom vervolg. Jonas en Arjan bespreken immers hoe de hedendaagse theosofie schijnbaar enkele cruciale transformaties onderging. Figuren als Blavatsky en Olcott verdwenen naar de achtergrond (evenals de boodschappen van de Mahatma’s), maar iemand als Jiddu Krishnamurti, die zich in zijn latere leven erg kritisch uitliet over de theosofie, wordt vaak aangehaald. Ook de oorspronkelijke theosofische tendens om heel diep te graven in oude teksten en geschiedenissen in de hoop verloren geraakte wijsheden te ontdekken, is niet meer zo sterk aanwezig. Spirituele ervaring en persoonlijke intuïtie staan nu veel centraler. Vanuit die optiek lijkt het erop dat we een erg boeiende dynamiek kunnen ontwaren: de theosofie die ooit de motor vormde achter verschillende vormen van moderne esoterische spiritualiteit, lijkt nu op haar beurt sterk beïnvloed te worden door de nieuwe tendensen binnen diezelfde spiritualiteit.
-------
Foto: een portret van Helena Blavatsky (met eigen inkleuring).
‘Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
India wordt vaak voorgesteld als een land van diepe spiritualiteit en grote religieuze tolerantie. Van oudsher zou het hindoeïsme naar de verschillende religies kijken als paden op een berg. Ze kronkelen allen langs een andere flank omhoog, maar ze leiden uiteindelijk naar dezelfde top. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat je in sommige hindoetempels beelden van Jezus kan aantreffen. Maar hoewel er zeker een eeuwenoude traditie van spirituele openheid en meervoudige religiositeit in India te ontwaren valt, vraagt dat beeld om nuance. Zeker in de context van het huidige politieke klimaat van India. Een extreemrechts hindoenationalisme is er de laatste jaren immers aan een grote opmars bezig. Moslims, christenen en dalits (de onaanraakbaren) krijgen het daardoor steeds zwaarder te verduren. Toen Paul er onlangs een academische conferentie bijwoonde, bleek een mythologische en nationalistische visie op de Indische geschiedenis zelfs in wetenschappelijke kringen steeds luider te weerklinken.
India mag dan wel de grootste democratie in de wereld zijn met zijn meer dan 1,4 miljard inwoners, weinig Nederlanders en Belgen zijn op de hoogte van de huidige sociale en politieke omwentelingen in het land. Daarom proberen Paul en Jonas er wat meer inzicht in te bieden. Ze schetsen de historiek van het hindoenationalisme en met een kritische blik bespreken ze het huidige beleid van India’s eerste minister Narendra Modi. Om economische redenen worden in Europa en de VS vaak rode lopers voor hem uitgerold, maar in zijn (nog niet zo verre) verleden, tref je ook erg donkere bladzijden aan. Hij toont zich vaak van een uiterst autoritaire kant en zijn retoriek gooit olie op het vuur van de spanningen tussen verschillende gemeenschappen. Het onderwerp ‘spiritualiteit’ is in dit alles nooit veraf. Want niet alleen Modi, maar ook hindoenationalistische goeroes gebruiken India’s zelfbeeld van yoga, wellness en religieus pluralisme vaak als een vernislaag om een discours van uitsluiting te verhullen.
Zeker vanuit een globaal perspectief, waarbij we in verschillende landen kunnen zien dat extreemrechts autoritarisme en religieus geïnspireerd geweld steeds meer ruimte innemen (in Gaza zien we daar momenteel de uitingen van), lijkt het dus relevant en urgent om ook eens onder de loep te nemen hoe zich dat in een land als India manifesteert.
-------
'Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
Met groeiende verbazing volgde Jonas de laatste tijd enkele spirituele en filosofische trends die steeds meer mensen in de ban lijken te houden. Toekomstvisies zoals transhumanisme, filosofische overwegingen zoals de simulatiehyptothese en ethische kaders zoals effectief altruïsme kregen stevig voet aan grond in Silicon Valley. Ze bekoren menig techneut en CEO van de internetgiganten. Een beetje argwanend stelde Jonas dan ook vast dat figuren als Elon Musk van Tesla en X, Peter Thiel van Paypal of Sam Bankman Fried van het voormalige FTX deze trends sterk aanwakkeren. Als gevolg daarvan vindt deze ‘Silicon Valley spiritualiteit’ een steeds bredere aanhang.
Om dit alles wat beter in kaart te krijgen, klopte Jonas nog eens aan bij Taede Smedes, die er enige tijd geleden op Volzin een artikel over schreef. Samen ontrafelen ze welke mens- en wereldbeeld er achter deze ideeën schuilt, nemen ze het werk van ‘silicon valley guru’ Yuval Noah Harari onder de loep, bespreken ze de machtsverhoudingen die op de achtergrond meespelen, en onderzoeken ze hoe het komt dat The Matrix een dystopische film was maar dat sommigen toch een wereld willen uitbouwen die daar in vele opzichten op gelijkt.
Het artikel van Yuval Noah Harari dat Jonas tijdens het gesprek citeert en kritisch bespreekt, vind je hier: https://www.theguardian.com/technology/2017/may/08/virtual-reality-religion-robots-sapiens-book
-------
'Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
Veelal veronderstelt men dat ‘traditionele religieuze overtuigingen’ neerkijken op het gebruik van geestverruimende middelen en dat ze drugs tot een taboe maken. Maar hoewel die houding zeker terug te vinden is in sommige religieuze contexten, kan je in alle grote tradities ook uiteenlopende voorbeelden aantreffen van druggebruik – soms zelfs in de meest centrale rituelen. De hedendaagse populariteit van psychedelica om spirituele ervaringen op te zoeken, is dan ook niets nieuw. Vanuit een historisch en vergelijkend cultureel perspectief is het eerder een nieuwe variant op eeuwenoude praktijken.
Deze aflevering is dan ook een vervolg op Jonas’ gesprek met Michiel van Elk over ayahuasca en psychedelische spiritualiteit. Paul en Jonas verbreden en verdiepen het onderwerp met talloze voorbeelden uit verschillende religies, zoals de centrale plaats van hallucinogene soma in de vedische rituelen, het gebruik van cannabis door Indische saddhu’s en Pakistaanse qalandars, de geestelijke vervoering van Tibetaanse orakels en de vele referenties naar wijn in de islamitische mystiek. Dat alles brengt hen er ook toe om persoonlijke ervaringen te delen rond omwentelende levenservaringen die gepaard gingen met de inname van geestverruimende substanties. Boom Shankar!
-------
'Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
Geestverruimende middelen worden al sinds mensengeheugenis gebruikt en dikwijls ook in spirituele contexten. Ook vandaag lijkt het in sommige kringen erg populair om te experimenteren met paddo’s, truffels, ayahuasca of LSD om af te dalen in de eigen ziel en andere dimensies van het bestaan op het spoor te komen. Bij velen zorgt dat voor levensomwentelende ervaringen.
Op academisch vlak is er eveneens toenemende aandacht voor psychedelische drugs. Dat is dan geregeld omwille van potentiële psychotherapeutische en medische toepassingen. Er wordt bijvoorbeeld onderzocht in welke mate de werkzame stoffen als antidepressivum kunnen ingezet worden of hoe ze mensen kunnen helpen om van bepaalde verslavingen los te komen.
Om dieper op dit alles in te gaan, klopte Jonas aan bij professor Michiel Van Elk, een neurowetenschapper aan de universiteit van Leiden die onderzoek doet naar mystieke ervaringen en het gebruik van psychedelische middelen.
Deze aflevering van Groetjes uit Shambhala is het eerste deel van een tweeluik. In dit eerste deel wordt vooral gefocust op het gebruik van psychedelica in Nederland en België. In een volgende aflevering zullen Paul en Jonas dieper de geschiedenis in duiken en bespreken hoe geestverruimende middelen in verschillende religies een centrale plaats innemen.
-------
'Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
Sabine Wassenberg en Kamel Essabane schreven samen het filosofische kinderboek De zoon van de Gazelle. Het is een hervertelling van een belangrijk verhaal uit de twaalfde eeuw: de Hayy Ibn Yaqzan van Ibn Tufail. Dit verhaal vormde de inspiratie voor Robinson Crusoë en bijgevolg werkt het ook nog steeds door in elke Hollywoodfilm waarin mensen terechtkomen op een onbewoond eiland en er via allerhande avonturen met zichzelf geconfronteerd worden. Maar in tegenstelling tot die films is het oorspronkelijke verhaal niet zozeer geschreven als een vorm van ontspanning. Het is vooral bedoelt als een aanzet om de filosofische diepte in te duiken en belangrijke levensvragen te stellen. Dat is ook waar Sabine en Kamel kinderen en hun ouders willen toe aanzetten met hun hervertelling.
Groetjes uit Shambhala is weliswaar geen podcast rond kinderfilosofie, maar De zoon van de gazelle bood toch een perfecte insteek voor een aflevering. Het leek Jonas immers een goed idee om samen met Sabine en Kamel af te tasten hoe we het beste om kunnen gaan met de verhouding tussen spiritualiteit, religie en filosofie. In hun boek loopt dat alles immers sterk door elkaar. Ook wanneer we wat breder kijken naar de historische context waarin het oorspronkelijke verhaal geschreven werd, blijken die drie gebieden sterk met elkaar verweven. Hun gesprek daarover bracht hen vervolgens tot de vraag of we het onderscheid tussen spiritualiteit, religie en filosofie vandaag eveneens wat meer moeten loslaten. Filosofie kan zich nu eenmaal nooit onttrekken aan religieuze thema’s en sommige vormen van hedendaagse spiritualiteit zouden wel eens erg gebaat kunnen zijn met meer filosofische diepgang.
Sabine Wassenberg specialiseerde zich in het filosoferen met kinderen, een onderwerp waar ze ondertussen meerdere boeken over schreef. Ze heeft ook een grote interesse in boeddhistische spiritualiteit.
Kamel Essabane is promovendus aan de Radboud Universiteit waar hij onderzoek doet rond islamonderwijs en burgerschapsvorming.
Hun boek De zoon van de gazelle werd uitgegeven door De Meent.
-------
'Groetjes uit Shambhala’ is een productie van Volzin.
Weinig spirituele praktijken zijn wereldwijd zo populair als hedendaagse lichaamsyoga. En net daarom is het opvallend dat niet veel mensen lijken te weten hoe het fenomeen precies ontstond. Je zou bijna kunnen spreken over een geheime geschiedenis. Al is die geschiedenis nu ook weer niet zo geheim aangezien er ondertussen erg veel academisch onderzoek naar gebeurde. Paul en Jonas namen dat onderzoek bij de hand en zetten alles even op een rij. Op die manier maken ze duidelijk dat het begrip yoga weliswaar een lange historiek heeft in de hindoefilosofie, maar dat de hedendaagse, lichaamsgerichte vormen eigenlijk niet zo erg oud zijn. Meer nog, in grote mate vinden ze hun oorsprong in de 19de-eeuwse westerse focus op lichaamscultuur. Daardoor is de geschiedenis van yoga ook nauw verbonden met het toenmalige nationalistische en zelfs racistische ideeëngoed. Gaandeweg verbond de praktijk zich echter steeds meer met eclectische spiritualiteit en wellnesstrends, waardoor het uitgroeide tot de rituele oefeningen die je vandaag op talloze plaatsen in Nederland en België kan beoefenen.
In deze aflevering gaan Paul en Jonas dus dieper in op enkele facetten van hatha yoga die zelden besproken worden en soms ook erg gevoelig liggen. Maar wie ze kritisch onder de loep durft te nemen, krijgt een genuanceerder beeld te zien van een uiterst boeiend fenomeen. Op sommige momenten verwijzen Paul en Jonas daarbij ook naar enkele verhelderende visuele materialen. Via de onderstaande linken kan je deze bekijken.
En de academische werken waar Paul en Jonas naar verwijzen zijn
------
'Groetjes uit Shambhala' is een productie van Volzin.
Het eeuwenoude verhaal van Rumi en Shams inspireert tot op vandaag mensen over de hele wereld. Het is immers een verhaal over passie en onbegrip, vereniging en afscheid, extase en berusting. Het is een verhaal over de stroom van liefde en hoe deze de kracht bezit om mensen boven hun ego uit te tillen en ze tot de diepste diepte van het bestaan te brengen.
Over dit alles ging Jonas in gesprek met de Iraanse muzikante Farnoosh Khodadadeh. Zij speelt daf (een Iraanse lijsstrommel) in de uitzonderlijke voorstelling ‘Rumi passion’. Deze voorstelling brengt Irakese, Iraanse, Syrische, Turkse, Canadese, Franse en Belgische artiesten bij elkaar in een muzikale, poëtische en visuele ode aan Rumi en Shams. Deze podcast-aflevering is nauw verbonden met die voorstelling. De toeschouwers krijgen immers de link naar dit gesprek toegezonden zodat ze meer uitleg en achtergrond krijgen bij alles wat er in te horen en te zien is.
Meer nog, wie geïntrigeerd geraakt door het onderwerp, kan daarna nog een tweede podcast beluisteren, want Jonas ging in een eerdere aflevering al eens dieper in op Rumi’s spiritualiteit. Hij sprak er toen over met Abdulwahid van Bommel, de Rumikenner die voor het eerst een volledige vertaling van de Masnavi maakte. Je vindt die aflevering hier: https://volzin.nl/podcast-spiritualiteit-rumi/
Voor wie het gesprek met Abdulwahid eerder al hoorde, zal dit nieuwe gesprek met Farnoosh vermoedelijk een erg welkom vervolg zijn. In het gesprek met Abdulwahid werd niet diep ingegaan op de relatie tussen Rumi en Shams, terwijl dat in deze aflevering centraal komt te staan. Want als Rumi zo populair is van Oost tot West, dan is dat in grote mate omwille van zijn ontmoeting met Shams en de enorme dynamiek van spirituele liefde die daaruit voortvloeide.
**
Groetjes uit Shambhala is een productie van Volzin.
Rumi Passion is een coproductie van Ha Concerts, De Centrale, Cluster, Voem, Evil Penguin TV, en Handelsreizigers in Ideeën, met de steun van Stad Gent en de Vlaamse overheid. Wie graag een voorstelling bijwoont kan dat o.a. nog in Vilvoorde (4 nov), Sint-Niklaas (16 dec).
De muziek in deze aflevering komt uit de voorstelling en werd gecomponeerd door Osama Abdulrasol. Kleine tip: helemaal op het einde van de podcast krijgt u nog een prachtig nummer in zijn totaliteit te horen.
De afbeelding bij deze aflevering is een oude miniatuur die de ontmoeting tussen Shams en Rumi weergeeft, waarover Farnoosh ook spreekt in het gesprek.
Is het bestaan fundamenteel leeg of is er een goddelijke ondergrond waaruit alles voortkomt en waar alles ook weer naar terugkeert? Is alles met elkaar verbonden doordat er achter alle uiterlijke vormen een goddelijke eenheid schuilt of is er sprake van een wezenlijk verschil tussen de veelheid van de schepselen en de eenheid van de schepper? Het zijn vraagstukken waar eeuwenlang over gediscussieerd werd in verscheidene religieuze tradities en waarop erg uiteenlopende antwoorden werden gegeven – vaak ook binnen één en dezelfde traditie. Zo gaat men er steevast vanuit dat het boeddhisme de filosofische overtuiging naar voor schuift dat de grond van het bestaan uiteindelijk niets dan leegte is. Maar is dat wel zo? Sommige spirituele leermeesters (zoals Bede Griffiths, die Jonas en Paul in een vorige aflevering bespraken) zien in de oude beschrijvingen van concepten als sunyata of tathagatagarbha ook verwijzingen naar een universele volheid. En misschien valt daar toch meer voor te zeggen dan vaak wordt aangenomen. Hetzelfde geldt voor het concept van ‘de boeddhanatuur’. Dat lijkt soms sterk in de buurt te komen van een eeuwig aanwezige realiteit die zich telkens opnieuw veruitwendigt in alles wat bestaat. Sluiten sommige visies op het boeddhisme dan toch dichter aan bij andere monistische overtuigingen die in de kern van de realiteit een bewustzijnsessentie ontwaren?
Jonas en Paul namen een diepe duik in dit soort kwesties en zochten de verschillende nuances op. Dat bracht hen vervolgens ook tot de hedendaagse populariteit van non-dualistische denkwijzen. In sommige spirituele kringen kan je immers geregeld verwijzingen horen naar de oude wijsheid van de hindoe advaita wanneer vraagstukken over de fundamenten van het bestaan besproken worden. Alleen wordt vaak over het hoofd gezien dat er binnen het hindoeïsme ook veel strekkingen bestaan die daar kritiek op hadden. Het ene non-dualisme is het andere niet, en ook voor de dualistische mystiek valt wel wat te zeggen. Door de verschillen tussen die denkscholen wat grondiger te bekijken, komen sommige hedendaagse debatten in een ander licht te staan.
------
'Groetjes uit Shambhala' is een productie van Volzin.
Ook hedendaagse atheïsten pleiten geregeld wel eens voor meer spiritualiteit in het leven. Een voorbeeld daarvan is Sander Herremans, de auteur van het boek De gelovige atheïst. In dat boek gaat Sander met grote openheid op zoek naar verschillende inzichten die religies hem als atheïst te bieden hebben. Hij voelt zich dan ook niet verbonden met het atheïsme dat elke vorm van geloof in een god categoriek afwijst. Dat soort atheïsme mag dan wel een groot deel van het maatschappelijke debat bepalen (met figuren als Richard Dawkins en Sam Harris als bekende boegbeelden), zelf staat hij meer in de lijn van figuren zoals Alain De Botton of Leo Apostel, die al vele jaren geleden een boekje schreef over atheïstische spiritualiteit. Sander’s boek gaat echter niet over de verschillende strekkingen in het atheïsme en hun visieverschillen. Hij koos er expliciet voor om een erg persoonlijk relaas te schrijven. In een uitgesponnen stream of consciousness verweeft hij biografische elementen met filosofische mijmeringen over religie, politiek en samenleving. De rode draad in dat alles zijn begrippen als ‘verbondenheid’ en ‘zelfoverstijging’ – twee begrippen waar menig spiritueel zoeker zich sterk in kan herkennen.
Jonas nodigde Sander dan ook uit naar Shambhala om van gedachten te wisselen over wat hedendaags spiritueel atheïsme precies kan inhouden. Ze gingen dieper in op atheïstische interpretaties van exodus en voodoo rituelen; ze bespraken de problematische categorisering tussen ‘gelovig’ en ‘ongelovig’; en ze onderzochten de dynamieken van bevrijding en verstarring die je zowel in religieuze als vrijzinnige contexten kan aantreffen.
Voor meer info over het boek 'De gelovige atheïst': standaarduitgeverij.nl
De afbeelding bij de podcast is van Johan de Moor.
------
'Groetjes uit Shambhala' is een productie van Volzin.
Een interreligieuze mysticus, zo kan je Bede Griffiths omschrijven. Toen deze Britse Benedictijnse monnik halverwege de twintigste eeuw in India terecht kwam, werd hij één van de boegbeelden van de christelijke ashram beweging. In zijn eigen Shantivanam ashram werd een christelijk kloosterleven geheel verweven met hindoegebruiken. Hij verdiepte zich in de Indische tradities en kwam zo tot een mystieke en non-duale interpretatie van het christendom die duizenden mensen over de hele wereld aansprak. Velen bezochten hem in zijn ashram, anderen lazen zijn boeken. Zijn perennialistische kijk op religie was dan ook van grote invloed op de hedendaagse spiritualiteit – zeker in christelijke kringen.
De afgelopen maanden verdiepte Jonas zich in het hele oeuvre van Griffiths. Het leek hem dan ook een goed idee om samen met Paul enkele van Griffiths kernconcepten te bespreken en na te gaan hoe we zijn versmeltende interpretatie van hindoeïsme en christendom precies kunnen begrijpen. Meer nog, op één van zijn vele reizen naar India kwam Paul ooit in de Shantivanam ashram terecht waardoor hij Bede kort ontmoette. Hij wist in eerste instantie niet wie het was, maar later werd het hem duidelijk en zoveel jaren later beaamt hij nog steeds wat zo vaak over de christelijke sannyasin werd gezegd: dit was een man die tot een dieper spiritueel niveau was doorgedrongen. Hij straalde iets uit wat je maar zelden in mensen ontwaart.
------
'Groetjes uit Shambhala' is een productie van Volzin.
Verhalen over geesten in een huis beginnen meestal met: “Ik ken iemand die iemand kent die het meemaakte.” Wat daar echt van aan is, kan je dan maar moeilijk verifiëren. Maar in Groetjes uit Shambhala pakken we het anders aan. We laten een verhaal uit eerste hand horen want Paul heeft zelf zo’n geest in huis! Toen hij net in zijn huis ging wonen, was dat even schrikken, maar na enkele ontmoetingen, onderhandelde hij met de geest en maakte een aantal afspraken. Nu hebben Paul, zijn partner en de geest al vele jaren een goede verstandhouding.
Om dit alles wat verder uit te spitten klopten we nog eens aan bij Arjan Sterken. Spoken, geesten en astrale wezens hebben nu eenmaal een prominente plaats in zijn onderzoek naar religieuze folklore en moderne spirituele bewegingen. Met ons drie bespraken we hoe wijd verspreid het geloof in geesten is, hoe het samenleven met geesten in veel culturen erg vanzelfsprekend is en hoe geesten op verschillende manieren opgeroepen worden. We zochten naar verbanden met djinns en engelen, legden de ambiguïteit van de geesten bloot en plaatsten vraagtekens bij enkele fenomenen waar academisch onderzoek soms weinig raad mee weet.
------
De afbeelding is een tekening van The Fox Sisters, drie mediums die een belangrijke katalysator waren voor de immense populariteit van spiritisme en seances op het einde van de 19de eeuw. Over de vraag of ze zelf de ‘klopgeluiden’ van de geesten produceerden tijdens hun seances werd lang gediscussieerd.
'Groetjes uit Shambhala' is een productie van Volzin.
