Nhắc đến cult chúng ta thường nghĩ ngay đến những hội nhóm bên tây như KKK hay Mormon. Thực ra VN đầu thế kỷ 20 mới là cái nôi của đủ loại cult trên đời. 

Trong vòng 30 năm qua, văn hóa đại chúng (pop culture) của chúng ta đã dịch chuyển từ chỗ tôn thờ nghệ thuật/ khoa học đến tôn thờ tình dục và tiền.

Tôi xin được giải thích thế này. 

Trong 10 năm viết lách của mình, tôi thấy viết không khó; chọn đề tài viết mới khó.

Tại sao máy ảnh vẫn tồn tại?

Hôm trước tôi có viết một bài về những nghề kỳ lạ ở đô thị. Hôm nay tôi lại xin viết về những trò lừa đảo trong thành phố chúng ta.

Từ khi bỏ hẳn không hút nữa, tôi thấy dễ chịu vì chẳng phụ thuộc vào cái gì và mồm miệng thơm tho. Nhưng cũng có điều bất tiện. Nghe hơi lạ, vì đáng ra hút thuốc mới bất tiện;...

Mấy anh dạy kinh tế loại xoàng ưa giải thích kinh tế bằng từ ngữ kiểu bác học, khó hiểu, rồi tiếng nước ngoài. Ngược lại, các giáo sư giỏi tìm ra cách giải thích ngắn và dễ hiểu nhất. GS Quách Mạnh Hào từng giải thích cách vận hành của nền kinh tế VN bằng một truyện cười về quán bia hơi, và nó dài chỉ mấy trăm chữ.

Ngày nay bạn có thể xem giờ ở khắp nơi: trên điện thoại, trên laptop, trên smart watch, trên TV, thậm chí trên nồi cơm điện. Hiếm khi chúng ta phải hỏi “mấy giờ rồi” và việc đeo đồng hồ trên tay có vẻ hơi thừa thãi.

Lúc tôi 20 tuổi, thập kỷ thứ ba của đời người có vẻ là thứ gì xa lắm không bao giờ tới. Nhưng khi tuổi 30 tới, nó đã tới như kẻ trộm, và mang theo nhiều điều bất ngờ.

Ngay cả một đô thị khổng lồ như Bangkok cũng không có nhiều quán cafe như HN. Thế quán cafe ở thành phố chúng ta mọc ra như rừng từ bao giờ?

Ta thử quay về những năm cuối 90 đầu 2000. Lúc đó dân HN đi cafe ở đâu? Trong trí nhớ của tôi, thời kỳ này “đi cafe” không mang ý nghĩa lành mạnh lắm; ít nhất là đối với sinh viên. Nó là chỗ cho người lớn, hoặc cho bọn ăn chơi hư hỏng (nên nhớ thời kỳ đó VN rất nghèo và sinh viên đến ăn cơm còn không đủ no thì ai có tiền uống nước ngoài quán).

Chắc bạn đang nghĩ “Lại một thằng dạy làm giàu bố láo. Ông là ai mà dạy người khác kiếm tiền?”

Với những người từng trực tiếp học tôi, tôi chắc không cần giải thích nhiều. Còn với những bạn đọc xa lạ, tôi chỉ muốn trình bày ngắn gọn rằng tôi không sở hữu siêu xe hay biệt thự như các thầy dạy làm giàu, nhưng tôi đã đi từ chỗ sinh ra ở đáy xã hội đến chỗ tạo lập một cuộc sống tài chính khá dễ chịu cho bản thân ở HN, một thành phố đắt đỏ và khó sống.

Trong văn học, có một dòng sách khá đặc biệt gọi là “văn học nhàn tản”, tức là những sách khuyên người ta sống chậm lại, tận hưởng cuộc đời và bớt lo lắng. Nói đúng ra là cổ súy cái việc lười làm.

Ngày xưa ông Trịnh Công Sơn sáng tác bài hát Ngẫu Nhiên có câu “Mệt quá đôi chân này/ tìm đến chiếc ghế nghỉ ngơi”. Trịnh Công Sơn hát được thế là vì ông sống ở Sài Gòn, nơi có nhiều ghế đá khắp nơi. Chứ đẻ lệch đi vài vĩ tuyến xuống Tân Gia Ba (Singapore ngày nay) thì ông ấy sẽ phải hát “Mệt quá đôi chân này/ đếch có ghế phải đi tiếp thôi”. Thật vậy; ai tinh ý sẽ thấy người Singapore không hề lắp ghế ngoài đường.

Người dân cho rằng cấm đường cho đi bộ sẽ gây áp lực lên các phố xung quanh và gây tắc nghẽn giao thông vào cuối tuần. Các hộ buôn bán cũng phản đối vì họ sợ không ai gửi xe vào đi bộ và hàng quán sẽ chết đói hết. Rồi lại có người bảo lên đấy làm gì, đi bộ xong về à?

Các bạn vẫn nghĩ Gen Z mới phải là thế hệ nổi loạn. Nhưng tôi không nói đến nổi loạn qua việc ăn mặc các mốt thời trang kỳ lạ hay chơi cái này cái kia. Tôi tin rằng nếu những năm 90 – 2000 Việt Nam có điều kiện kinh tế tốt như bây giờ thì 8X – 9X lúc học cấp 3 cũng không khác gì Gen Z hiện tại; những cái đó chỉ do độ tuổi, mới lớn thì ở thời đại nào cũng thế.

Không biết WC ở trường bây giờ ra sao, chứ ngày xưa đấy là nơi không ai muốn đặt chân tới. Có đứa nhịn uống nước chỉ để không phải đi WC ở trường, vì WC luôn cũ, bẩn và hôi thối. Chỗ đứng tè không có gì ngăn cách với nhau, chỉ đơn giản là phóng thẳng vào một bức tường (và thường nó sẽ bắn lại vào người hay chân mình). Chỗ đi nặng thì cửa luôn hỏng. Ai ngồi trong đấy phải vừa đi vừa giữ cửa, hoặc nếu không có cửa (!?) thì đành úp mặt xuống để không ai biết đấy là mình.

Trong mọi vấn đề, điểm khác biệt giữa amateur và pro nằm ở chỗ họ có cách nghĩ khác nhau về cùng một chuyện. Pro nghĩ đúng, amateur nghĩ sai.

Trong con mắt số đông, xe và người đàn ông trên xe được xếp theo thứ hạng. Xe số như Wave, Cub là nghèo, xe ga như Vision, Airblade là hạng sinh viên, xe Lead là xe của đàn bà, xe SH, Vespa là các anh trưởng thành có chút điều kiện, xe phân khối lớn không cần biết hãng gì đều có nghĩa là bad boy ăn chơi, xe Piaggio cổ là các anh có gu, lịch lãm. Xe oto thì hết nấc, cứ có oto là giàu. Từ Mẹc trở lên là các anh doanh nhân.

Ở HN, quán ngon có thể xuất hiện bất thình lình cả trong ngõ lẫn mặt đường. Muốn nhận diện quán ngon, dễ nhất cứ nhìn vào lượng khách. Quán café đông khách có thể vẫn chán, nhưng quán ăn đông khách thường phải ngon. Trong ngõ mà đông lại càng chắc nữa. Đã đông lại toàn người trung niên, người già: cực ngon!

Hồi trước dịch, cả thế giới nói về ô nhiễm không khí. Tôi còn nhớ 2018 là thời điểm tranh cãi rất nóng về độ chính xác của mấy cái app đo chất lượng không khí. Nhưng cuối năm đó tôi ở Bangkok, không khí còn tệ hơn Hà Nội nhiều. Người đi bộ thưa hẳn vì không khí đặc quánh rất khó thở, hàng ăn uống vỉa hè gần như biến mất.