Jonas klopte nog eens aan bij onderzoeker Arjan Sterken. Enige tijd geleden volgde Arjan immers een cursus spiritualiteit en theosofie in het Theosofisch Centrum Nijmegen. Daar wilde Jonas alles over horen. De theosofie is vandaag misschien niet meer zo populair, maar zoals Arjan het zegt: “deze beweging was zo invloedrijk dat je niet kan begrijpen hoe het moderne religieuze en spirituele landschap eruitziet zonder basiskennis van de theosofie.” Dat is ook waarom hij in zijn cursus Nieuw Religieuze Bewegingen aan de universiteit van Nijmegen steevast begint met de oprichting van de theosofie door de controversiële Helena Blavatsky en Henry Steel Olcott. Talloze ideeën die vandaag gemeengoed geworden zijn in uiteenlopende New Age en spiritualiteitskringen, vind je ook terug in de theosofische literatuur van het begin van de 20ste eeuw. Eén voorbeeld daarvan is het geloof in de graduele ontplooiing van de menselijke ziel in opeenvolgende reïncarnaties. Een ander voorbeeld is het idee dat een oeroude, esoterische wijsheid verborgen zit in alle religieuze tradities, maar dat die bedolven werd onder problematische uiterlijkheden. De theosofen waren niet de eersten die deze ideeën propageerden, maar de vele theosofische genootschappen die van de VS tot Indonesië het levenslicht zagen, zorgden er wel voor dat ze populair werden bij de elite en de hogere middenklasse. Ook waren belangrijke spirituele figuren zoals Rudolf Steiner, D.T. Suzuki, en Jiddu Krishnamurti oorspronkelijk met de theosofie verbonden.

Omwille van het grote belang van de theosofie, stond deze stroming ook centraal in de allereerste aflevering van Groetjes uit Shambhala. Paul en Jonas doken toen wat dieper in haar geschiedenis en impact. Deze nieuwe aflevering met Arjan vormt daarop een welkom vervolg. Jonas en Arjan bespreken immers hoe de hedendaagse theosofie schijnbaar enkele cruciale transformaties onderging. Figuren als Blavatsky en Olcott verdwenen naar de achtergrond (evenals de boodschappen van de Mahatma’s), maar iemand als Jiddu Krishnamurti, die zich in zijn latere leven erg kritisch uitliet over de theosofie, wordt vaak aangehaald. Ook de oorspronkelijke theosofische tendens om heel diep te graven in oude teksten en geschiedenissen in de hoop verloren geraakte wijsheden te ontdekken, is niet meer zo sterk aanwezig. Spirituele ervaring en persoonlijke intuïtie staan nu veel centraler. Vanuit die optiek lijkt het erop dat we een erg boeiende dynamiek kunnen ontwaren: de theosofie die ooit de motor vormde achter verschillende vormen van moderne esoterische spiritualiteit, lijkt nu op haar beurt sterk beïnvloed te worden door de nieuwe tendensen binnen diezelfde spiritualiteit.

-------

Foto: een portret van Helena Blavatsky (met eigen inkleuring).

‘Groetjes uit Shambhala’ is een productie van ⁠⁠Volzin⁠⁠.