Is het vmbo klaar voor de toekomst? Deze vraag ligt voor in de laatste talkshow. We stellen hem aan Jeroen de Weger, teamleider vmbo bij OCW en Arjen Daelmans, voorzitter van SPV en opleidingsdirecteur van het Stedelijk college in Eindhoven. Beiden werken ze 25 jaar in het vmbo. Zij hebben de ontwikkeling van het vmbo meegemaakt, maar hebben ook wensen voor de toekomst. Onder het motto: meer flexibiliteit en maatwerk denken ze na over de toekomst van het vmbo. Hoe ziet de vernieuwing van het vmbo eruit volgens hen?

Lucas en Harrie zijn vmbo-leerlingen én actief binnen LAKS, het Landelijk Aktie Komitee Scholieren. Zij denken als leerling mee over de toekomst van het voortgezet onderwijs en zijn een belangrijke gesprekspartner van bijv. het ministerie van OCW.

LAKS zegt: wij zijn trots op de vmbo-leerlingen, maar aan het vmbo zelf mag nog wel wat verbeterd worden. Wat? Dat vertellen ze in de talkshow.

Het vmbo streeft er naar elke leerling op maat te bedienen. De beroepsgerichte keuzevakken vormen daarvan een voorbeeld, maar sommige scholen gaan verder. Maken hun eigen programma’s, bieden leerlingen de kans om op verschillende niveaus examen te doen, kortom bieden leerlingen maatwerk.

Wat kun je bieden in een krimpregio, als er steeds minder leerlingen komen? Wat vraagt maatwerk van de organisatie van een school? En hoe hou je bij welke leerling wat gedaan heeft en nog moet doen? Vragen die voorgelegd worden aan Bianca Riethorst. Zij werkt bij SG Marianum in Groenlo, een school in een krimpregio en Jan ten Napel, programmamanager Sterk Techniekonderwijs in de regio Hardenberg/Coevorden en verbonden aan het Vechtdal College in Hardenberg, een school die al aan vele pilots en experimenten deelgenomen heeft.

Het vmbo wordt wel de meest innovatieve onderwijsvorm van Nederland genoemd. De laatste jaren wordt er onderzoek gedaan naar het succes van het vmbo en natuurlijk is er aandacht voor verbeterpunten. In 25 jaar vmbo kan er veel van deze onderwijsvorm geleerd worden.

Jenny Oldenhuis werkt 25 jaar in het vmbo. Ze begon als juf op de basisschool en is nu directeur van een vakcollege, een mavo en een havo. Geleerde lessen brengt ze op haar school in praktijk. In de talkshow deelt ze ook haar wensen voor het vmbo.

Eva Voncken volgt het vmbo als onderzoeker. In die hoedanigheid kent ze het vmbo als haar broekzak en is ze de afgelopen jaren op vrijwel elke school wel een keer op bezoek geweest. Ze heeft de ontwikkelingen in de afgelopen 25 jaar gevolgd en ziet overeenkomsten, maar ook verschillen tussen scholen.

Het vmbo is geen eindonderwijs, het bereid leerlingen voor op een keuze voor een beroepsopleiding. Maar die keuze moet wel gebaseerd zijn op levensechte, reële ervaringen. Op basis van echte praktijksituaties. Samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven is dan ook noodzakelijk voor vmbo-scholen. Die samenwerking kan verschillende vormen aannemen. In de achtste talkshow Samen opleiden worden twee voorbeelden uitgelicht. Amy van der Ham is directeur van On Stage, een organisatie met als motto: je mag alles worden, maar niet ongelukkig, beloofd? Kern van On stage is de speeddate van leerlingen met vertegenwoordigers van bedrijven en uiteindelijk een stage bij een bedrijf.

Talkshow 7 gaat over het imago van het vmbo. Aan het woord komen twee oud vmbo-leerlingen: Janne Marins en Ismail Aghzanay. Beide zijn ze gestart op het vmbo en daar zijn ze heel blij mee. Ze hebben het vmbo zien veranderen. Er is meer aandacht voor de leerlingen, de mogelijkheden van leerling en de begeleiding van hen op zoek naar wat bij hen past. Dit moet het vmbo zelf over het voetlicht brengen, bijv. door hoge verwachtingen van leerlingen te hebben en die ook uit te spreken en door gezamenlijk (met de hele school) trots te zijn op het vmbo, Hun oproep: vmbo zet je deuren open en laat zien wat er gedaan wordt. Dat is altijd een combinatie van praktijk én theorie, het een kan niet zonder het ander.  

Een vmbo-diploma is geen einddiploma. Leerlingen met een vmbo-diploma moeten, in tegenstelling tot havo- en vwo-leerlingen, doorleren. Vrijwel alle leerlingen gaan na het vmbo door naar het mbo (98% van de BB en KB leerlingen, 85% van de GL en TL leerlingen), ze volgen daar een beroepsopleiding.

Scholen (vmbo en mbo, vaak in samenwerking met elkaar) geven op veel verschillende manieren vorm aan doorlopende leerlijnen vmbo-mbo. In de talkshow worden drie voorbeelden gepresenteerd, van Landstede in Zwolle (waar alle bb-leerlingen een geïntegreerde leerroute volgen), van Het Element in Amersfoort waar leerlingen de kennismaking met het mbo kunnen verzilveren en van Curio in Breda en omstreken, waar vmbo-leerlingen aan de hand van challenges kennismaken met het mbo.

Vanaf 2024 mogen alle vmbo TL-scholen/mavo’s en scholen met een GL een praktijkgericht programma (pgp) aanbieden. Daarmee kennen alle leerwegen van het vmbo een praktijkgericht programma, zoals bij de invoering van het vmbo al de bedoeling was.

Al lang voor de invoering van praktijkgerichte programma’s was er een programma T&T ontwikkeld (Technologie en toepassing) als ‘praktijkvak’ in de TL. Dit vak is doorontwikkeld tot een praktijkgericht programma. Edwin van der Land (docent/coach bij Ubbo Emmius in Stadskanaal) is vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling van T&T en legt uit waarom hij T&T een belangrijk vak vindt voor leerlingen in de TL.

Simon van Groningen is directeur van het Ichthus College in Veenendaal, een school voor tl, havo en vwo. Hij is groot voorstander van praktijk in de theoretische leerweg. Hij legt uit waarom hij het belangrijk vindt dat tl-leerlingen kennismaken met de beroepspraktijk en hoe hij dit op zijn school vormgegeven heeft.

Vmbo-leerlingen verdienen een mooi gebouw, zegt Fleur Cerini in talkshow vier over gebouwen.  Waar vroeger vooral ‘theorie-flats’ en ‘praktijkvleugels’ werden gebouwd, zien we nu theorie en praktijk dichter bij elkaar, zodat ook voor leerlingen duidelijk is dat theorie en praktijk bij elkaar horen en zien we beroepsgerichte programma’s ‘in de etalage’. Fleur Cerini is directeur van de Bossche vakschool en heeft net een nieuw gebouw betrokken met haar school. Koert Klevant Groen begeleidt scholen bij nieuw of verbouw. Beide delen hun ervaring met de vormgeving van de plaats waar leren plaatsvindt.

Loopbaanontwikkeling en -begeleiding

Sinds 2016 is LOB een verplicht onderdeel in het curriculum van het vmbo. Een onderdeel dat alle leerlingen moeten ‘doen’ maar dat niet beoordeeld wordt of met een toets en een cijfer wordt afgesloten. Marinka Kuijpers vertelt waarom LOB belangrijk is voor alle leerlingen en Koen Meulendijks, decaan van het Stedelijk college in Eindhoven, legt uit hoe LOB bij hem op school vormgegeven wordt.

De rol van een docent in het vmbo is in 25 jaar groot/groter geworden. Een docent is niet alleen vakdocent, maar vaak ook begeleider, mentor, coach van leerlingen. Naast het vak moet een docent leerlingen motiveren, stimuleren, begeleiden bij het maken van keuzes, enz. enz.

Voor NRO hebben Eva Voncken en José Mulder een notitie geschreven over de rol van (beroepsgerichte) docenten in het vmbo, wat er van hen verwacht wordt en wat hierover in de wetenschap bekend is.

José Mulder is een van de gasten in de talkshow. Daisy Baarda en Sandra Damhuis vertellen vanuit hun ervaring hoe het is om docent te zijn aan een vmbo-school. Daisy is docent Zorg & Welzijn en daarnaast teamleider aan het Fioretti college in Hillegom. Sandra is docent Engels en daarnaast mentor, coach en begeleider van nieuwe docenten en verbonden aan Porteum in Lelystad.

In de eerste aflevering van de talkshow Klaar voor de toekomst, gaat Evelien Bouma in gesprek met Esther, Marieke en Marell. Leerlingen die hun loopbaan zijn begonnen in het vmbo en nu werken als docent (in het vmbo en mbo), ambulant verzorgende en interieurbouwer. Niet alle drie zijn ze op de plek gekomen waar ze op het vmbo van droomden, maar allemaal hebben ze hun plekje gevonden, vertellen ze wat ze op het vmbo geleerd hebben en wat hun wens is voor het vmbo over 10 jaar.