Van roots-reizen, racisme en worstelingen met de eigen met identiteit tot kolonialisme dat steeds meer in een kwaad daglicht kwam te staan. Hoe gaat de tweede generatie’ Nederlands-Indische schrijvers om met het koloniale verleden in Indonesië en het postkoloniale heden? In de postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden met gasten in gesprek over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In aflevering 23 van De postkoloniale podcast spreken zij met Marion Bloem over de Nederlands-Indische literatuur. Als ‘grande dame’ van de Nederlands-Indische literatuur behoeft Bloem natuurlijk nauwelijks introductie. In 1983 publiceerde ze met haar roman Geen gewoon Indisch meisje een nieuwe klassieker in Nederlands-Indische letteren. Naast schrijver is Bloem ook schilder, filmregisseur en documentairemaker. Indië en Indonesië zijn in haar werk nooit ver weg. Zo schreef ze onder meer Vaders van betekenis (1989), Indië voorbij (2009), Een meisje van honderd (2012), en het monumentale Indo (2020). Ook publiceerde ze meerdere jeugdboeken en reisverhalen over Indië en Indonesië. Bloem was getrouwd met Ivan Wolffers, die in 2022 overleed. Over haar rouwproces na zijn dood publiceerde ze in 2024: Verkleed in vreugde.

Nederland is sinds de Tweede Wereldoorlog veranderd in een multi-etnische samenleving. Mede onder invloed daarvan wordt het meer en meer gedwongen kritisch naar zichzelf en zijn verleden te kijken. Steeds vaker klinkt de roep om de overheersende visie die Nederland lange tijd op zijn koloniale verleden had bij te stellen, in het bijzonder de visie op Nederlands-Indië. In de postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden met gasten in gesprek over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In aflevering 22 van De postkoloniale podcast spreken zij met Martin Bossenbroek over het kolonialismedebat. Het Nederlandse kolonialisme moet volgens hem veel meer worden gezien in de context van de wereldgeschiedenis. Maar wat betekent dat concreet voor de omgang met die beladen geschiedenis?

Lang was de Nederlands-Indische literatuur niet meer dan een ‘exotisch stiefkind’ van de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Dat veranderde met de publicatie ‘Oost-Indische spiegel’ (1972) van Rob Nieuwenhuys en leidde tot de oprichting van de Werkgroep Indisch-Nederlandse Letterkunde. Inmiddels bestaat de Werkgroep veertig jaar. Een goed moment om terug te blikken en vooruit te kijken. In de postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden met gasten in gesprek over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In aflevering 21 van De postkoloniale podcast spreken zij met Peter van Zonneveld en Gerard Termorshuizen, twee leden van het eerste uur van de Werkgroep Indisch-Nederlandse Letterkunde die hun sporen hebben verdiend.

Veel mensen weten niet dat Nederland ooit het grootste islamitische land ter wereld koloniseerde. Dat was toen Nederland de kolonie Nederlands-Indië nog had. Van koningin Wilhelmina is opgemerkt dat zij de koningin was van het grootste moslimland ter wereld. Nu is Indonesië het land met de meeste islamitische inwoners ter wereld. De islam heeft uiteraard ook sporen nagelaten in de koloniale literatuur over de archipel. Aangezien de meeste boeken daarvan vooral vanuit een Europees perspectief zijn geschreven, komt de islam slechts sporadisch ter sprake in de Nederlands-Indische literatuur. In sommige romans is dat echter anders. De stille kracht van Louis Couperus uit 1900 is daarvan een uitgesproken voorbeeld. In deze aflevering van De postkoloniale podcast spreken we over de islam in de Indische letteren en dan in het bijzonder over de rol van deze godsdienst in De stille kracht. Welk beeld van de islam komt in die roman – en in andere koloniale romans uit die tijd – naar voren? En hoe werkt het islambeeld uit de koloniale tijd door in de huidige tijd?

Zelden heeft iemand zich zo zeer verdiept in de islam als Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936). Snouck studeerde in Leiden en promoveerde in 1880 op zijn dissertatie over Het Mekkaansche feest. Daarmee was zijn onderzoek naar de islam niet ten einde. Voor zijn onderzoek bekeerde hij zich zelfs tot de islam en liet hij zich besnijden. Wat is de betekenis van Snouck Hurgronje voor het onderzoek naar de islam in Nederlands-Indië? Hoe keek hij naar die voor Nederland vreemde en vijandige religie in ‘de Oost’? En wat kunnen Snoucks inzichten betekenen voor het huidige postkoloniale Nederland? In de postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden met gasten in gesprek over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In aflevering 19 van De postkoloniale podcast spreken zij met Wim van de Doel over Christiaan Snouck Hurgronje en de islam.

Van bloemen, planten en gesteenten tot vulkanen, vogels, vissen, insecten en andere dieren. In de negentiende eeuw kreeg het natuuronderzoek in Indië een nieuwe impuls. In 1815 vertrok Caspar Georg Carl Reinwardt in opdracht van koning Willem I naar Java om onderzoek te doen naar de natuurlijke gesteldheid van het land, zowel op Java als in de zogenaamde ‘buitengewesten’. Reinwardts grootste verdienste is dat hij in 1817 in Buitenzorg (nu Bogor) een wetenschappelijke tuin stichtte: ’s Lands Plantentuin, die nog altijd bestaat: Kebun Raya Bogor. Die vormde vanaf toen het centrum van het botanische onderzoek in de kolonie. Met het oog op Reinwardts vertrek naar Nederland werd in 1820 bij Koninklijk Besluit de Natuurkundige Commissie voor Nederlandsch-Indië opgericht, een door de staat gefinancierde instelling ter bevordering van de kennis van de ‘natuurlijke gesteldheid en van de voortbrengsels in de Oost-Indiën’. De Commissie kreeg de opdracht informatie te verzamelen door de Nederlandse bezittingen te bereizen, zowel Java en in de buitengewesten. Van meet af aan kampte de Natuurkundige Commissie met tegenslagen. Meerdere geleerden overleefden de barre tropische omstandigheden niet. Desondanks werden er in de periode tot 1850 – toen de commissie ophield te bestaan – tal van expedities ondernomen: naar Sumatra, Nieuw-Guinea en Borneo. In de postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden met gasten in gesprek over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In aflevering 18 van De postkoloniale podcast spreken zij met Pieter van Wingerden over negentiende-eeuwse natuuronderzoekers in Nederlands-Indië.

In 1969 verklaarde Indië-veteraan Joop Hueting in een spraakmakend televisie-interview dat hij en andere Nederlandse militairen in Indonesië oorlogsmisdaden hadden gepleegd. De regering liet vervolgens door Cees Fasseur een onderzoek uitvoeren en kwam op grond daarvan tot de slotsom dat zich tijdens de oorlog in de jaren 1945-1949 ‘excessen’ hadden voorgedaan, maar ‘dat de krijgsmacht als geheel zich in Indonesië correct heeft gedragen’. De laatste jaren kwamen er evenwel steeds sterkere aanwijzingen, onder meer op basis van rechtszaken, mediaberichten en historisch onderzoek, dat Nederlandse militairen zich op grotere schaal en structureel van extreem geweld bedienden. Dat was ook de conclusie van de in 2016 door Rémy Limpach gepubliceerde studie De brandende kampongs van Generaal Spoor. Begin 2017 besloot de regering meer dan vier miljoen euro ter beschikking te stellen voor het onderzoeksprogramma Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950, dat gezamenlijk zou worden uitgevoerd door het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV, het Nederlands Instituut voor Militaire Historie en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies In de twaalf delen die sinds 2022 zijn verschenen, trekken de onderzoekers de conclusie dat extreem geweld van de kant van de Nederlandse krijgsmacht wijdverbreid was en vaak ook bewust werd ingezet. Daarbij werden nadrukkelijk ook toen geldende ethische grenzen overschreden. In de postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden met gasten in gesprek over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In aflevering 17 van De postkoloniale podcast spreken zij met de historici Esther Captain en Gert Oostindie over de onderzochte bronnen en over hoe we in het huidige Nederland om kunnen of moeten gaan met het koloniale verleden – in het bijzonder met het einde en de verwerking daarvan.

Hoewel er grote vrouwelijke auteurs te vinden zijn in de canon van de Indische Letteren – denk aan Maria Dermoût en Hella S. Haasse – is er in het verleden niet altijd met waardering over hen geschreven. Hoe keken Indische schrijfsters naar de koloniale samenleving en hun positie daarin? Het Europese leven in de kolonie werd lange tijd door mannen gedomineerd en vanuit een mannelijk perspectief beschouwd. Maar geleidelijk aan, en zeker na de opening van het Suezkanaal in 1869, kwamen er steeds meer Europese vrouwen naar ‘de Oost’, die ook begonnen te schrijven; reisteksten, romans en verhalen. In de postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden met gasten in gesprek over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In aflevering 16 van De postkoloniale podcast spreken zij met Vilan van de Loo over Indische literatuur, vrouwelijke auteurs, KNIL-militairen en haar onderzoek daarnaar.

Wanneer realiseer je je dat we anders moeten kijken naar Indische foto’s? En in hoeverre vullen fotografische en literaire bronnen elkaar aan over hoe je naar Indië en de Indische literatuur kijkt? In deze aflevering van De postkoloniale podcast is acteur en fotograaf Thom Hoffman te gast. Indië speelt een belangrijke rol in Hoffmans leven. In de postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden met gasten in gesprek over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In aflevering 15 van De postkoloniale podcast spreken zij met Thom Hoffman.

Nederlandstalige bronnen die een Indonesisch perspectief bevatten op het koloniale verleden zijn schaars. Dit houdt vooral verband met de taalpolitiek die de Nederlanders in Indië voerden. Anders dan de Britten in hun koloniën gaven de Nederlanders de inheemse bevolking in de negentiende eeuw vrijwel geen toegang tot westers onderwijs. In De postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden in gesprek met prominente onderzoekers en schrijvers over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In de veertiende aflevering zijn Judith E. Bosnak en Willem van der Molen te gast en staat het belang van Indonesische stemmen centraal.

Het kolonialisme was niet uniek voor Nederland. Ook andere Europese landen koloniseerden gebieden buiten Europa. Dat leverde Franse, Duitse, Spaanse, Portugese, Italiaanse en Deense, maar vooral veel Engelstalige, koloniale literatuur op. In De postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden in gesprek met prominente onderzoekers en schrijvers over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In de dertiende aflevering staan de internationale perspectieven op (post)koloniale literatuur centraal. Veel van de theoretische inzichten over koloniale en postkoloniale literatuur stammen uit de Angelsaksische wereld.

In Nederland is nooit veel ruimte geweest voor de verhalen en emoties van mensen uit het voormalig Nederlands-Indië. De soms traumatische ervaringen van leden van de Indische Nederlandse, Indo-Europese, Chinese, Molukse en andere groeperingen uit de kolonie werden veelal opgekropt en doodgezwegen. In De postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden in gesprek met prominente onderzoekers en schrijvers over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In de twaalfde aflevering staat de herinneringscultuur en het Indische zwijgen centraal. Gerlov van Engelenhoven vertelt over de verhalen en emoties van mensen uit het voormalig Nederlands-Indië.

In De postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden in gesprek met prominente onderzoekers en schrijvers over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In deze aflevering staat de toekomst van het postkolonialisme centraal. Jacqueline Bel en Frans-Willem Korsten, kenners van het postkolonialisme en van (post)koloniale literatuur, vertellen over de toekomst van het postkolonialisme en van de studie van de (post)koloniale literatuur.

In De postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden in gesprek met prominente onderzoekers en schrijvers over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. Centraal staat de vraag in hoeverre het onderzoek naar (post)koloniale literatuur kan bijdragen aan de verwerking van het koloniale verleden. In deze aflevering over Indische identiteit in postkoloniale poëzie zijn Sandra Beerends en Dido Michielsen te gast.

In De postkoloniale podcast komen prominente onderzoekers en schrijvers aan het woord en praten we over hun onderzoek/werk in relatie tot het koloniale verleden. Centraal staat de vraag in hoeverre het onderzoek naar (post)koloniale literatuur kan bijdragen aan de verwerking van het koloniale verleden. In deze aflevering over Indische identiteit in postkoloniale poëzie zijn Ellen Deckwitz en Robin Block te gast.

In de Postkoloniale podcast komen prominente onderzoekers en schrijvers aan het woord en praten we over hun onderzoek/werk in relatie tot het koloniale verleden. Centraal staat de vraag in hoeverre het onderzoek naar (post)koloniale literatuur kan bijdragen aan de verwerking van het koloniale verleden. In de achtste aflevering is Peter van Dongen te gast, een van de belangrijkste Indische striptekenaars van Nederland.

Na de Tweede Wereldoorlog verhuisden veel Indo-Europeanen naar Nederland. Daar werden zij niet altijd even welkom geheten. Iconisch is de foto van een muur in Den Haag waarop met grote witte letters: ‘Indo’s ga weg!’ staat te lezen.

De postkoloniale podcast #6 - Lara Nuberg en Feba Sukmana by De Postkoloniale Podcast

In 'De postkoloniale podcast' gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden in gesprek met prominente onderzoekers en schrijvers over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In de vijfde aflevering is Adriaan van Dis te gast. De laatste jaren mengt de schrijver zich actief in het kolonialismedebat.

De postkoloniale podcast #4 – Nick Tomberge by De Postkoloniale Podcast