Willem is een bevlogen ecoloog die als geen ander geleerd heeft succesvol bruggen te bouwen naar de econoom, de boer en de politiek. En als gevolg daarvan een team, een bedrijf, en vele samenwerkingen heeft weten te starten die nu daadwerkelijk honderdduizenden hectares land aan het herstellen zijn.
Hoe is hem dat gelukt? Hoe heeft hij de 4 Returns methode ontwikkeld? En Commonland opgebouwd tot wat het nu is? En wie is de ecoloog die daar weer achter zijn gronding nog steeds uit de natuur haalt? Mis dit superinteressante gesprek niet.
Meer informatie:
https://commonland.com
https://commonland.com/4-returns-framework/
https://4returns.commonland.com/getting-started/
Introductie Ecosystem Approach: https://www.cbd.int/ecosystem
International Union for Conservation of Nature : https://www.iucn.nl
Louise Vet is veel meer dan een zeer gewaardeerd ecoloog. Ze deed belangrijk fundamenteel onderzoek en ontdekte in haar carrière hoe complex en gelaagd ecosystemen zijn, maar verbond en verbindt die kennis constant ook met de mens en de maatschappij en hele praktische uitwerkingen, zoals de ontwikkeling van het NIOO-KNAW gebouw.
Na haar actieve wetenschappelijke loopbaan blijft ze onvermoeibaar doorgaan met het verspreiden van de boodschap dat we met en in ecologie bestaan en van daaruit onze maatschappij moeten inrichten. In ontzettend veel besturen, in media, in samenwerkingen. En ook in dit heerlijke gesprek.
Meer informatie over Em. Prof. dr. Louise Vet
https://nioo.knaw.nl/nl/employees/louise-vet#tab-over
Deltaplan biodiversiteitsherstel: https://www.samenvoorbiodiversiteit.nl
Westhofflezing 2022: https://www.youtube.com/watch?v=5EKItrW2B_E
Eindrapport Remkes stikstofproblematiek 'Niet alles kan overal': https://www.onslevendlandschap.nl/documenten/rapporten/2020/06/08/niet-alles-kan-overal
Netwerk wetenschappers ecologisch onderzoek: https://www.nern.nl
In deze extra aflevering, opgenomen tijdens het Green Dream festival met live publiek, zoomen we in op de werkelijkheid van de groene droom van drie toonaangevende pioniers uit de generatieve beweging. In hoeverre zijn hun dromen uitgekomen en wat heeft het nastreven van de groene droom opgeleverd of gekost? Maar ook, wat is er voor nodig om je droom tot werkelijkheid te brengen? We weten één ding zeker, als we de gezonde groene wereld van morgen vorm willen geven, hebben we heel veel mensen nodig die hun groene droom gaan waarmaken.
Meer info:
Green Dream festival:
https://greendream.eco
Anne van Leeuwen:
https://www.lente.land/anne-van-leeuwen | https://re-generation.cc/pionier/bodemzicht-anne-van-leeuwen-ricardo-cano-mateo/
Louis de Jaeger:
www.louisdj.com | www.eatmoretrees.org | www.commensalist.com | www.reviveuniverse.com Read my brand-new book about the future of food, farming, and health: SOS Save Our Soils. Want to know how food forests can save the world? Watch the food forest documentary
Verander de wereld, begin bij jezelf en lees een van deze boeken: Ontwerp je eigen voedselbos & We eten ons dood
Wil je weten hoe voedselbossen de wereld kunnen redden? Bekijk de voedselbosdocumentaire
Martijn Ballemans:
https://puurpermacultuur.nl | https://greendream.eco/over-ons/ | https://voedseluithetbos.nl/podcasts/martijn-ballemans/ |
Hoe werkt dat? Als forse vastgoedadviseur ICS een voedselbos gaat beginnen? En, was het een goede beslissing?
Het brengt hen in ieder geval veel meer dan ze hadden gedacht. En ze beseffen dat dit nog maar het begin is. Van de vele relaties die het voedselbos nog zal aangaan. Op sociaal gebied, op biodivers gebied en natuurlijk op zakelijk gebied. Wij spraken met partner/directielid Jan Remijnse, adviseur Guido van de Weem en beheerder Karin de Vries over dit nu 3 jaar oude voedselbos.
Meer informatie:
https://www.icsadviseurs.nl/voedselbos-velics/
Deze impact-investeerders besloten twee jaar geleden om het zelf te gaan doen. Niet alleen investeren, maar daadwerkelijk ondernemen in een wereld waarin ook ecologische en sociale waardes belangrijk zijn. Zij willen bewijzen dat die waardes behouden kunnen blijven terwijl je ook gewoon een winstgevende kwekerij neerzet. Met hun kwekerij de Koperwiek bewijzen ze dat die waardes behouden kunnen blijven, terwijl je ook gewoon een winstgevende kwekerij neerzet. Ze kweken bio, zonder bestrijdingsmiddelen, er is ruimte voor part time arbeid, ze werken samen met anderen in de regio, bouwen modeltuinen en nog veel veel meer.
Een zeer interessant gesprek over begrip, tijd, schaal, samenwerken, taaiheid, en uiteindelijk ontzaglijke beloningen.
Meer informatie:
https://koperwiek.com/
Maarten en Jan bouwen al 10 jaar met hun stichting Lekker Landgoed aan de zes hectare van het openbare voedselbos Haarzuilens, vlak naast Utrecht. Het is inmiddels een paradijs dat enorme hoeveelheden planten en dieren hun huis geeft en tegelijkertijd ook heel veel mens kan verdragen.
Ze zijn allebei biologen. En dus hebben ze vanaf het begin alles gemeten. Hoeveel nesten, welke planten, welke insecten, maar ook iedere kilo oogst. Een ongelofelijke hoeveelheid werk waarvan ze de weerslag, net als hun voedselbos, delen met iedereen. Want zij willen aantonen dat het kan werken. Voor boeren, voor de gezondheid van de natuur, voor de toekomst van het Nederlands (cultuur)landschap en het welzijn van de mens.
Meer informatie:
https://lekkerlandgoed.nl
alle jaarverslagen met alle metingen vind je op
https://www.lekkerlandgoed.nl/jaarverslagen/
Een interessant onderzoek dat verslag doet van 3 jaar meten aan de biodiversiteit van het voedselbos en het weiland ernaast laat goed zien waar dieren zich meer thuis voelen.
https://www.lekkerlandgoed.nl/wp-content/uploads/2025/05/DLN03_93-98_Voedselbos-lit.pdf
Meer over het werk van Maarten Schrama in het veenweidegebied.
https://polderlab.org/
Deze keer spreken we over de waarde van landbouwgrond. En hoe complex de fuik is waarin land steeds meer 'waard' wordt en daarmee tegelijkertijd ieder initiatief op dat land steeds meer klemzet.
Jeroen van Steen heeft, samen met BD Grondbeheer, een nieuwe weg gevonden. Om land te waarderen en letterlijk vrij te maken, maar wel gewoon binnen de bestaande wettelijke structuren. Hoe werkt dat, voor hem, maar ook: hoe kan dit ook werken voor andere boeren? Bijvoorbeeld bij een generatieoverdracht.
Meer informatie:
https://www.thuishaven.org/
https://www.bdgrondbeheer.nl/campagne/vrije-grond-voor-thuishaven
Sonne spreekt -zoals ze zelf zegt- namens de 20.000 soorten bijen op deze planeet. Ze vertelt over hoe ze leven, maar ook over hoe met name de honigbijen in steeds grotere getale sterven en wat dat voor het ecosysteem van deze planeet, en dus ook voor ons betekent.
Het is een diepgaand gesprek geworden over de eenheid van al het leven en over hoe dood niet discrimineert. En wat we er aan kunnen doen om meer mensen in hun handelen te veranderen.
Meer informatie:
https://bee-foundation.nl/
https://www.bnnvara.nl/zembla/videos/523599
https://www.bnnvara.nl/videos/63941
https://www.mygardenofathousandbees.com
Een leven lang ongelofelijk onvermoeibaar en creatief actief om onze planeet leefbaar te houden. Zo kun je de carriere van Marjan Minnesma van Urgenda samenvatten.
In ons gesprek met haar ging het daar vaak over: hoe doe je dat, hoe organiseer je dat en hoe hou je het vol? Maar natuurlijk kwamen recente campagnes als Meer Bomen nu, de succesvolle acties 1001 hectares kruidenrijk grasland en/of bomen ook inhoudelijk aan bod.
We zoomden dieper in op de nieuwe Urgenda visie op de landbouw: land in zicht. En ook de rol die voedselbossen in die visie spelen.
Meer informatie:
https://urgenda.nl
https://www.urgenda.nl/visie/landinzicht/
https://meerbomen.nu/
Ook dit jaar trappen Frank en Marieke zelf het -alweer- vierde seizoen af. Ze vertellen over waar ze zelf mee bezig zijn en gaan dieper in op de ontwikkeling van de vereniging maar vooral op het thema van dit jaar: gezondheid.
Wat is gezondheid? Wat is gezonde voeding, of een gezonde bodem? Maar ook, wat zijn gezonde manieren om samen te leven en te werken, of een gezonde economie? En hoe komt het dat we al die ongezondheid zo makkelijk accepteren?
We beloofden dat we het seizoen 2024 zouden afsluiten met jouw gedeelde werkelijkheid. We hebben flink wat inzendingen ontvangen en daar de drie mooiste gedeelde voedselboswerkelijkheden uitgepikt.
Ontmoet reguliere akkerbouwer Johan, sportcoach Paul en bloemenkweker Birgitta en laat je inspireren hoe zij de mooiste en verrassendste verbindingen maken tussen hun bestaande werkelijkheid en de nieuwe economie en ecologie van voedselbossen en wat hen daarbij drijft.
Meer informatie over Paul Venner
https://groeilokaal.nl
Meer informatie over Johan Kruijthoff
https://www.novifarm.nl/
https://www.voedselboseetlust.nl/
https://drive.google.com/drive/folders/1QGQszSgrRFpjrI1kzVmp2JS3Lht5JgdH?usp=sharing
Meer informatie over Birgitta van Drie
https://domainedescortils.be/fr/welkom/
Veel mensen dromen ervan, maar goede vrienden Dagobert, Maud en Jessica hebben het gewoon gedaan: hun hele Amsterdamse hebben en houden ingeruild voor een bestaan als boer in Twente.
Ze werken full time om een reguliere melkveehouderij van 25 hectares om te vormen naar de duurzame, biologische, regeneratieve voedselbosboerderij en -kwekerij Glanerbeek waar al snel plaats is voor meerdere boeren-verdienmodellen.
Ze zijn nu twee jaar bezig. Hoog tijd dus om eens te vragen hoe het met hen gaat.
Meer informatie:
https://www.voedselbosglanerbeek.nl/
Bram heeft industrial ecology gestudeerd en weet dus alles van lifecycle management berekeningen. Maar hij kwam tot de conclusie dat je kan rekenen tot je een ons weegt, uiteindelijk blijft alles toch afhangen van de omstandigheden. Zijn leukste onderzoek, naar CO2 opslag in voedselbossen, leidde hem naar zijn werk. Want in voedselbossysstemen hangt echt alles met alles samen en de uitkomst is altijd positief. Zijn adviesbureau Boer en Bos helpt met name Utrechtse boeren op weg om agroforestry in hun bedrijf toe te passen.
Meer informatie:
https://boeren-bos.nl/
https://www.monitoringvoedselbossen.nl/
https://www.eemvalleivoedselcampus.nl/
Mark Shepard Restoration Agriculture
https://www.restorationag.com/shop/
Jan is èn boer èn filosoof èn kan al jaren jaren vooruit zien wat er volgens hem moet veranderen in de landbouw. En dat niet alleen. Hij is ook al 30 jaar bezig om die visies letterlijk te uit te voeren op zijn boerderij de Eemlandhoeve in Spakenburg. Want dan weet je pas echt of het uitkan en of ook dit weer een extra winst toevoegt aan een steeds dynamischer, zinvoller, economisch en ecologisch gezond geheel: de postmoderne boerderij van de toekomst.
Meer informatie:
https://www.eemlandhoeve.nl/
https://www.eemvalleivoedselcampus.nl/
https://www.natuurobservatorium.nl/
Vaak is het nog een erf hier of een hoekje daar, maar boeren beginnen te experimenteren met voedselbossen en agroforestry! In Utrecht, Noord- en Zuid Holland loopt een project van 15 proefpercelen Agroforestry bij boeren.
Wij spraken met de directeur van de Natuur en Milieufederatie Noord Holland, een van de boeren uit het project en de leverancier van ontwerp en beplanting voor al deze projecten, Sjef van Dongen van Fruitz for Life. Over het project, de soort proeven, vergunningen, beheersbaarheid en afzet, maar ook over nieuwe hoop en toekomstperspectieven voor een beroepsgroep waar nu alle deuren voor dicht lijken te slaan.
Meer informatie over dit project:
https://www.youtube.com/watch?v=u1KPQVbMKds
https://www.landbouwmetnatuur.nl/initiatieven-agroforestry/
https://www.mnh.nl/project/proefpercelen-agroforestry/
https://www.nmu.nl/project/agroforestry-proefpercelen/
https://milieufederatie.nl/nieuws/agroforestry-landbouw-met-bomen-ook-in-zuid-holland/
De boerderij van Joost Stroomer:
Partners Fruitz for Life en Louis Bolk Instituut
Nadat het UWV in 2018 had gezegd dat hij maar postbode moest worden, besloot Arjan Mekelenkamp samen met zijn vrouw zijn droom achterna te gaan door een voedselbos/permacultuur kwekerij met webshop te beginnen.
Natuurlijk kwam die droom niet uit de lucht vallen. In dit gesprek over kornoeljes, bijen, geloof, Sepp Holzer, ADHD en steeds meer voedselbos op het land van de familie, hoor je hoe al die ingrediënten ineens op hun plek vielen en resulteerden in een bestaan dat iedereen meer geeft.
Meer informatie
https://eetbaargoed.nl
https://www.youtube.com/@eetbaargoed587
De onderzoeksartikelen die worden genoemd in de podcast (het rapport over het bos mist nog)
https://drive.google.com/drive/folders/1yoFEYJL0w2s5xfnj6WjrM3cm6Iw5-aKQ?usp=sharing
Dit gesprek vraagt je volle aandacht. Om echt te begrijpen wat er precies wordt gezegd. Het gaat over velden, patronen, kringlopen, spiralen, maar natuurlijk ook over snoeien, groeien, successie, voeding en wat syntropische landbouw nou echt inhoudt en anders maakt dan andere landbouwvormen. Jos vertelt ook over hoe hij het systeem is gaan begrijpen, hoe hij het toepast en hoe het werkt in zijn bedrijf.
Opnieuw een heel nieuwe werkelijkheid die met ons, en dus met jou wordt gedeeld.
Meer informatie:
https://www.teamingwithlife.info/
Life in Syntropy film:
https://www.youtube.com/watch?v=gSPNRu4ZPvE
Als je het over voedselbossen hebt, dan heb je het ook over noten. Maar weten we wel hoe we die optimaal kunnen telen, oogsten, drogen en verwerken?
In deze podcast met Melissa en Beer van Veld 4 kregen wij flink wat antwoorden. Zij zijn namelijk al jaren bezig met verwerken. Met Mobipers hebben ze de eerste rijdende zelfsapper ontwikkeld en nu zijn ze druk bezig om voor walnoten te ontdekken hoe je uit veelal kleinere boomgaarden een kwalitatief goed en verkoopbaar product kan halen. Wat is daarvoor nodig? Welke rassen zijn geschikt? Hoe oogst je de noten zo schoon mogelijk? Enzovoort enzovoort.
Een heerlijke podcast vol details met pioniers die midden in het echte leven staan en je ontzettend veel kunnen leren over walnoten.
Meer informatie, oogstmachinerie, heerlijke producten en recepten met noten op https://veld4.nl
De Nederlandse Notenvereniging:
https://www.notenvereniging.nl/
Ilse Geijzendorffer is directeur van Louis Bolk, een onafhankelijk onderzoeksinstituut met inmiddels meer dan 70 onderzoekers waar moedige vragen worden onderzocht op het gebied van voeding en landbouw.
Ilse bevindt zich met haar dagelijks werk dus helemaal niet in de voedselboswereld, maar in een wereld vol beleidskeuzes, impactvragen, en grote boerenproblemen.
Het gesprek met haar gaf ons veel inzicht in hoe groot de afstand eigenlijk is. Tussen onze yes-we-can positieve maakbare voedselboswereld en een wereld vol problemen en transitiepijn. De koe blijft nog veel te veel centraal staan in de Nederlandse landbouw, laat dat de korte samenvatting zijn. Maar ook hoe groot de noodzaak is, vanuit ecologie gezien, om drastisch te veranderen.
Kortom, opnieuw een belangrijk gesprek over soms compleet ongedeelde werkelijkheden.
Meer informatie over het Louis Bolk Instituut op https://louisbolk.nl
Dé experts van dit moment over voedselbossen in hèt gesprek over jonge voedselbossen.
Als jij een voedselbos hebt of wil beginnen dan wil je deze aflevering van de voedselboscast niet missen. De aanplant, het overleven, in gras, op zand, in verdichte bodems, met teveel of zonder pioniers, beesten, plagen, droogte, alles maar dan ook alles wat te maken heeft met het succesvol laten opgroeien van jonge bomen in een beginnend voedselbos komt in dit ruim twee uur durende gesprek langs.
Alledrie hebben ze een andere insteek, visie en ervaring. En alledrie hebben ze antwoord gegeven op de van te voren gegeven stellingen en op de vragen die door meer dan 30 mensen zijn ingestuurd.
Meer informatie over
Maarten Schrama: https://www.lekkerlandgoed.nl/ en https://polderlab.org/
Martijn Aalbrecht: https://www.devoedselboss.nl/
Wouter van Eck: https://www.voedselbosbouw.org/ en https://www.facebook.com/foodforestketelbroek
En zoek gerust verder via zoekmachines om nog veel meer van, over en door hen te vinden.
Samen met Marieke Karssen zijn zij, inclusief bezoeken aan hun voedselbossen, docent in de module basis van de jaartraining voedselbossen van Voedsel uit het Bos. Meer hierover vind je op de cursuspagina op voedsel uit het bos.nl
