In deze dubbelpodcast spreken we eerst met twee enthousiaste vrijwilligers van voedselbos 's Heeren Vruchten, dat deel uitmaakt van het 30 hectare grote en prachtige nieuwe landgoed 's Heeren Vrunten van Jaap Korteweg in Etten Leur. Zij vertellen hoe dit nog jonge voedselbos is ontstaan, ontworpen en hoe zij hier zinvol bestaan en heerlijk voedsel uit halen terwijl de overvloed langzaam opgroeit.
Daarna gaan we in gesprek met Jaap Korteweg, natuurlijk bekend van de Vegetarische Slager en Those Vegan Cowboys, maar ook 9e generatie boer, éen van de eerste bio akkerbouwers, landgoed-ontwikkelaar, eigenaar van twee voedselbossen, ontwikkelaar van het Nieuwe Vroenten concept, en.. geloof het of niet.. nog veel meer!
Jaap is een bewonderenswaardige man met enorm veel kalme energie die via een waaier aan initiatieven recht op een heel eenvoudig doel afgaat: dierlijke eiwitten in ons voedsel vervangen door plantaardige en daarmee het dier bevrijden van de taak om ons voedsel te zijn.
Meer informatie:
https://sheerenvruchten.nl/
Een video over het landgoed 's Heeren Vrunten
https://nl.wikipedia.org/wiki/Jaap_Korteweg
https://thosevegancowboys.com/
https://www.nieuwevroenten.nl/
https://strootman.net/projecten/nederland-veganland/
Vanaf moment 1 gaan we in dit gesprek met voormalig minister van Landbouw, professor en derde generatie boer Cees Veerman de historische diepte in.
Hoe zijn we met de landbouw in deze impasse terecht gekomen? Hoe is de enorme verwijdering tussen stad en platteland ontstaan? Hoe denken boeren hierover? Is er wel zoiets als 'de' boer? Wie zijn de grote belanghebbenden? Wat denkt hij dat de oplossing gaat zijn?
Dat alles, en nog veel meer komt aan bod in dit ontzettend interessante gesprek over landbouw, voedsel, macht en politiek.
Meer informatie:
https://en.wikipedia.org/wiki/Cees_Veerman
Kunnen voedselbossen de wereld voeden? Dit is een vraag en een frame. En, alle antwoorden gaan ook over tijd, gemak en het schuren met bestaande landbouwmethodes. En ook over leren en groeien, maar daarna is het antwoord zeker ja.
Luister naar deze levendige discussie, opgenomen tijdens het Voedselbosfestival op 13 september 2025 bij voedselbos de Woudezel, waarin voedselbosboer Diderik Clarebout, voedselbospionier Wouter van Eck en maximum impactman Louis de Jaeger deze vraag tot op het bot uitkleden en weer opbouwen.
Met voedselbossen kunnen we de wereld veiliger, gezonder, en qua opbrengsten zeker bedrijfszekerder voeden, maar de weg ernaartoe is geplaveid met leercurves, opstartlessen, uitval, weerstand, ongeloof en lobbyisten.
Meer informatie:
https://foodforestinstitute.com/dutch/
Machteld Huber is arts, onderzoeker, ook een beetje activist, oprichter van het Institute for Positive Health en uiteindelijk met niemand te vergelijken. Net als het gesprek met haar.
We gaan vanaf minuut 1 de diepte in. Over haar eigen ziektes, over kristallisering, innerlijke kwaliteit, differentiatie, levenskracht, voedingskwaliteit, het beroemde bio-kippenvoer onderzoek waar zij de projectleider van was, en natuurlijk door alles heen en concluderend over wat gezondheid is: het vermogen om met de uitdagingen van het leven om te gaan. En dat geldt voor de hele natuur, inclusief de mens.
Ze had er een mooie powerpoint bij, die kun je tijdens het beluisteren bekijken.
Meer informatie:
Institute for Positive Health:
De zembla uitzending over het bio-kippen-onderzoek
Al vanaf het moment dat Sander de jaartraining voedselbossen volgde is hij gefascineerd door de enorme uitdagingen en mogelijkheden van het veenweidegebied.
Vijf jaar later is hij full time boer voor de wetenschap en staat hij letterlijk met zijn laarzen in het veen en ontwikkelt steeds meer kennis en fascinerende nieuwe teeltvormen die èn ecologisch èn economisch hoop bieden en steeds meer mensen inspireren.
Een geweldige aflevering over veen, rijst, cranberries, hazelnoten, gruttos en meervallen en natuurlijk over hoe je je leven binnen vijf jaar compleet kan zien veranderen.
https://polderlab.org/
https://landvanons.nl/perceel/oud-ade/
https://www.universiteitleiden.nl/en/liveable-planet/case-studies/living-lab-vrouwe-vennepolder
https://www.wur.nl/nl/nieuws/leerzaam-experiment-met-polderrijst.htm
https://www.instagram.com/buffelbes/
https://www.instagram.com/landvanons_oudade/
Zoals je vroeger echt wat moest weten van auto's om ze aan de praat te krijgen, zo moet je als voedselboseigenaar nu nog best veel weten om een succesvol voedselbos te hebben.
Maar, de volgende fase dient zich aan! In plaats van zelf de auto leren aanslingeren, kunnen boeren vanaf nu de auto uitzoeken, aanschaffen, de sleutel omdraaien en Erik en Merlijn verzorgen met hun bedrijf Food Forest Factory naar wens delen of het geheel van de rest en dan kan de boer het overnemen wanneer hij of zij dat wil.
Ze creëren namelijk niet alleen voedselbosontwerpen, maar ook data. Van de aanplant, de biodiversiteit en straks natuurlijk de oogst. En zo kunnen ze de boer data-driven blijven ondersteunen.
Een heerlijk gesprek met en misschien wel onder nerds over de o zo broodnodige maar ook prima maakbare groene toekomst.
Meer informatie:
https://www.foodforestfactory.eu/
Willem is een bevlogen ecoloog die als geen ander geleerd heeft succesvol bruggen te bouwen naar de econoom, de boer en de politiek. En als gevolg daarvan een team, een bedrijf, en vele samenwerkingen heeft weten te starten die nu daadwerkelijk honderdduizenden hectares land aan het herstellen zijn.
Hoe is hem dat gelukt? Hoe heeft hij de 4 Returns methode ontwikkeld? En Commonland opgebouwd tot wat het nu is? En wie is de ecoloog die daar weer achter zijn gronding nog steeds uit de natuur haalt? Mis dit superinteressante gesprek niet.
Meer informatie:
https://commonland.com
https://commonland.com/4-returns-framework/
https://4returns.commonland.com/getting-started/
Introductie Ecosystem Approach: https://www.cbd.int/ecosystem
International Union for Conservation of Nature : https://www.iucn.nl
Louise Vet is veel meer dan een zeer gewaardeerd ecoloog. Ze deed belangrijk fundamenteel onderzoek en ontdekte in haar carrière hoe complex en gelaagd ecosystemen zijn, maar verbond en verbindt die kennis constant ook met de mens en de maatschappij en hele praktische uitwerkingen, zoals de ontwikkeling van het NIOO-KNAW gebouw.
Na haar actieve wetenschappelijke loopbaan blijft ze onvermoeibaar doorgaan met het verspreiden van de boodschap dat we met en in ecologie bestaan en van daaruit onze maatschappij moeten inrichten. In ontzettend veel besturen, in media, in samenwerkingen. En ook in dit heerlijke gesprek.
Meer informatie over Em. Prof. dr. Louise Vet
https://nioo.knaw.nl/nl/employees/louise-vet#tab-over
Deltaplan biodiversiteitsherstel: https://www.samenvoorbiodiversiteit.nl
Westhofflezing 2022: https://www.youtube.com/watch?v=5EKItrW2B_E
Eindrapport Remkes stikstofproblematiek 'Niet alles kan overal': https://www.onslevendlandschap.nl/documenten/rapporten/2020/06/08/niet-alles-kan-overal
Netwerk wetenschappers ecologisch onderzoek: https://www.nern.nl
In deze extra aflevering, opgenomen tijdens het Green Dream festival met live publiek, zoomen we in op de werkelijkheid van de groene droom van drie toonaangevende pioniers uit de generatieve beweging. In hoeverre zijn hun dromen uitgekomen en wat heeft het nastreven van de groene droom opgeleverd of gekost? Maar ook, wat is er voor nodig om je droom tot werkelijkheid te brengen? We weten één ding zeker, als we de gezonde groene wereld van morgen vorm willen geven, hebben we heel veel mensen nodig die hun groene droom gaan waarmaken.
Meer info:
Green Dream festival:
https://greendream.eco
Anne van Leeuwen:
https://www.lente.land/anne-van-leeuwen | https://re-generation.cc/pionier/bodemzicht-anne-van-leeuwen-ricardo-cano-mateo/
Louis de Jaeger:
www.louisdj.com | www.eatmoretrees.org | www.commensalist.com | www.reviveuniverse.com Read my brand-new book about the future of food, farming, and health: SOS Save Our Soils. Want to know how food forests can save the world? Watch the food forest documentary
Verander de wereld, begin bij jezelf en lees een van deze boeken: Ontwerp je eigen voedselbos & We eten ons dood
Wil je weten hoe voedselbossen de wereld kunnen redden? Bekijk de voedselbosdocumentaire
Martijn Ballemans:
https://puurpermacultuur.nl | https://greendream.eco/over-ons/ | https://voedseluithetbos.nl/podcasts/martijn-ballemans/ |
Hoe werkt dat? Als forse vastgoedadviseur ICS een voedselbos gaat beginnen? En, was het een goede beslissing?
Het brengt hen in ieder geval veel meer dan ze hadden gedacht. En ze beseffen dat dit nog maar het begin is. Van de vele relaties die het voedselbos nog zal aangaan. Op sociaal gebied, op biodivers gebied en natuurlijk op zakelijk gebied. Wij spraken met partner/directielid Jan Remijnse, adviseur Guido van de Weem en beheerder Karin de Vries over dit nu 3 jaar oude voedselbos.
Meer informatie:
https://www.icsadviseurs.nl/voedselbos-velics/
Deze impact-investeerders besloten twee jaar geleden om het zelf te gaan doen. Niet alleen investeren, maar daadwerkelijk ondernemen in een wereld waarin ook ecologische en sociale waardes belangrijk zijn. Zij willen bewijzen dat die waardes behouden kunnen blijven terwijl je ook gewoon een winstgevende kwekerij neerzet. Met hun kwekerij de Koperwiek bewijzen ze dat die waardes behouden kunnen blijven, terwijl je ook gewoon een winstgevende kwekerij neerzet. Ze kweken bio, zonder bestrijdingsmiddelen, er is ruimte voor part time arbeid, ze werken samen met anderen in de regio, bouwen modeltuinen en nog veel veel meer.
Een zeer interessant gesprek over begrip, tijd, schaal, samenwerken, taaiheid, en uiteindelijk ontzaglijke beloningen.
Meer informatie:
https://koperwiek.com/
Maarten en Jan bouwen al 10 jaar met hun stichting Lekker Landgoed aan de zes hectare van het openbare voedselbos Haarzuilens, vlak naast Utrecht. Het is inmiddels een paradijs dat enorme hoeveelheden planten en dieren hun huis geeft en tegelijkertijd ook heel veel mens kan verdragen.
Ze zijn allebei biologen. En dus hebben ze vanaf het begin alles gemeten. Hoeveel nesten, welke planten, welke insecten, maar ook iedere kilo oogst. Een ongelofelijke hoeveelheid werk waarvan ze de weerslag, net als hun voedselbos, delen met iedereen. Want zij willen aantonen dat het kan werken. Voor boeren, voor de gezondheid van de natuur, voor de toekomst van het Nederlands (cultuur)landschap en het welzijn van de mens.
Meer informatie:
https://lekkerlandgoed.nl
alle jaarverslagen met alle metingen vind je op
https://www.lekkerlandgoed.nl/jaarverslagen/
Een interessant onderzoek dat verslag doet van 3 jaar meten aan de biodiversiteit van het voedselbos en het weiland ernaast laat goed zien waar dieren zich meer thuis voelen.
https://www.lekkerlandgoed.nl/wp-content/uploads/2025/05/DLN03_93-98_Voedselbos-lit.pdf
Meer over het werk van Maarten Schrama in het veenweidegebied.
https://polderlab.org/
Deze keer spreken we over de waarde van landbouwgrond. En hoe complex de fuik is waarin land steeds meer 'waard' wordt en daarmee tegelijkertijd ieder initiatief op dat land steeds meer klemzet.
Jeroen van Steen heeft, samen met BD Grondbeheer, een nieuwe weg gevonden. Om land te waarderen en letterlijk vrij te maken, maar wel gewoon binnen de bestaande wettelijke structuren. Hoe werkt dat, voor hem, maar ook: hoe kan dit ook werken voor andere boeren? Bijvoorbeeld bij een generatieoverdracht.
Meer informatie:
https://www.thuishaven.org/
https://www.bdgrondbeheer.nl/campagne/vrije-grond-voor-thuishaven
Sonne spreekt -zoals ze zelf zegt- namens de 20.000 soorten bijen op deze planeet. Ze vertelt over hoe ze leven, maar ook over hoe met name de honigbijen in steeds grotere getale sterven en wat dat voor het ecosysteem van deze planeet, en dus ook voor ons betekent.
Het is een diepgaand gesprek geworden over de eenheid van al het leven en over hoe dood niet discrimineert. En wat we er aan kunnen doen om meer mensen in hun handelen te veranderen.
Meer informatie:
https://bee-foundation.nl/
https://www.bnnvara.nl/zembla/videos/523599
https://www.bnnvara.nl/videos/63941
https://www.mygardenofathousandbees.com
Een leven lang ongelofelijk onvermoeibaar en creatief actief om onze planeet leefbaar te houden. Zo kun je de carriere van Marjan Minnesma van Urgenda samenvatten.
In ons gesprek met haar ging het daar vaak over: hoe doe je dat, hoe organiseer je dat en hoe hou je het vol? Maar natuurlijk kwamen recente campagnes als Meer Bomen nu, de succesvolle acties 1001 hectares kruidenrijk grasland en/of bomen ook inhoudelijk aan bod.
We zoomden dieper in op de nieuwe Urgenda visie op de landbouw: land in zicht. En ook de rol die voedselbossen in die visie spelen.
Meer informatie:
https://urgenda.nl
https://www.urgenda.nl/visie/landinzicht/
https://meerbomen.nu/
Ook dit jaar trappen Frank en Marieke zelf het -alweer- vierde seizoen af. Ze vertellen over waar ze zelf mee bezig zijn en gaan dieper in op de ontwikkeling van de vereniging maar vooral op het thema van dit jaar: gezondheid.
Wat is gezondheid? Wat is gezonde voeding, of een gezonde bodem? Maar ook, wat zijn gezonde manieren om samen te leven en te werken, of een gezonde economie? En hoe komt het dat we al die ongezondheid zo makkelijk accepteren?
We beloofden dat we het seizoen 2024 zouden afsluiten met jouw gedeelde werkelijkheid. We hebben flink wat inzendingen ontvangen en daar de drie mooiste gedeelde voedselboswerkelijkheden uitgepikt.
Ontmoet reguliere akkerbouwer Johan, sportcoach Paul en bloemenkweker Birgitta en laat je inspireren hoe zij de mooiste en verrassendste verbindingen maken tussen hun bestaande werkelijkheid en de nieuwe economie en ecologie van voedselbossen en wat hen daarbij drijft.
Meer informatie over Paul Venner
https://groeilokaal.nl
Meer informatie over Johan Kruijthoff
https://www.novifarm.nl/
https://www.voedselboseetlust.nl/
https://drive.google.com/drive/folders/1QGQszSgrRFpjrI1kzVmp2JS3Lht5JgdH?usp=sharing
Meer informatie over Birgitta van Drie
https://domainedescortils.be/fr/welkom/
Veel mensen dromen ervan, maar goede vrienden Dagobert, Maud en Jessica hebben het gewoon gedaan: hun hele Amsterdamse hebben en houden ingeruild voor een bestaan als boer in Twente.
Ze werken full time om een reguliere melkveehouderij van 25 hectares om te vormen naar de duurzame, biologische, regeneratieve voedselbosboerderij en -kwekerij Glanerbeek waar al snel plaats is voor meerdere boeren-verdienmodellen.
Ze zijn nu twee jaar bezig. Hoog tijd dus om eens te vragen hoe het met hen gaat.
Meer informatie:
https://www.voedselbosglanerbeek.nl/
Bram heeft industrial ecology gestudeerd en weet dus alles van lifecycle management berekeningen. Maar hij kwam tot de conclusie dat je kan rekenen tot je een ons weegt, uiteindelijk blijft alles toch afhangen van de omstandigheden. Zijn leukste onderzoek, naar CO2 opslag in voedselbossen, leidde hem naar zijn werk. Want in voedselbossysstemen hangt echt alles met alles samen en de uitkomst is altijd positief. Zijn adviesbureau Boer en Bos helpt met name Utrechtse boeren op weg om agroforestry in hun bedrijf toe te passen.
Meer informatie:
https://boeren-bos.nl/
https://www.monitoringvoedselbossen.nl/
https://www.eemvalleivoedselcampus.nl/
Mark Shepard Restoration Agriculture
https://www.restorationag.com/shop/
Jan is èn boer èn filosoof èn kan al jaren jaren vooruit zien wat er volgens hem moet veranderen in de landbouw. En dat niet alleen. Hij is ook al 30 jaar bezig om die visies letterlijk te uit te voeren op zijn boerderij de Eemlandhoeve in Spakenburg. Want dan weet je pas echt of het uitkan en of ook dit weer een extra winst toevoegt aan een steeds dynamischer, zinvoller, economisch en ecologisch gezond geheel: de postmoderne boerderij van de toekomst.
Meer informatie:
https://www.eemlandhoeve.nl/
https://www.eemvalleivoedselcampus.nl/
https://www.natuurobservatorium.nl/
