पौण्ड्रक आणि काशीराज उद्धार – अहंकाराचा अंत आणि श्रीकृष्णाचा धर्मविजय
वर्णन:
भागवत महापुराणातील “पौण्ड्रक आणि काशीराज उद्धार” ही कथा अहंकार, दंभ आणि देवत्वाच्या खोट्या दाव्यांचा दुर्दैवी शेवट सांगणारी अत्यंत प्रभावी कथा आहे. ही कथा आपल्याला शिकवते की, जो स्वतःला ईश्वर मानतो, त्याचा अहंकारच त्याचा नाश करतो.
कथा सुरू होते पौण्ड्रक नावाच्या एका राजापासून, जो अत्यंत गर्विष्ठ आणि मूर्ख होता. तो काशीराजाचा मित्र होता आणि त्याला वाटत होते की तोच खरा विष्णू आहे. काशीराजाने त्याला अधिक प्रोत्साहन देत श्रीकृष्णाच्या विरोधात उभे केले.
पौण्ड्रकाने स्वतःला “भगवान वासुदेव” घोषित केले! त्याने आपल्या अंगावर शंख, चक्र, गदा, पद्म अशी खोटी चिन्हे धारण केली आणि नकली मुकुट, नकली किरीट परिधान करून द्वारकेला दूत पाठवला. त्या दूताने श्रीकृष्णाला सांगितले –
“पौण्ड्रक भगवान वासुदेव तुझ्याकडे सांगतात की तू आपली शंख, चक्र, गदा आणि इतर चिन्हे टाकून दे. तू खोटा वासुदेव आहेस!”
हे ऐकून संपूर्ण सभा हसली, पण श्रीकृष्ण मात्र शांत राहिले. ते म्हणाले, “उद्या मी स्वतः येऊन त्या ‘वासुदेवाला’ दर्शन देईन.”
दुसऱ्या दिवशी श्रीकृष्ण आपल्या रथावर आरूढ होऊन पौण्ड्रक आणि काशीराजावर आक्रमण करण्यास गेले. युद्ध अतिशय भीषण झाले. पौण्ड्रक आपला खोटा चक्र फेकून म्हणाला – “मी तुला मारतो!” पण श्रीकृष्णाने खरे सुदर्शनचक्र फिरवले, आणि क्षणातच पौण्ड्रकाचा अहंकार आणि देह दोन्ही नष्ट झाले.
काशीराजाने हे पाहून रागाने द्वारकेवर हल्ला केला. पण श्रीकृष्णाने त्यालाही आपल्या चक्राने उद्ध्वस्त केले. त्याचे शिर कापून काशीराजाच्या द्वारात फेकले गेले. त्याचा पुत्र सुदक्षिण अत्यंत संतप्त झाला आणि एका ब्राह्मणाच्या सल्ल्याने त्याने महादेवाची उपासना केली. महादेव प्रसन्न झाले आणि त्याला “अग्निपुरुष” देऊन म्हणाले – “जोपर्यंत तू त्याचा उपयोग धर्मासाठी करशील, मी तुझ्या सोबत आहे.”
पण सुदक्षिणाने त्या अग्निपुरुषाला द्वारका भस्म करण्यासाठी पाठवले. श्रीकृष्णाने त्या वेळी स्वतःचा सुदर्शनचक्र वापरून ती आग विझवली आणि सुदक्षिणाचाही अहंकार नष्ट केला.
ही कथा दाखवते की,
👉 अहंकार आणि खोट्या दाव्यांनी देवत्व नाही मिळत; नम्रता आणि सत्यच मनुष्याला ईश्वराच्या जवळ नेतात.
👉 ईश्वर कधीही दंभ सहन करत नाहीत, पण सत्यासाठी नेहमी सज्ज असतात.
👉 पौण्ड्रक आणि काशीराजाचा नाश म्हणजे केवळ दोन राजांचा अंत नव्हे, तर मानवातील दंभ, अहंकार आणि खोटेपणावर विजय आहे.
श्रीकृष्ण या कथेत एक अद्वितीय नेता आणि धर्मसंस्थापक म्हणून समोर येतात. ते शांत राहतात, पण जेव्हा धर्म धोक्यात येतो, तेव्हा ते निर्णायक कृती करतात.
🌿 ही कथा आपल्या जीवनालाही बोध देते –
स्वतःला देव समजू नका, देवत्व आपल्या कर्मातून प्रकट करा.
भागवत महापुराणातील “नृग उद्धार” ही कथा आपल्याला सद्भावनेने केलेले कर्म, त्यातील चुकांचे परिणाम आणि परमेश्वराची कृपा यांचा अद्भुत संगम दाखवते. ही कथा श्रीकृष्णाच्या दिव्य न्यायबुद्धीची आणि दयाळूपणाची साक्ष देते.
राजा नृग हे अत्यंत परोपकारी आणि धर्मशील राजा होते. त्यांनी आपल्या आयुष्यात असंख्य ब्राह्मणांना, गुरूंना आणि यज्ञांमध्ये सहभागी लोकांना दान दिले. त्यांच्या दानशूरतेमुळे त्यांचे नाव चारही दिशांना प्रसिद्ध झाले होते. पण एका दानात झालेल्या अतिसूक्ष्म चुकीमुळे त्यांना महान परिणाम भोगावा लागला.
एका दिवशी त्यांनी हजारो गाईंचे दान दिले. पण योगायोगाने, एखादी गाय जी त्यांनी एका ब्राह्मणाला दिली होती, ती दुसऱ्या ब्राह्मणाकडे पुन्हा गेली. त्या गाईवर दोन्ही ब्राह्मणांचा हक्क निर्माण झाला, आणि त्यांनी नृग राजाकडे वाद मांडला. राजा नृग यांना हे प्रकरण फार लहान वाटले, पण दोन्ही ब्राह्मणांच्या मनात शंका निर्माण झाली की राजाने अन्याय केला.
या अनवधानाने झालेल्या चुकीमुळे नृग राजाला मृत्यूनंतर सरपटणाऱ्या सरड्याच्या रूपात जन्म घ्यावा लागला. ते हजारो वर्षे एका कोरड्या विहिरीत राहिले — तहानलेले, तडफडलेले, पण त्यांच्या अंतःकरणात श्रीकृष्णावरील श्रद्धा कायम होती.
काळानुसार, एके दिवशी श्रीकृष्ण आणि त्यांच्या भावांसह यदुवंशी कुमार खेळताना त्या विहिरीजवळ आले. त्यांनी विहिरीत एक विशाल सरडा पाहिला, जो मनुष्याच्या डोळ्यांत पाहून जणू काही विनवणी करत होता. श्रीकृष्णाने त्या सरड्याला वर खेचले, आणि त्याच क्षणी तो तेजस्वी रूपात परिवर्तित झाला – तो म्हणजे राजा नृग!
राजा नृग नम्रतेने श्रीकृष्णाला वंदन करून म्हणाले –
“प्रभो, मी एक क्षुद्र चूक केली, पण तिचा परिणाम फार मोठा झाला. दान करताना शुद्ध भावनेइतकेच सावधानताही आवश्यक असते. पण तुमच्या स्पर्शाने मला मोक्ष प्राप्त झाला. तुम्हीच त्या परमेश्वराचे रूप आहात, जे सर्व प्राण्यांना मुक्ती देतात.”
श्रीकृष्णाने या प्रसंगातून यदुवंशींना आणि सर्व श्रोतृवर्गाला उपदेश दिला –
👉 कोणतेही कर्म करताना मन, वाणी आणि देह शुद्ध असावेत.
👉 दान करताना अहंकार किंवा असावधानता टाळावी.
👉 जे काही कर्म घडते, त्याचे फळ नक्कीच मिळते, पण देवाच्या कृपेने आपण त्या फळातून मुक्त होऊ शकतो.
“नृग उद्धार” ही कथा सांगते की जीवनात कितीही मोठे पुण्य केले तरी, जर आपण सूक्ष्म अन्याय केला तर त्याचे परिणाम टाळता येत नाहीत. परंतु श्रीकृष्णाची कृपा आणि प्रामाणिक पश्चात्ताप आपल्याला मुक्त करू शकतात.
ही कथा केवळ एक धार्मिक प्रसंग नाही, तर ती आपल्या दैनंदिन जीवनासाठी एक दीपस्तंभ आहे —
जो सांगतो की सत्य, श्रद्धा आणि विनम्रता हीच खरी मुक्तीची तीन द्वारे आहेत.
🌿 ऐका आजचा विशेष भाग – “नृग उद्धार – दानातून शाप, आणि शापातून मोक्षाची कथा” – फक्त आपल्या आवडत्या भागवत पॉडकास्ट मालिकेत!
भागवत महापुराणातील “स्यमंतक मणी” ही कथा केवळ एका मौल्यवान रत्नाची गोष्ट नाही, तर ती आहे सत्य, विश्वास, आणि दैवी न्याय यांची सखोल शिकवण देणारी अमूल्य कथा.
ही कथा सुरू होते सत्यभामा हिच्या पित्यापासून – सत्राजित या यदुवंशी सरदारापासून, ज्याने सूर्यदेवाची उपासना करून एक अद्भुत रत्न प्राप्त केले – स्यमंतक मणी. या रत्नातून रोज सोन्याचा वर्षाव होत असे, आणि त्यामुळे सत्राजित अहंकाराने भारावून गेला. त्याने हा मणी श्रीकृष्णाला द्यावा, असा सल्ला सर्व यदुवंशी राजांनी दिला, कारण त्या रत्नामुळे सगळ्या राज्याचा कल्याण होऊ शकला असता. पण सत्राजिताने त्यावर स्वतःचा अधिकार सांगितला.
एका दिवशी सत्राजिताचा भाऊ प्रसेंन हा तो मणी घालून शिकार करायला गेला, परंतु तो परतला नाही. अफवा पसरली की श्रीकृष्णाने तो मणी घेतला आणि प्रसेंनाचा वध केला! या खोट्या आरोपाने श्रीकृष्ण अत्यंत व्यथित झाले. आपल्या निर्दोषतेचा पुरावा देण्यासाठी ते स्वतः प्रसेंनाच्या शोधात जंगलात गेले. तिथे त्यांना कळले की जांबवान या पराक्रमी भालूने प्रसेंनाचा वध करून तो मणी आपल्या गुहेत ठेवला आहे.
कृष्ण आणि जांबवान यांच्यात प्रखर युद्ध झाले – ते अख्खे २८ दिवस चालले! शेवटी जांबवानाने ओळखले की हा कोणी सामान्य मानव नाही, तर श्रीरामच आहेत जे आता श्रीकृष्ण रूपाने अवतरले आहेत. त्याने मणी श्रीकृष्णाला दिला आणि आपली कन्या जांबवती हिचे विवाह श्रीकृष्णाशी केले.
कृष्णाने सत्राजिताला मणी परत दिला. पण पुढे सत्राजिताचा शतदानव नावाच्या कटकारस्थानात वध झाला आणि श्रीकृष्णावर पुन्हा संशय घेतला गेला. शेवटी सत्य उजेडात आले, आणि सर्वांनी मान्य केले की श्रीकृष्ण नेहमीच धर्म आणि न्यायाच्या बाजूने उभे राहतात.
ही कथा आपल्या जीवनातील एक अनमोल बोध देऊन जाते —
👉 विश्वासाची ताकद – शंकेमुळे नाती तुटतात, पण सत्य कधीही लपून राहत नाही.
👉 कर्तव्याची निष्ठा – आरोप झाले तरी सत्यवादी नेहमी आपली निष्ठा टिकवतो.
👉 दैवी न्यायावर श्रद्धा – जेव्हा मनुष्य न्याय देऊ शकत नाही, तेव्हा दैवी न्याय आपोआप घडतो.
या कथेमध्ये श्रीकृष्ण फक्त देव म्हणून नव्हे, तर एक आदर्श नेता म्हणून समोर येतात — जो समाजातील गैरसमज मिटवतो, सत्यासाठी संघर्ष करतो आणि न्यायाचा मार्ग दाखवतो.
ही कथा ऐकताना तुम्हाला जाणवेल की स्यamantक मणी फक्त सोनं उत्पन्न करणारा रत्न नाही, तर तो सत्याचा प्रकाश आहे — जो आपल्या जीवनातील अंधार दूर करतो.
🌸 या भागात आपण श्रीकृष्णाच्या विवेक, शौर्य आणि धर्मनिष्ठेचा सुंदर अनुभव घेऊया. ऐका “स्यमंतक मणी – श्रीकृष्ण आणि सत्याचा विजय” आपल्या आवडत्या पॉडकास्ट मालिकेत!
पूतना वध: जेव्हा मृत्यू सुंदर रूपात आला
ही कथा आहे भगवान श्रीकृष्णाच्या जन्मानंतरच्या पहिल्या आणि सर्वात धोकादायक हल्ल्याची. ही कथा आहे एका अशा राक्षसिणीची, जी सुंदर स्त्रीचे रूप घेऊन, आपल्या स्तनांना प्राणघातक विष लावून, आईच्या ममतेचा मुखवटा घालून आली होती. ही कथा आहे पूतना राक्षसिणीच्या वधाची.
आपला काळ गोकुळात जन्माला आला आहे, हे कळताच कंस प्रचंड घाबरला. त्याने गोकुळात जन्माला आलेल्या सर्व नवजात बालकांना मारण्याचा निश्चय केला. या क्रूर कामासाठी त्याने आपली सर्वात मायावी आणि निर्दयी राक्षसीण पूतना हिला पाठवले.
पूतना हवेत उडू शकत होती आणि कोणतेही रूप घेऊ शकत होती. तिने एका अत्यंत सुंदर आणि प्रेमळ स्त्रीचे रूप धारण केले आणि गोकुळात प्रवेश केला. तिचे रूप इतके मोहक होते की, कोणालाही तिच्यावर संशय आला नाही. ती नंदबाबांच्या घरी पोहोचली, तेव्हा यशोदा आणि रोहिणी यांनी तिला कोणीतरी प्रतिष्ठित पाहुणी समजून तिचे स्वागत केले.
पूतनेने आपल्या स्तनांना 'कालकूट' नावाचे महाभयंकर विष लावले होते. तिने यशोदेच्या हातातून बाळकृष्णाला मायावी प्रेमाने उचलले आणि त्याला दूध पाजण्याच्या बहाण्याने आपल्या विषारी स्तनांना लावले. तिचा उद्देश होता की, कृष्णाने दुधासोबत विष प्राशन करून आपले प्राण सोडावेत.
पण ती विसरली होती की, ज्याला ती एक सामान्य बाळ समजत आहे, तो साक्षात मृत्यूचाही मृत्यू, म्हणजेच 'महाकाळ' आहे.
बाळकृष्णाने तिचे स्तन आपल्या तोंडात घेतले आणि केवळ दूधच नाही, तर त्या दुधासोबत तिचे प्राणही शोषून घ्यायला सुरुवात केली!
या भागात ऐका:
पूतना कोण होती आणि कंसाने तिला गोकुळात का पाठवले?
तिने एका सुंदर स्त्रीचे रूप का धारण केले?
बाळकृष्णाने दूध पिता-पिता एका महाभयंकर राक्षसिणीचे प्राण कसे शोषून घेतले?
पूतनेच्या मृत्यूनंतर तिच्या विशालकाय शरीराचे काय झाले, ज्याने सर्वांना आश्चर्यचकित केले?
ही कथा आपल्याला शिकवते की, वाईट हेतू कितीही सुंदर मुखवट्यामागे लपलेला असला तरी, देवाच्या नजरेतून तो सुटत नाही. चला, ऐकूया त्या अद्भुत कथेला, जिथे एका लहान बाळाने मृत्यूलाच मात दिली.
सुदाम्याची कथा: मैत्री आणि भक्तीचा अनुपम आदर्श
खरी मैत्री पद, पैसा किंवा सामाजिक स्थिती पाहते का? आणि काय होते, जेव्हा एक अत्यंत गरीब ब्राह्मण आपला बालपणीचा मित्र, सोन्याच्या द्वारकेच्या राजाला, भेटायला जातो? ही कथा आहे मैत्रीच्या सर्वात पवित्र आणि हृदयस्पर्शी नात्याची. ही कथा आहे भगवान श्रीकृष्ण आणि त्यांचे परममित्र सुदामा यांची.
सुदामा एक अत्यंत गरीब पण ज्ञानी ब्राह्मण होते. ते आपल्या पत्नी आणि मुलांसोबत एका लहानशा झोपडीत राहत होते आणि भिक्षा मागून आपले घर चालवत. अनेकदा त्यांच्या घरात अन्नाचा कणही नसायचा. एके दिवशी, त्यांच्या पत्नीने, सुशीलाने, त्यांना आठवण करून दिली की, "तुमचे बालमित्र, श्रीकृष्ण, तर द्वारकेचे राजे आहेत. तुम्ही एकदा त्यांना जाऊन का भेटत नाही? ते नक्कीच आपले दुःख दूर करतील."
आपल्या मित्राला भेटायला रिकाम्या हाताने कसे जावे, या विचाराने सुदामा संकोचले. तेव्हा त्यांच्या पत्नीने शेजारून मूठभर पोहे आणले आणि एका जुन्या फडक्यात बांधून दिले. आपल्या मित्रासाठी हीच लहानशी भेट घेऊन, सुदामा द्वारकेच्या दिशेने निघाले.
द्वारकेचे वैभव आणि सोन्याचे महाल पाहून सुदामा आश्चर्यचकित झाले. आपल्या फाटक्या कपड्यांमध्ये त्यांना राजवाड्यात प्रवेश करायलाही संकोच वाटत होता. पण जेव्हा द्वारपालांनी आत जाऊन श्रीकृष्णाला सांगितले की, "सुदामा नावाचा एक गरीब ब्राह्मण आपल्याला भेटायला आला आहे," तेव्हा तो अद्भुत क्षण आला.
'सुदामा' हे नाव ऐकताच, द्वारकाधीश श्रीकृष्ण आपल्या सिंहासनावरून धावत सुटले. पायात चप्पल न घालता, ते धावत-धावत राज्याच्या प्रवेशद्वारावर आले आणि आपल्या गरीब मित्राला पाहून त्यांनी त्याला घट्ट मिठी मारली. त्यांच्या डोळ्यांतून आनंदाश्रू वाहू लागले.
या भागात ऐका:
सुदामा कोण होते आणि त्यांनी आपला मित्र श्रीकृष्णाला भेटायला जाण्याचा निर्णय का घेतला?
आपल्या राजा मित्रासाठी सुदाम्याने भेट म्हणून काय नेले होते आणि का?
द्वारकेचा राजा असूनही, श्रीकृष्णाने आपल्या गरीब मित्राचे स्वागत कसे केले आणि त्याचे पाय का धुतले?
सुदाम्याने आणलेल्या मूठभर पोह्यांमध्ये असे काय होते की, ते खाण्यासाठी स्वतः देवी लक्ष्मीला (रुक्मिणीला) श्रीकृष्णाला थांबवावे लागले?
एकही शब्द न मागता, श्रीकृष्णाने आपल्या मित्राचे दारिद्र्य कसे दूर केले?
ही कथा आपल्याला शिकवते की, देव पदाचा किंवा संपत्तीचा नाही, तर शुद्ध भक्ती आणि निस्वार्थ प्रेमाचा भुकेला असतो. चला, ऐकूया त्या मैत्रीची कथा, जिने जगासमोर एक आदर्श निर्माण केला.
नरकासुर नावाच्या एका अत्यंत क्रूर राक्षसाने पृथ्वीवरील १६,१०० राजकन्यांचे अपहरण करून त्यांना आपल्या कारागृहात बंदी बनवले होते. या सर्व राजकन्या अत्यंत निराशेच्या आणि दुःखाच्या गर्तेत होत्या.
जेव्हा देवांनी आणि त्या राजकन्यांनी कृष्णाचा धावा केला, तेव्हा भगवान श्रीकृष्णाने नरकासुराच्या राज्यावर हल्ला करून त्याचा वध केला आणि त्या सर्व १६,१०० राजकन्यांची सुटका केली.
मात्र, सुटका झाल्यानंतर त्या राजकन्यांपुढे एक मोठे सामाजिक संकट उभे राहिले. राक्षसाच्या कैदेत राहिल्यामुळे, समाजात त्यांना कोणीही पत्नी म्हणून स्वीकारायला तयार नव्हते. त्यांचे भविष्य अंधकारमय झाले होते. तेव्हा, त्या सर्वांनी कृष्णाला शरण जाऊन, "आता तुम्हीच आमचा स्वीकार करा," अशी विनंती केली.
त्या सर्व स्त्रियांना समाजात मान आणि सन्मान मिळावा, त्यांचे भविष्य सुरक्षित व्हावे, यासाठी श्रीकृष्णाने अत्यंत करुणेने त्या सर्वांचा पत्नी म्हणून स्वीकार केला. त्यांनी आपल्या दिव्य शक्तीने स्वतःला १६,१०० रूपांमध्ये विस्तारले आणि प्रत्येक पत्नीसाठी वेगळा महाल उभारून, ते प्रत्येक रूपात प्रत्येकीसोबत राहत होते. हा विवाह म्हणजे कृष्णाच्या करुणेचे आणि स्त्रीच्या सन्मानाच्या रक्षणाचे प्रतीक आहे.
मुचकुंदाची कथा: युगायुगांच्या निद्रेत दडलेले वरदान
काय होईल, जर तुमची झोप इतकी शक्तिशाली असेल की, तुम्हाला झोपेतून उठवणारा कोणीही तुमच्या नजरेने जळून भस्म होईल? आणि काय होईल, जेव्हा या वरदानाचा उपयोग स्वतः भगवान श्रीकृष्ण एका राक्षसाचा वध करण्यासाठी करतील? ही कथा आहे त्रेतायुगातील एका महान राजाची, ज्याची युगायुगांची निद्रा द्वापार युगात भगवान श्रीकृष्णाच्या एका लीलेचे कारण ठरली. ही कथा आहे राजा मुचकुंद यांची.
सूर्यवंशात, म्हणजेच भगवान श्रीरामाच्या वंशात, मुचकुंद नावाचे एक अत्यंत पराक्रमी आणि ধার্মিক राजे होऊन गेले. एकदा देव आणि असुरांमध्ये भयंकर युद्ध पेटले. जेव्हा असुर देवांवर भारी पडू लागले, तेव्हा देवांनी राजा मुचकुंदांना आपल्या मदतीसाठी बोलावले. राजा मुचकुंदांनी आपल्या पृथ्वीवरील राज्याचा त्याग केला आणि देवांच्या बाजूने अनेक वर्षे युद्ध केले. त्यांच्या पराक्रमामुळेच देवांना असुरांवर विजय मिळवता आला.
हे युद्ध अनेक वर्षे चालले. पण स्वर्गातील वेळेचे गणित पृथ्वीपेक्षा वेगळे असते. जेव्हा देवांचे युद्ध संपले, तेव्हा पृथ्वीवर अनेक युगे उलटून गेली होती. राजा मुचकुंदांचे राज्य, कुटुंब आणि वंश, सर्व काही काळाच्या ओघात नष्ट झाले होते.
देव त्यांच्या त्यागावर आणि पराक्रमावर अत्यंत प्रसन्न झाले. त्यांनी मुचकुंदांना मोक्ष सोडून कोणताही वर मागण्यास सांगितले. युद्धाच्या श्रमाने थकलेल्या आणि पृथ्वीवर परत जाऊन काहीही उपयोग नाही, हे जाणलेल्या राजा मुचकुंदांनी फक्त एकच वर मागितला - "मला एका शांत गुहेत, कोणाच्याही त्रासाशिवाय, दीर्घकाळ झोपण्याची परवानगी मिळावी."
देवांनी त्यांना वरदान दिले आणि सोबत एक शक्तीही दिली: "हे राजन, जो कोणी तुझी निद्रा भंग करेल, तो तुझ्या डोळ्यांतून निघणाऱ्या अग्नीने त्याच क्षणी जळून भस्म होईल!"
त्यानंतर, राजा मुचकुंद एका दूरवरच्या गुहेत जाऊन हजारो वर्षे गाढ निद्रेत लीन झाले.
पुढे, द्वापार युगात, जेव्हा जरासंध आणि काळयवन नावाच्या राक्षसाने मथुरेवर हल्ला केला, तेव्हा श्रीकृष्णाने त्याला आपल्या मागे धावत-धावत त्याच गुहेत आणले, जिथे राजा मुचकुंद झोपले होते.
या भागात ऐका:
राजा मुचकुंद कोण होते आणि त्यांनी देवांना युद्धात मदत का केली?
देवांनी त्यांना 'झोपेतून उठवणाऱ्याला भस्म' करण्याचे विचित्र वरदान का दिले?
श्रीकृष्णाने काळयवन राक्षसाला मारण्यासाठी मुचकुंदाच्या वरदानाचा चतुराईने उपयोग कसा केला?
युगायुगांच्या निद्रेनंतर जागे झाल्यावर राजा मुचकुंदांना कोणते परम भाग्य लाभले, ज्याची देवांनाही प्रतीक्षा असते?
ही कथा आपल्याला शिकवते की, देवाची योजना किती अगाध असते. एका युगातील भक्ताच्या त्यागाचे फळ त्याला दुसऱ्या युगात, स्वतः भगवंताच्या दर्शनाने मिळते. चला, ऐकूया त्या महान राजाची ही अद्भुत कथा.
द्वारका नगरनिर्माण: समुद्राच्या आत वसलेली सोन्याची नगरी
काय होते, जेव्हा एक राजा आपल्या प्रजेला वाचवण्यासाठी आपले राज्यच सोडून देतो आणि समुद्राच्या आत एका रात्रीत एका अद्भुत, सोन्याच्या नगरीची स्थापना करतो? ही कथा आहे भगवान श्रीकृष्णाच्या दूरदृष्टीची, त्यांच्या प्रजेवरील प्रेमाची आणि त्यांच्या दिव्य शक्तीने घडवलेल्या एका महान चमत्काराची. ही कथा आहे 'द्वारका' नावाच्या सुवर्णनगरीच्या निर्मितीची.
कंसाचा वध केल्यानंतर, श्रीकृष्ण आणि बलरामांनी मथुरेचे सिंहासन राजा उग्रसेन यांना परत दिले. पण कंसाचा सासरा, मगधचा अत्यंत शक्तिशाली राजा जरासंध, आपल्या जावयाच्या मृत्यूचा बदला घेण्यासाठी पेटून उठला. त्याने आपल्या प्रचंड सेनेसह मथुरेवर तब्बल सतरा वेळा आक्रमण केले. प्रत्येक वेळी कृष्ण आणि बलरामांनी त्याचा पराभव केला, पण या सततच्या युद्धांमुळे मथुरेचे खूप नुकसान होत होते आणि प्रजा दहशतीखाली जगत होती.
आपल्या प्रजेला या त्रासातून वाचवण्यासाठी, श्रीकृष्णाने एक मोठा निर्णय घेतला. त्यांनी आपली जन्मभूमी आणि कर्मभूमी असलेल्या मथुरेचा त्याग करून, एका नवीन आणि सुरक्षित ठिकाणी राजधानी वसवण्याचे ठरवले.
त्यांनी पश्चिमेला समुद्राजवळ जागेची निवड केली आणि समुद्राला आपली जागा देण्याची विनंती केली. समुद्राने भगवान श्रीकृष्णाच्या इच्छेचा मान राखून मागे हटून त्यांना १२० किलोमीटर जमिनीचा तुकडा दिला. त्यानंतर, श्रीकृष्णाने देवांचे शिल्पकार, विश्वकर्मा, यांचे स्मरण केले.
विश्वकर्माने आपल्या अद्भुत कलेने, एकाच रात्रीत, समुद्राच्या आत त्या जागेवर एका भव्य आणि अभेद्य नगरीची उभारणी केली.
ही नगरी सोन्याची होती आणि तिचे दरवाजे चांदीचे होते.
यामध्ये रुंद रस्ते, उंच महाल, सुंदर बाग-बगीचे आणि सर्व सुखसोयी होत्या.
ही नगरी इतकी सुरक्षित होती की, शत्रू तिथे पोहोचण्याचा विचारही करू शकत नव्हता.हीच ती सुवर्णनगरी 'द्वारका'!
नगरी तयार होताच, भगवान श्रीकृष्णाने आपल्या योगमायेने, झोपलेल्या अवस्थेतच मथुरेच्या सर्व नागरिकांना एका रात्रीत द्वारकेमध्ये पोहोचवले. जेव्हा सकाळी मथुरेचे लोक जागे झाले, तेव्हा त्यांनी स्वतःला एका अद्भुत, नव्या आणि सुरक्षित घरात पाहिले.
या भागात ऐका:
भगवान श्रीकृष्णाला आपली राजधानी मथुरा सोडून जाण्याचा निर्णय का घ्यावा लागला?
द्वारका नगरी बांधण्यासाठी समुद्राने जागा कशी दिली?
देवांचे शिल्पकार विश्वकर्मा यांनी एका रात्रीत सोन्याची द्वारका कशी उभारली?
श्रीकृष्णाने मथुरेच्या सर्व नागरिकांना एका रात्रीत द्वारकेत कसे पोहोचवले?
ही कथा आपल्याला शिकवते की, एक आदर्श राजा आपल्या प्रजेच्या रक्षणासाठी कोणताही त्याग करू शकतो. चला, ऐकूया 'द्वारकाधीश' श्रीकृष्णाच्या या अद्भुत लीलेची कथा.
कंसवध: जेव्हा एका जुलमी मामाचा अंत झाला
ही कथा आहे त्या दिवसाची, ज्या दिवसाची भविष्यवाणी कंसाला त्याच्या बहिणीच्या लग्नापासून छळत होती. ही कथा आहे धर्माच्या विजयाची, अत्याचाराच्या अंताची आणि भगवान श्रीकृष्णाच्या पृथ्वीवर अवतार घेण्याच्या मुख्य ध्येयपूर्तीची. ही कथा आहे मथुरानगरीला अत्याचारी कंसाच्या तावडीतून मुक्त करण्याची.
कुवलयापीड हत्तीचा वध करून, त्याचे दात खांद्यावर घेऊन, कृष्ण आणि बलराम विजेसारखे त्या कुस्तीच्या आखाड्यात दाखल झाले. त्यांचे दिव्य रूप पाहून मथुरेच्या नागरिकांच्या मनात आशेचा किरण निर्माण झाला, तर कंसाच्या काळजात धडकी भरली. कंसाने आपल्या सर्वात शक्तिशाली मल्लांना, चाणूर आणि मुष्टिक यांना, कृष्ण-बलरामांना कुस्तीत हरवून ठार मारण्याची आज्ञा दिली.
त्यानंतर सुरू झाले ते असमान वाटणारे, पण अद्भुत युद्ध. एका बाजूला पर्वतासारखे धिप्पाड, अनुभवी राक्षस मल्ल आणि दुसऱ्या बाजूला कोमल दिसणारे, पण अनंत शक्तीचे स्रोत असलेले किशोरवयीन कृष्ण-बलराम. चाणूर आपल्या शक्तीने कृष्णावर वार करत होता, पण कृष्ण आपल्या अलौकिक कौशल्याने त्याचे सर्व वार चुकवत होते. दुसरीकडे, बलरामांच्या एकाच मुष्टीच्या प्रहाराने मुष्टिकाचे प्राण घेतले. बघता-बघता श्रीकृष्णाने चाणूरला हवेत फिरवून जमिनीवर आपटले आणि त्याचाही वध केला.
आपले सर्वात मोठे योद्धे मारले गेलेले पाहून कंस प्रचंड घाबरला. त्याने सैनिकांना आज्ञा दिली की, "या दोघांनाही पकडून कैद करा, नंद-वसुदेवाला ठार मारा आणि राजा उग्रसेनालाही संपवून टाका!"
कंसाची ही आज्ञा ऐकताच, भगवान श्रीकृष्ण एका झेपेत गरुडाप्रमाणे उडून थेट कंसाच्या उंच सिंहासनावर पोहोचले. त्यांनी कंसाचे केस पकडले आणि त्याला सिंहासनावरून खाली खेचले. आपल्या मृत्यूला प्रत्यक्ष डोळ्यासमोर पाहून कंसाने तलवार उचलण्याचा प्रयत्न केला, पण श्रीकृष्णाच्या एकाच शक्तिशाली प्रहाराने त्याचा अंत झाला.
ज्या क्षणाची आकाशवाणी झाली होती, तो क्षण अखेर आला होता.
या भागात ऐका:
कृष्ण आणि चाणूर, बलराम आणि मुष्टिक यांच्यात झालेले रोमांचक मल्लयुद्ध कसे होते?
आपले सर्व डाव फसल्यावर घाबरलेल्या कंसाने कोणती शेवटची आज्ञा दिली?
श्रीकृष्णाने एका झेपेत सिंहासनावर पोहोचून कंसाचा वध कसा केला?
कंसाच्या मृत्यूनंतर, श्रीकृष्णाने आपले आई-वडील, देवकी आणि वसुदेव यांची तुरुंगातून सुटका कशी केली?
ही कथा आपल्याला शिकवते की, अधर्म आणि अत्याचार कितीही शक्तिशाली असले, तरीही त्याचा अंत निश्चित असतो. चला, ऐकूया त्या ऐतिहासिक दिवसाची कथा, ज्या दिवशी मथुरेला तिचा खरा राजा परत मिळाला.
कुवलयापीड हत्तीचा वध: मृत्यूच्या दारात पहिला विजय
धनुष्यभंगामुळे घाबरलेल्या कंसाने आता कृष्ण आणि बलरामांना संपवण्यासाठी एक शेवटचा आणि सर्वात क्रूर डाव रचला होता. त्याने आपल्या कुस्तीच्या आखाड्याच्या प्रवेशद्वारावरच मृत्यूला उभे केले होते, तेही एका विशालकाय, मदोन्मत्त हत्तीच्या रूपात! ही कथा आहे त्या पर्वताएवढ्या कुवलयापीड हत्तीची आणि त्याच्यासोबत झालेल्या भगवान श्रीकृष्णाच्या अद्भुत युद्धाची.
दुसऱ्या दिवशी सकाळी, कृष्ण आणि बलराम कंसाने आयोजित केलेल्या कुस्ती स्पर्धेसाठी निघाले. पण कंसाने त्यांच्या स्वागताची तयारी मृत्यूने केली होती. त्याने आपल्या सर्वात शक्तिशाली, दहा हजार हत्तींचे बळ असलेल्या कुवलयापीड नावाच्या हत्तीला आखाड्याच्या मुख्य प्रवेशद्वारावर उभे केले होते. त्या हत्तीला दारू पाजून अधिकच उन्मत्त बनवले होते आणि त्याच्या माहूताला (चालकाला) आज्ञा दिली होती की, कृष्ण-बलराम दिसताच त्यांना चिरडून ठार मारावे.
जेव्हा कृष्ण आणि बलराम त्या भव्य प्रवेशद्वाराजवळ पोहोचले, तेव्हा माहूताने त्या मदोन्मत्त हत्तीला त्यांच्यावर चाल करून जाण्याचा इशारा केला. तो हत्ती एका चालत्या-बोलत्या पर्वताप्रमाणे, भयंकर चित्कार करत कृष्णाच्या दिशेने धावला. त्याने आपल्या सोंडेने कृष्णाला पकडून पायाखाली तुडवण्याचा प्रयत्न केला.
तो भयंकर प्रसंग पाहून क्षणभरासाठी सर्वांच्या काळजाचा ठोका चुकला. पण श्रीकृष्ण तर लीला करण्यासाठीच आले होते. त्यांनी त्या हत्तीला सहज हुलकावणी दिली आणि त्याच्या पायांच्या मधून निसटून ते त्याच्या मागे गेले. ते त्या हत्तीसोबत असे खेळू लागले, जसे मांजर उंदरासोबत खेळते. ते कधी त्याच्या शेपटीला धरून त्याला फिरवत, तर कधी त्याला थप्पड मारून चिडवत.
या भागात ऐका:
कुवलयापीड हत्ती कोण होता आणि कंसाने त्याला प्रवेशद्वारावर का उभे केले होते?
श्रीकृष्णाने त्या विशालकाय हत्तीला युद्धासाठी कसे चिथावले?
त्या अद्भुत युद्धात कृष्णाने आपल्या शक्तीने आणि युक्तीने हत्तीला कसे हरवले?
कुवलयापीडचा वध केल्यानंतर, कृष्णाने त्याचे दात (दंतशूळ) खांद्यावर घेऊन आखाड्यात प्रवेश का केला?
ही कथा म्हणजे कंसाच्या मृत्यूच्या षडयंत्रातील पहिल्या आणि सर्वात मोठ्या अडथळ्यावर मिळवलेला विजय होता. या घटनेने हे सिद्ध केले की, भगवंतापुढे कितीही मोठी शक्ती असली तरी ती टिकू शकत नाही. चला, ऐकूया त्या रोमांचक युद्धाची कथा.
यज्ञस्थळावरील धनुर्भंग: कंसाच्या मृत्यूची गर्जना
कल्पना करा एका अशा आवाजाची, जो केवळ धनुष्य तुटण्याचा नाही, तर एका बलाढ्य साम्राज्याच्या आणि एका अहंकारी राजाच्या अंताची घोषणा आहे. ही कथा आहे श्रीकृष्णाच्या त्या पराक्रमाची, ज्याने कंसाच्या यज्ञ मंडपात प्रवेश करून त्याच्या शक्तीच्या प्रतीकाचेच दोन तुकडे केले. ही कथा आहे धनुर्भंगाची, ज्याच्या आवाजाने कंसाच्या काळजाचा थरकाप उडवला.
आपल्या मृत्यूच्या भीतीने पछाडलेल्या कंसाने कृष्ण आणि बलरामांना मारण्यासाठी 'धनुर्यज्ञ' नावाचा एक बनाव रचला होता. या यज्ञाच्या केंद्रस्थानी होते एक महाकाय, प्राचीन आणि दिव्य शिवधनुष्य. हे धनुष्य इतके शक्तिशाली आणि जड होते की, कंसाच्या राज्यातील मोठमोठे वीर योद्धे त्याला जागेवरून हलवूही शकत नव्हते. हे धनुष्य कंसाच्या शक्तीचे आणि त्याच्या राज्याच्या अभेद्यतेचे प्रतीक होते.
मथुरेत प्रवेश केल्यानंतर, श्रीकृष्ण आणि बलराम सहज फेरफटका मारत त्या यज्ञ मंडपात पोहोचले, जिथे ते विशाल धनुष्य एका उंच चबुतऱ्यावर ठेवले होते आणि सैनिक त्याची राखण करत होते. कृष्णाने ते धनुष्य पाहण्याची इच्छा व्यक्त केली.
राखणदारांनी त्यांना अडवत म्हटले, "अरे गुराख्यांनो, हे देवांचे धनुष्य आहे. याला हात लावण्याची हिंमत करू नका." पण कृष्णापुढे कोणाचा टिकाव लागणार होता? त्यांनी सहजपणे सर्व सैनिकांना बाजूला सारले आणि त्या धनुष्याजवळ पोहोचले.
त्यानंतर तो चमत्कार घडला, जो पाहून सर्वांचे डोळे विस्फारले. ज्या धनुष्याला कोणी हलवू शकत नव्हते, ते धनुष्य श्रीकृष्णाने आपल्या डाव्या हाताने असे उचलले, जसे एखादे लहान मूल गवताची काडी उचलते!
त्यांनी त्या धनुष्याला प्रत्यंचा (दोरी) लावली आणि ती इतक्या शक्तीने खेचली की, एका क्षणात ते महाकाय धनुष्य प्रचंड गडगडाट करत मधोमध तुटले! धनुष्य तुटण्याचा तो आवाज वीज कडाडण्यासारखा होता. तो आवाज संपूर्ण मथुरेत घुमला आणि कंसाच्या राजमहालापर्यंत पोहोचला.
या भागात ऐका:
कंसाने 'धनुर्यज्ञ' का आयोजित केला होता?
त्या यज्ञस्थळी ठेवलेले शिवधनुष्य इतके खास का होते?
श्रीकृष्णाने ते महाकाय धनुष्य कसे उचलले आणि त्याचे दोन तुकडे कसे केले?
धनुष्य तुटण्याच्या त्या आवाजाचा कंसावर आणि मथुरेच्या लोकांवर काय परिणाम झाला?
धनुष्यभंग ही केवळ एक घटना नव्हती; ते होते कंसाला दिलेले खुले आव्हान आणि मथुरेच्या लोकांना दिलेला आशेचा किरण. या घटनेने हे सिद्ध केले की, आता कंसाचा काळ जवळ आला आहे. चला, ऐकूया त्या महापराक्रमाची रोमांचक कथा.
श्रीकृष्णाचा मथुरेत प्रवेश: कंसाच्या नगरीत घडलेले चमत्कार
काय होते, जेव्हा दोन तेजस्वी तरुण एका जुलमी राजाच्या शहरात प्रवेश करतात? काहीजण त्यांचा द्वेष करतात, काहीजण त्यांच्यावर प्रेम करतात, पण कोणीही त्यांच्याकडे दुर्लक्ष करू शकत नाही. ही कथा आहे कृष्ण आणि बलरामाच्या मथुरानगरीतील पहिल्या दिवसाची. हा दिवस चमत्कारांनी, आशीर्वादांनी आणि कंसाच्या सिंहासनाला हादरा देणाऱ्या घटनांनी भरलेला होता.
वृंदावन सोडून, कृष्ण आणि बलराम आपल्या मित्रांसोबत पहिल्यांदाच भव्य मथुरानगरीत प्रवेश करत होते. तेथील उंच इमारती आणि राजेशाही थाट पाहून ते उत्सुकतेने शहर फिरू लागले. या फिरतानाच त्यांनी कंसाच्या राज्यात कोणाला सन्मान मिळतो आणि कोणाला शिक्षा, हे दाखवून दिले.
१. धोब्याचा उद्धार:सर्वात आधी त्यांना कंसाचा राजधोबी भेटला, जो राजासाठी धुतलेले सुंदर वस्त्र घेऊन जात होता. कृष्णाने सहजपणे त्याला काही वस्त्रे मागितली. पण कंसाच्या सेवेत असलेला तो धोबी गर्वाने म्हणाला, "तुम्ही तर वनवासी, गुराखी! तुम्हाला ही राजेशाही वस्त्रे कशी मिळतील?" त्याचा हा अहंकार पाहून कृष्णाने त्याला आपल्या हाताच्या एकाच प्रहाराने शिक्षा दिली आणि त्याची सर्व वस्त्रे घेऊन आपल्या मित्रांना वाटली.
२. सुदामा माळी आणि कुब्जेवर कृपा:पुढे त्यांना सुदामा नावाचा एक माळी भेटला. त्याने कृष्ण-बलरामाचे दिव्य रूप पाहून त्यांना आदराने वंदन केले आणि आपल्या बागेतील सर्वात सुंदर फुलांचे हार अर्पण केले. त्याच्या निस्वार्थ भक्तीवर प्रसन्न होऊन कृष्णाने त्याला समृद्धी आणि भक्तीचे वरदान दिले.
त्यानंतर त्यांना कुब्जा नावाची एक स्त्री भेटली, जी कंसासाठी चंदनाचे लेप घेऊन जात होती. ती पाठीत वाकलेली (कुबडी) असल्यामुळे तिला व्यवस्थित चालताही येत नव्हते. पण कृष्णाचे सुंदर रूप पाहून ती मोहित झाली आणि तिने अत्यंत प्रेमाने चंदनाचा लेप कृष्णाला लावला. तिच्या या सेवेवर प्रसन्न होऊन, कृष्णाने आपला पाय तिच्या पायावर ठेवला आणि तिच्या हनुवटीला धरून हळूच वर उचलले. त्याच क्षणी, तिचा कुबडेपणा नाहीसा झाला आणि ती एका अत्यंत सुंदर स्त्रीमध्ये रूपांतरित झाली!
३. धनुष्यभंग:शेवटी, कृष्ण आणि बलराम कंसाच्या त्या यज्ञ मंडपात पोहोचले, जिथे पूजेसाठी एक विशाल शिवधनुष्य ठेवले होते. ते धनुष्य इतके जड होते की, त्याला कोणीही उचलूसुद्धा शकत नव्हते. कृष्णाने तिथे जाऊन, खेळता-खेळता सहजपणे ते धनुष्य उचलले, त्याला प्रत्यंचा लावली आणि इतक्या जोरात खेचले की, त्या धनुष्याचे दोन तुकडे झाले! धनुष्य तुटण्याचा तो प्रचंड आवाज संपूर्ण मथुरेत घुमला आणि कंसाच्या महालात बसलेल्या त्याच्या काळजात धडकी भरली.
या भागात ऐका:
मथुरेत प्रवेश केल्यावर कृष्णाने कंसाच्या गर्विष्ठ धोब्याला शिक्षा का दिली?
सुदामा माळी आणि कुब्जा यांनी कृष्णाची सेवा कशी केली आणि त्यांना कोणते वरदान मिळाले?
श्रीकृष्णाने आपल्या स्पर्शाने कुब्जेला सुंदर स्त्री कसे बनवले?
कंसाच्या यज्ञ मंडपातील विशाल धनुष्य तोडून कृष्णाने आपल्या आगमनाची घोषणा कशी केली?
हा दिवस म्हणजे कंसाच्या विनाशाची नांदी होती. कृष्णाने आपल्या कृतीने मथुरेतील सज्जनांना अभय दिले आणि दुर्जनांना आपला काळ जवळ आल्याची जाणीव करून दिली.
अक्रूराचा परतीचा प्रवास: यमुनेच्या डोहात दिसलेले विश्वरूप
काय होते, जेव्हा तुम्ही ज्यांना दोन सामान्य बालक समजत असता, तेच तुम्हाला नदीच्या पाण्यात आपल्या विराट, वैश्विक रूपात दर्शन देतात? ही कथा आहे त्या अद्भुत प्रवासाची, जो वृंदावनाच्या विरहाने सुरू झाला, पण अक्रूरासाठी तो एका अविस्मरणीय साक्षात्काराचा क्षण ठरला.
वृंदावनवासीयांना अश्रूंच्या সাগরে सोडून, अक्रूराचा रथ कृष्ण आणि बलरामांना घेऊन मथुरेच्या दिशेने निघाला होता. वृंदावन सोडल्याचे दुःख कृष्णाच्या चेहऱ्यावर होते, तर अक्रूर एकाच वेळी कंसाच्या कार्याचे आणि कृष्णाला दूर नेण्याचे ओझे वाहत होता. प्रवासात, दुसऱ्या दिवशी सकाळी, अक्रूराने आपले नित्यकर्म (संध्यावंदन) करण्यासाठी यमुना नदीच्या काठी रथ थांबवला.
त्याने कृष्ण-बलरामांना रथात बसवून, स्वतः यमुनेच्या पवित्र पाण्यात स्नान करण्यासाठी डुबकी मारली. पण पाण्याच्या आत त्याने जे पाहिले, त्याने त्याचे डोळे विस्फारले! त्याने पाहिले की, कृष्ण आणि बलराम दोघेही पाण्याच्या आत आहेत. त्याला आश्चर्य वाटले, कारण त्याने तर दोघांना रथात बसलेले पाहिले होते.
तो पटकन पाण्याच्या बाहेर आला आणि त्याने रथाकडे पाहिले, तर कृष्ण-बलराम तिथेच शांतपणे बसलेले होते. 'हा आपला भ्रम असावा,' असे समजून अक्रूर पुन्हा पाण्यात गेला. पण या वेळी त्याला जो साक्षात्कार झाला, त्याने त्याचे संपूर्ण अस्तित्व हादरवून सोडले.
त्याने पाहिले की, पाण्याच्या आत हजार फण्यांचा शेषनाग आहे आणि त्याच्यावर, पिवळे वस्त्र परिधान केलेले, चार भुजा असलेले, साक्षात भगवान महाविष्णू विराजमान आहेत. देवता, सिद्ध, चारण सर्वजण त्यांची स्तुती करत आहेत.
त्या क्षणी अक्रूराला पूर्ण ज्ञान झाले की, बलराम हे दुसरे-तिसरे कोणी नसून प्रत्यक्ष शेषनाग आहेत आणि बाळकृष्ण हे साक्षात परब्रह्म, भगवान नारायण आहेत! त्याचे शरीर आनंद आणि भक्तीने रोमांचित झाले. त्याने त्याच अवस्थेत भगवंताची स्तुती करायला सुरुवात केली.
या भागात ऐका:
वृंदावन सोडल्यानंतर अक्रूराने आपला रथ यमुना नदीच्या काठी का थांबवला?
यमुनेच्या पाण्यात डुबकी मारल्यावर अक्रूराला कोणता अद्भुत चमत्कार दिसला?
त्या दर्शनातून अक्रूराला कृष्ण आणि बलरामाचे खरे स्वरूप कसे कळले?
हे दिव्य दर्शन घडल्यानंतर अक्रूराच्या मनातील भीती आणि दुःख कसे नाहीसे झाले?
ही कथा म्हणजे एका भक्ताच्या शुद्ध अंतःकरणाला मिळालेला देवाच्या विराट स्वरूपाचा साक्षात्कार आहे. चला, ऐकूया त्या प्रवासाची कथा, ज्याने अक्रूराचे जीवन कायमचे बदलून टाकले.
अक्रूराचे वृंदावनात आगमन: निरोपाचा तो हृदयद्रावक क्षण
एखादी बातमी एकाच वेळी कोणासाठी परमोच्च आनंदाची, तर कोणासाठी आयुष्यभराच्या विरहाची कशी ठरू शकते? ही कथा आहे त्या दिवसाची, ज्या दिवशी वृंदावनातील आनंदाला कायमचा पूर्णविराम लागला. ही कथा आहे अक्रूराच्या आगमनाची, जो कंसमामाचा निरोप घेऊन आला होता, पण त्या निरोपात वृंदावनवासीयांसाठी कायमच्या वियोगाचे दुःख दडलेले होते.
कंसाने पाठवलेल्या सर्व राक्षसांचा नाश झाल्यावर, त्याला कळून चुकले की कृष्ण आणि बलराम हे सामान्य बालक नाहीत. त्याने एक शेवटचा डाव रचला. त्याने मथुरेत एक भव्य धनुर्यज्ञ आणि कुस्ती स्पर्धेचे आयोजन केले आणि कृष्ण-बलरामांना त्या कार्यक्रमाचे आमंत्रण देण्यासाठी आपला मंत्री अक्रूर याला आपला रथ घेऊन वृंदावनात पाठवले.
अक्रूर हा कंसाचा मंत्री असला तरी, तो मनातून कृष्णाचा एक महान भक्त होता. ज्या क्षणी त्याला कंसाकडून वृंदावनात जाण्याची आज्ञा मिळाली, त्या क्षणी त्याला दुःख झाले की तो एका वाईट कामासाठी जात आहे, पण आनंद याचा झाला की, याच निमित्ताने त्याला आपल्या प्रभूचे, श्रीकृष्णाचे, प्रत्यक्ष दर्शन घडणार होते.
मथुरेपासून वृंदावनाचा प्रवास करताना अक्रूर कृष्णाच्या भक्तीत पूर्णपणे बुडून गेला होता. वृंदावनाच्या पवित्र भूमीवर पाय ठेवताच त्याने रथातून उडी मारली आणि कृष्णाच्या पदस्पर्शाने पावन झालेली माती आपल्या मस्तकी लावली. संध्याकाळी, जेव्हा त्याने गायींसोबत परत येणाऱ्या कृष्ण-बलरामांना पाहिले, तेव्हा त्याचे डोळे आनंदाश्रूंनी भरून आले. तो त्यांच्या चरणांवर नतमस्तक झाला.
कृष्ण-बलरामांनी त्याला प्रेमाने उचलले आणि घरी आणले. नंदबाबांनी त्याचे स्वागत केले. पण जेव्हा अक्रूराने आपल्या येण्याचे कारण सांगितले आणि कंसाच्या यज्ञाचे निमंत्रण दिले, तेव्हा संपूर्ण वृंदावनावर दुःखाचे सावट पसरले.
नंदबाबांना आपल्या मुलांचा राजदरबारी सन्मान होणार याचा आनंद झाला, पण गोप-गोपिकांना कळून चुकले की, हा कंसाचा डाव आहे आणि आता कृष्ण आपल्याला कायमचा सोडून जाणार आहे.
या भागात ऐका:
अक्रूर कोण होते आणि कंसाने त्यांनाच वृंदावनात का पाठवले?
अक्रूराच्या आगमनाची बातमी ऐकून वृंदावनवासीयांच्या भावना काय होत्या?
गोपिकांनी अक्रूराला 'क्रूर' (दयाहीन) का म्हटले?
कृष्ण आणि बलराम वृंदावन सोडून मथुरेला जाताना तो निरोपाचा क्षण किती हृदयद्रावक होता?
ही कथा म्हणजे कृष्णलीलेतील एका मधुर अध्यायाचा शेवट आणि एका नव्या, भव्य अध्यायाची सुरुवात आहे. ही कथा आपल्याला भक्तीच्या सर्वोच्च अवस्थेची, म्हणजेच 'विरह-भक्तीची' (प्रेमाच्या व्यक्तीपासून दूर राहून केलेली भक्ती) ओळख करून देते. चला, ऐकूया त्या आनंद आणि अश्रूंच्या संगमाची कथा.
अरिष्टासुराचा वध: जेव्हा मृत्यू एका बैलाच्या रूपात आला
भगवान श्रीकृष्णाच्या बालपणी त्यांना मारण्यासाठी कंसाने अनेक मायावी राक्षस पाठवले. प्रत्येक राक्षस एकापेक्षा एक भयंकर रूपात आला. ही कथा आहे अरिष्टासुराची, जो एका विशाल आणि क्रोधित बैलाच्या रूपात वृंदावनवासीयांवर चाल करून आला होता. ही कथा आहे दहशतीची, आव्हानाची आणि शेवटी, त्या दहशतीवर मिळवलेल्या विजयाची.
एके दिवशी संध्याकाळी, वृंदावनातील सर्व गोप आणि त्यांच्या गायी घरी परतत होत्या. अचानक, जमिनीला कंप सुटला आणि एक भयंकर गर्जना ऐकू येऊ लागली. सर्वांनी पाहिले तर, एक विशालकाय बैल, ज्याचे डोळे रक्तासारखे लाल होते आणि ज्याच्या तीक्ष्ण शिंगांनी तो जमीन उकरत होता, त्यांच्या दिशेने धावत येत होता. तो साधा बैल नव्हता, तो होता कंसानं पाठवलेला अरिष्टासुर नावाचा राक्षस.
त्याचे भयंकर रूप पाहून सर्व गोप आणि गायी सैरावैरा पळू लागले. संपूर्ण वृंदावनात भीतीचे आणि दहशतीचे वातावरण पसरले. तो बैल थेट कृष्णाच्या दिशेने धावला, जणू काही त्याला संपवूनच तो शांत होणार होता.
तेव्हा श्रीकृष्णाने त्या राक्षसाला आव्हान दिले. ते एका मित्राच्या खांद्यावर हात ठेवून शांतपणे म्हणाले, "अरे मूर्खा, या बिचाऱ्या गायींना आणि गोपांना का घाबरवत आहेस? जर तुझ्यात हिंमत असेल, तर माझ्याशी येऊन लढ." हे आव्हान ऐकून अरिष्टासुर अधिकच क्रोधित झाला आणि त्याने आपली सर्व शक्ती एकवटून कृष्णावर हल्ला केला.
त्यानंतर सुरू झाले ते एक अद्भुत युद्ध! तो राक्षस आपल्या तीक्ष्ण शिंगांनी कृष्णावर वार करत होता आणि कृष्ण मोठ्या चपळाईने त्याचे सर्व वार चुकवत होते. ते त्या बैलासोबत असे खेळत होते, जसे एखादे लहान मूल खेळण्यासोबत खेळते.
या भागात ऐका:
अरिष्टासुर कोण होता आणि तो एका बैलाच्या रूपात का आला?
त्याचे भयंकर रूप पाहून वृंदावनवासीयांची काय अवस्था झाली?
श्रीकृष्णाने त्या महाकाय बैलाला युद्धासाठी कसे आव्हान दिले?
श्रीकृष्णाने अरिष्टासुराचा वध कसा केला?
ही कथा आपल्याला दाखवते की, संकट कितीही मोठे आणि भयंकर असले तरी, देवाच्या शक्तीपुढे ते टिकू शकत नाही. चला, ऐकूया श्रीकृष्णाच्या शौर्याची ही आणखी एक अद्भुत कथा.
प्रेम म्हणजे काय? भक्तीची सर्वोच्च अवस्था कोणती? आणि काय होते, जेव्हा जीवात्मा आणि परमात्मा यांच्यातील सर्व अंतर नाहीसे होते? ही कथा आहे भगवान श्रीकृष्णाच्या सर्व लीलांमधील सर्वश्रेष्ठ, सर्वात मधुर आणि तितकीच गूढ मानल्या जाणाऱ्या 'रासलीले'ची. ही कथा साध्या नृत्याची नाही, तर ती आहे जीवात्म्याच्या परमात्म्यासोबत होणाऱ्या दिव्य मिलनाची.
तो शरद पौर्णिमेचा दिवस होता. वृंदावनातील निसर्ग आपल्या पूर्ण वैभवात न्हाऊन निघाला होता. चंद्रप्रकाशामुळे यमुना नदीचे पात्र चमचमत होते आणि वातावरणात एक दिव्य सुगंध दरवळत होता. अशा त्या अद्भुत रात्री, भगवान श्रीकृष्णाने आपली दिव्य बासरी (वेणू) वाजवायला सुरुवात केली.
तो साधा संगीत नव्हता, तो होता परमात्म्याचा जीवात्म्याला दिलेला प्रेमळ संदेश. तो वेणूनाद ऐकून वृंदावनातील सर्व गोपिका (गोपी) आपल्या सर्व सांसारिक कामांना, आपल्या घरादाराला आणि सर्व बंधनांना विसरून एका दिव्य अवस्थेत वनात कृष्णाकडे धावत सुटल्या. ही धाव होती जीवात्म्याची परमात्म्याकडे लागलेली ओढ.
जेव्हा सर्व गोपिका वनात पोहोचल्या, तेव्हा श्रीकृष्णाने त्यांची परीक्षा घेतली. पण गोपिकांच्या निस्वार्थ आणि अनन्य भक्तीपुढे भगवंतालाही नमावे लागले. त्यानंतर, यमुनेच्या काठी, त्या पवित्र चंद्रप्रकाशात सुरू झाला तो अद्भुत नृत्यसोहळा, ज्याला 'रासमंडळ' किंवा 'रासक्रीडा' म्हटले जाते.
या नृत्यात, प्रत्येक गोपीला वाटत होते की कृष्ण फक्त तिच्याचसोबत नृत्य करत आहे. हा चमत्कार घडवण्यासाठी, श्रीकृष्णाने आपल्या योगमायेने स्वतःला अनेक रूपांमध्ये विस्तारले आणि प्रत्येक दोन गोपींच्या मध्ये एक कृष्ण प्रकट झाला. अशाप्रकारे, करोडो गोपिकांसोबत करोडो कृष्ण एकाच वेळी नृत्य करू लागले.
या भागात ऐका:
'रासक्रीडा' म्हणजे काय आणि ती शरद पौर्णिमेच्या रात्रीच का झाली?
श्रीकृष्णाच्या बासरीचा आवाज ऐकून गोपींनी आपल्या घरादाराचा त्याग का केला?
रासलीलेमध्ये श्रीकृष्णाने एकाच वेळी अनेक रूपे कशी धारण केली?
या दिव्य लीलेचा खरा आध्यात्मिक अर्थ काय आहे? (जीवात्मा आणि परमात्म्याचे मिलन)
'रासक्रीडा' ही भगवान श्रीकृष्णाची सर्वात गूढ लीला आहे, जी केवळ इंद्रियांनी नाही, तर शुद्ध भक्ती आणि श्रद्धेच्या अंतःकरणाने समजून घेता येते. ही भक्तीची सर्वोच्च अवस्था आहे, जिथे भक्त आणि भगवंत एकरूप होऊन जातात. चला, ऐकूया त्या दिव्य प्रेम आणि आनंदाच्या उत्सवाची कथा.
गोवर्धन लीला: जेव्हा कृष्णाने देवांच्या राजाचा अहंकार मोडला!
परंपरा मोठी की विवेक? आणि काय होते, जेव्हा एक सात वर्षांचा मुलगा देवांचा राजा, इंद्रालाच आव्हान देतो? ही कथा आहे भगवान श्रीकृष्णाच्या सर्वात प्रसिद्ध लीलांपैकी एक, 'गोवर्धन लीले'ची. ही कथा केवळ एका चमत्काराची नाही, तर ती आहे अहंकार, श्रद्धा आणि संपूर्ण शरणागतीची.
वृंदावनातील सर्व गावकरी (गोप) दरवर्षी पावसाळ्याच्या शेवटी इंद्रदेवाची पूजा मोठ्या थाटामाटात करायचे. पाऊस देऊन आपले आणि आपल्या गाई-गुरांचे पालनपोषण केल्याबद्दल ते इंद्राचे आभार मानत. एके वर्षी, सात वर्षांच्या कृष्णाने आपले वडील नंदबाबा यांना ही पूजा करताना पाहिले आणि विचारले, "बाबा, आपण इंद्राची पूजा का करतो?"
नंदबाबांनी समजावले की, "इंद्र पाऊस देतो, ज्यामुळे शेती होते आणि गाईंना चारा मिळतो."
तेव्हा कृष्णाने अत्यंत तर्कशुद्ध प्रश्न विचारला, "पण पाऊस पाडणे हे तर इंद्राचे कर्तव्यच आहे. आपण तर गोपाळ आहोत. आपल्या गाई गोवर्धन पर्वतावर चरतात, आपल्याला त्यातून दूध-दही मिळते. आपले खरे दैवत तर हा गोवर्धन पर्वत आहे. मग आपण इंद्राची पूजा करण्याऐवजी गोवर्धन पर्वताची पूजा का करू नये?"
कृष्णाच्या या युक्तिवादाने सर्व वृंदावनवासी प्रभावित झाले आणि त्यांनी पिढ्यानपिढ्या चालत आलेली इंद्राची पूजा थांबवून, त्या वर्षी कृष्णाच्या सांगण्यावरून गोवर्धन पर्वताची पूजा केली. त्यांनी 'अन्नकूट' म्हणजेच विविध पक्वान्नांचा डोंगर तयार करून तो पर्वताला अर्पण केला.
जेव्हा इंद्राला हे कळले की, एका लहान मुलाच्या सांगण्यावरून वृंदावनवासीयांनी त्याची पूजा थांबवली आहे, तेव्हा त्याचा अहंकार दुखावला गेला. तो प्रचंड क्रोधित झाला आणि त्याने वृंदावनवासीयांना शिक्षा करण्याचा निश्चय केला. त्याने प्रलयकारी मेघांना (सांवर्तक मेघ) बोलावून वृंदावनावर इतकी मुसळधार वृष्टी सुरू केली की, जणू काही संपूर्ण वृंदावन त्यात बुडून जाईल.
सर्वत्र पाणीच पाणी झाले. लोक आणि गुरेढोरे आपला जीव वाचवण्यासाठी सैरावैरा धावू लागले. तेव्हा घाबरलेले सर्व गावकरी कृष्णाला शरण आले. कृष्णाने त्यांना धीर दिला आणि क्षणाचाही विलंब न लावता, आपल्या डाव्या हाताच्या करंगळीवर संपूर्ण गोवर्धन पर्वत एका छत्रीप्रमाणे उचलून धरला!
त्याने सर्व गावकऱ्यांना आपल्या गाई-गुरांसोबत त्या पर्वताखाली आश्रय घेण्यासाठी बोलावले. सलग सात दिवस आणि सात रात्री इंद्र मुसळधार पाऊस पाडत राहिला आणि कृष्ण एकाच जागी उभे राहून, आपल्या करंगळीवर पर्वत तोलून सर्वांचे रक्षण करत राहिले.
या भागात ऐका:
श्रीकृष्णाने इंद्रदेवाची पूजा थांबवून गोवर्धन पर्वताची पूजा करण्यास का सांगितले?
'अन्नकूट' म्हणजे काय आणि वृंदावनवासीयांनी तो कसा साजरा केला?
संतप्त झालेल्या इंद्राने वृंदावनवासीयांवर कोणते भयंकर संकट आणले?
सात दिवस आणि सात रात्री कृष्णाने गोवर्धन पर्वत कसा उचलून धरला?
आपला पराभव झाल्यावर इंद्राने श्रीकृष्णाची क्षमा कशी मागितली?
ही कथा आपल्याला शिकवते की, जो कोणी भगवंताला पूर्णपणे शरण जातो, त्याचे रक्षण करण्यासाठी देव कोणत्याही संकटाला आव्हान देऊ शकतो. चला, ऐकूया देवांच्या राजाचा गर्व उतरवणाऱ्या 'गिरिधारी' श्रीकृष्णाची ही अद्भुत कथा.
कालियामर्दन: जेव्हा कृष्णाने विषाच्या फण्यावर केले नृत्य!
वृंदावनाची जीवनदायिनी यमुना नदी... पण तिचा एक डोह असा होता, ज्याच्या केवळ वाफेने आकाशात उडणारे पक्षीही मरून पडत होते. त्या डोहाचे पाणी विषाने काळे झाले होते आणि त्यात कोणीही पाऊल ठेवण्याची हिंमत करत नव्हते. कारण त्या डोहात राहत होता, शंभर फण्यांचा महाभयंकर कालिया नाग. ही कथा आहे, त्या अहंकारी नागाचा गर्व उतरवून, यमुनेला पुन्हा शुद्ध करणाऱ्या भगवान श्रीकृष्णाच्या अद्भुत पराक्रमाची.
एके दिवशी, श्रीकृष्ण आपल्या मित्रांसोबत यमुनेच्या काठी चेंडू खेळत होते. खेळता-खेळता त्यांचा चेंडू त्याच विषारी डोहात जाऊन पडला. सर्व मित्र घाबरले, कारण त्यांना माहित होते की आता चेंडू परत मिळवणे अशक्य आहे. पण श्रीकृष्ण तर लीला करण्यासाठीच आले होते. आपल्या मित्रांना निराश पाहून आणि यमुनेला त्या राक्षसाच्या तावडीतून सोडवण्यासाठी, कृष्णाने क्षणाचाही विचार न करता, काठावरच्या उंच कदंब वृक्षावरून त्या विषारी डोहात उडी मारली.
कृष्णाने पाण्यात उडी घेताच, जणू काही भूकंप झाला. पाण्याचा तो विषारी डोह खवळला. आपल्या घरात झालेल्या या अतिक्रमणामुळे क्रोधित झालेला कालिया नाग आपल्या शंभर फण्यांमधून विषारी फुत्कार टाकत बाहेर आला. त्याने आपल्या शक्तिशाली शरीराने कृष्णाला वेढा घातला आणि दाबण्याचा प्रयत्न करू लागला.
काठावर उभे असलेले नंदबाबा, यशोदा आणि संपूर्ण गावकरी आपल्या लाडक्या कान्हाला मृत्यूच्या विळख्यात पाहून आक्रोश करू लागले. त्यांचे प्राण कंठाशी आले.
आपल्या भक्तांची ही व्याकुळता पाहून, कृष्णाने आपले विराट रूप प्रकट केले. त्यांनी आपले शरीर इतके वाढवले की, कालिया नागाला आपला विळखा सोडावाच लागला. मोकळे होताच, कृष्ण सहज उडी मारून त्या नागाच्या शंभर फण्यांवर जाऊन उभे राहिले. आणि मग सुरू झाले, एक अद्भुत 'तांडव नृत्य'!
श्रीकृष्णाच्या पायांच्या प्रत्येक प्रहाराने कालिया नागाचा अहंकार आणि विष ठेचले जाऊ लागले. तो रक्त ओकू लागला. शेवटी, जेव्हा त्याचा सर्व गर्व गळून पडला, तेव्हा त्याने आणि त्याच्या पत्नींनी (नागपत्नींनी) श्रीकृष्णाला शरण जाऊन आपल्या प्राणांची भिक्षा मागितली.
या भागात ऐका:
वृंदावनची यमुना नदी विषारी का झाली होती?
कालिया नाग कोण होता आणि तो मुळात गरुडाला घाबरून यमुनेत का लपला होता?
श्रीकृष्णाने कालिया नागाच्या फण्यांवर उभे राहून त्याचे मर्दन (गर्वहरण) कसे केले?
शरणागती पत्करल्यावर कृष्णाने कालियाला ठार न मारता त्याला कोणती आज्ञा दिली?
ही कथा केवळ एका राक्षसाच्या वधाची नाही, तर ती आहे आपल्या मनातील अहंकार आणि द्वेषाच्या विषावर मिळवलेल्या विजयाची. चला, ऐकूया श्रीकृष्णाच्या सर्वात प्रसिद्ध लीलांपैकी एक, 'कालियामर्दन'.
धेनुकासुराचा वध: बलरामाच्या पराक्रमाची कथा
भगवान श्रीकृष्णाच्या लीलांमध्ये त्यांचे मोठे भाऊ, शेषनागाचे अवतार असलेले भगवान बलрамаंचे शौर्य आणि सामर्थ्य नेहमीच महत्त्वपूर्ण राहिले आहे. ही कथा आहे अशाच एका पराक्रमाची, जिथे बलरामांनी आपल्या मित्रांच्या एका लहानशा इच्छेसाठी एका महाभयंकर राक्षसाचा सहज अंत केला. ही कथा आहे वृंदावनातील सुंदर तालवनाची, ज्याला एका राक्षसाने दहशतीचे केंद्र बनवले होते.
वृंदावनाजवळ 'तालवन' नावाचे एक सुंदर जंगल होते. हे जंगल उंच-उंच ताडाच्या झाडांनी भरलेले होते आणि ती झाडे गोड, रसाळ फळांनी लगडलेली होती. त्या फळांचा सुगंध दूरवर पसरायचा. पण त्या जंगलात जाण्याची कोणाचीही हिंमत होत नव्हती. कारण तिथे धेनुकासुर नावाचा एक अत्यंत क्रूर राक्षस राहत होता, जो एका गाढवाच्या रूपात होता. तो आणि त्याचे इतर अनेक राक्षस सोबती त्या जंगलाचे रक्षण करत आणि तिथे येणाऱ्या प्रत्येकाला ठार मारत.
एके दिवशी, श्रीकृष्ण, बलराम आणि त्यांचे मित्र (गोप) गाई चारत असताना त्यांना तालवनातील त्या रसाळ फळांचा सुगंध आला. मित्रांनी कृष्णाकडे ती फळे खाण्याची इच्छा व्यक्त केली, पण सोबतच धेनुकासुराच्या भीतीबद्दलही सांगितले.
आपल्या मित्रांची इच्छा पूर्ण करण्यासाठी, श्रीकृष्ण आणि बलराम त्या जंगलात पोहोचले. तिथे जाताच, बलरामांनी आपल्या प्रचंड शक्तीने ताडाची झाडे जोराने हलवायला सुरुवात केली. बघता-बघता झाडांवरून गोड फळांचा सडा जमिनीवर पडला.
झाडे हलवण्याचा आणि फळे पडण्याचा आवाज ऐकून धेनुकासुर अत्यंत क्रोधित झाला आणि धावत तिथे आला. त्याने आपल्या मागच्या दोन्ही पायांनी बलरामांच्या छातीवर जोरदार लाथ मारण्याचा प्रयत्न केला. पण बलरामांनी विजेच्या चपळाईने त्याचे दोन्ही पाय पकडले, त्याला हवेत गोल-गोल फिरवले आणि एका उंच ताडाच्या झाडावर जोरात आपटले. त्या एकाच प्रहारात धेनुकासुराचे प्राण गेले.
आपल्या नेत्याचा मृत्यू झालेला पाहून, धेनुकासुराचे बाकीचे राक्षस सोबतीही संतापाने कृष्ण आणि बलरामांवर चाल करून आले. तेव्हा कृष्ण आणि बलरामांनी त्या सर्वांना सहज पकडून, फिरवून झाडांवर आपटले आणि त्या सर्वांचा नाश केला.
या भागात ऐका:
धेनुकासुर कोण होता आणि त्याने कोणत्या सुंदर वनावर दहशत पसरवली होती?
कृष्ण आणि बलरामाच्या मित्रांना कोणती फळे खाण्याची इच्छा झाली?
भगवान बलरामांनी आपल्या अफाट शक्तीने धेनुकासुराचा वध कसा केला?
धेनुकासुराच्या वधानंतर वृंदावनवासीयांच्या जीवनात काय बदल झाला?
ही कथा आपल्याला भगवान बलरामांच्या प्रचंड सामर्थ्याची ओळख करून देते आणि शिकवते की, देव आपल्या भक्तांच्या मार्गातील प्रत्येक अडथळा आणि भीती दूर करतात. चला, ऐकूया कृष्ण-बलरामांच्या शौर्याची ही अद्भुत कथा.
सुखिया माळिणीची कथा: मुठभर धान्याच्या बदल्यात मिळालेला खजिना
देवाच्या दरबारात कशाचे मोल असते? सोन्या-चांदीचे की भक्ताच्या निस्सीम भावाचे? ही कथा आहे अशाच एका गरीब पण मनाने श्रीमंत असलेल्या सुखिया नावाच्या माळिणीची. तिची भक्ती इतकी शुद्ध आणि निस्वार्थ होती की, स्वतः भगवान श्रीकृष्ण तिच्यासोबत लीला करण्यासाठी आले आणि त्यांनी तिच्या प्रेमाचे मोल तिला एका अद्भुत रूपात परत केले.
वृंदावनात सुखिया नावाची एक गरीब माळीण राहत होती. फुले आणि फळे विकून ती आपले घर चालवायची. तिचे जीवन साधे होते, पण तिची कृष्णभक्ती अगाध होती. तिचा दिवस कृष्णाच्या आठवणीने सुरू व्हायचा आणि त्याच्याच नावाने संपायचा. तिची एकच इच्छा होती की, आपल्या लाडक्या कान्हाचे एकदा तरी दर्शन व्हावे. ती रोज देवासाठी सुंदर हार बनवायची, पण तिची कृष्णभेटीची इच्छा अपूर्णच होती.
एके दिवशी, सुखिया फळांची टोपली घेऊन नंदबाबांच्या घरासमोरून जात होती आणि "फळे घ्या, फळे!" अशी हाक देत होती. तिची हाक ऐकून बाळकृष्ण स्वतः घरातून धावत बाहेर आले. आपल्या डोळ्यासमोर साक्षात कृष्णाला पाहून सुखिया आपले सर्व भान हरपून बसली. ती त्याच्या सुंदर रूपाकडे पाहतच राहिली.
बाळकृष्णाने आपल्या बोबड्या भाषेत तिच्याकडे फळे मागितली. सुखियाचा आनंद गगनात मावेनासा झाला. तिने आपली सगळी फळे त्या लहानग्या कृष्णाला देऊन टाकली. बदल्यात काहीतरी द्यावे, म्हणून कृष्ण घरात धावत गेले आणि आपल्या लहानशा मुठीत थोडे धान्य घेऊन आले. येताना अर्धे धान्य वाटेतच सांडले.
जेव्हा कृष्ण सुखियाजवळ पोहोचले, तेव्हा त्यांच्या मुठीत फक्त चार-दोन दाणे शिल्लक होते. त्यांनी तेच धान्य तिच्या फळांच्या रिकाम्या टोपलीत ठेवले. सुखियासाठी ते काही धान्यकण नव्हते, तर तो प्रत्यक्ष भगवंताचा प्रसाद होता. ती आनंदाने घरी परतली.
घरी पोहोचल्यावर, जेव्हा तिने ती टोपली खाली ठेवली, तेव्हा ती आश्चर्याने थक्क झाली! कृष्णाने दिलेले ते चार-दोन दाणे सोन्या-चांदीचे आणि हिरे-मोत्यांचे झाले होते आणि तिची संपूर्ण टोपली त्या खजिन्याने भरून गेली होती.
या भागात ऐका:
सुखिया माळीण कोण होती आणि तिची कृष्णभक्ती कशी होती?
बाळकृष्ण आणि सुखिया यांची भेट कशी झाली?
कृष्णाने फळांच्या बदल्यात सुखियाच्या टोपलीत काय ठेवले?
त्या मुठभर धान्याचे पुढे कोणते आश्चर्य घडले?
ही कथा आपल्याला शिकवते की, देव वस्तूंचे मोल करत नाही, तो फक्त भक्ताच्या भावाचा भुकेला असतो. जेव्हा भक्ती निस्वार्थ आणि शुद्ध असते, तेव्हा भगवंत आपल्या भक्ताची झोळी आनंदाने आणि वैभवाने भरून टाकतो. चला, ऐकूया त्या साध्या भक्तीची आणि देवाच्या अगाध लीलेची ही गोड कथा.