Tym razem w audycji „U Polaków za Olzą” zajrzymy do książek, ale nie zabraknie także akcentów muzycznych. 

W poniedziałek 20.10.2025 w Czeskocieszyńskiej Księgarni u Wirthów odbyło się spotkanie z Katarzyną Jackowską-Enemuo i Mateuszem Szemrajem – autorami książki „Między Ziemią a Niebem”. To drugie wydarzenie z cyklu spotkań z polskimi pisarzami, któremu patronuje Radio Katowice. Projekt organizowany jest we współpracy z Fundacją „Laja” i Instytutem Rozwoju Języka Polskiego.


To jednak nie jedyne czytelnicze wydarzenie. W minionym tygodniu Szymon Brandys wziął udział w biesiadzie literackiej w Ośrodku Kultury Strzelnica w Czeskim Cieszynie. To coroczna wielka akcja czytelnicza na Zaolziu, organizowana przez Stowarzyszenie Przyjaciół Polskiej książki w Republice Czeskiej oraz miejscowe biblioteki.

W dzisiejszym wydaniu odwiedzamy Scenę Lalek Bajka Teatru Cieszyńskiego, która odniosła spektakularny sukces na III Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Lalek Klasyka Od-Nowa w Będzinie. Jej spektakl Frankenstein zdobył aż trzy nagrody – w tym za najlepszą rolę kobiecą i muzykę. To nowoczesna, poetycka adaptacja klasycznej historii o człowieku, który chciał być stwórcą, a stał się ofiarą własnej ambicji. W audycji również zapowiedź kolejnego wydarzenia w ramach cyklu „Spotkań autorskich w Księgarni u Wirthów” w Czeskim Cieszynie, któremu patronuje Radio Katowice. Nie zabraknie też informacji o kolejnej edycji Konkursu Gwar „Po cieszyńsku po obu stronach Olzy” organizowanego przez Cieszyński Ośrodek Kultury.

Gościem audycji jest Krystyna Tomanová – uczennica 9. klasy PSP w Suchej Górnej, tancerka ZPiT „Suszanie" i wokalistka „Chórku", która opowiada o radości ze śpiewu i tańca, próbach, strojach i scenie. Rozmawiamy m.in. o tym, jak młodzi na Zaolziu łączą tradycję z codziennością – i dlaczego folklor wcale nie jest „obciachem". Nie zabraknie też muzyki z archiwalnej płytoteki „Suszan".

W audycji spotkamy się też z Mateuszem Mokroszem z Trzyńca, złotym medalistą Mistrzostw Polski w nocnym biegu na orientację. Opowie o sporcie, który łączy bieganie z myśleniem i uczy koncentracji. Mateusz reprezentuje kluby biegowe w Trzyńcu i w... Kwidzyniu! 

- Po rocznej przerwie spowodowanej remontem boiska Memoriał Alojzego Adamca ponownie odbył się w kompleksie sportowym w Czeskim Cieszynie. W środę, 1 października, o puchar przechodni w mistrzostwach polskich szkół podstawowych w RC w piłce nożnej rywalizowało siedem drużyn z regionu. 
- Kapela Czerchla - zapowiedź imprezy "Światło z posiónka" oraz radiowa premiera utworu "Cztery siostry".
- Zespół Pieśni i Tańca "Olza" z Czeskiego Cieszyna zaprasza na koncert "Mozaika Folkloru - Spotkanie trzech kultur".

Zabieramy Państwa w podróż – dosłownie i w przenośni. Zaczniemy od rzeki marzeń i młodych odkrywców, którzy wzięli udział w drugiej edycji konkursu Klubu Podróżnika „Za oknem”, zorganizowanego przez Centrum Pedagogiczne dla Polskiego Szkolnictwa Narodowościowego w Czeskim Cieszynie. Z mikrofonem Radia Katowice byliśmy na gali w Wędryni, gdzie dzieci i młodzież dzieliły się swoimi wakacyjnymi przygodami. Zaprosimy też wyjątkowego gościa – kapitana jachtowego Dominika Baca, dwukrotnego laureata Kolosów, który opłynął obie Ameryki i przeszedł przez Przylądek Horn. Na koniec przeniesiemy się do świata historii – opowiemy o nowej książce „Ludwig Hohenegger, wizjoner, który wyprzedził swoją epokę”, przygotowanej przez architekta Karla Cieślara i wydanej w Czeskim Cieszynie przez wydawnictwo i stowarzyszenie HEREDITAS. 

W Polskiej Szkole Podstawowej w Suchej Górnej odbyła się kolejna odsłona Narodowego Czytania. W wydarzeniu wzięli udział także uczniowie z polskich szkół w Karwinie i Hawierzowie-Błędowicach. W audycji sprawdzamy, jak klasyka literatury łączy młodych Polaków po obu stronach Olzy.
Z mikrofonem odwiedzamy także Istebną. Gminny Ośrodek Kultury realizuje tam projekt poświęcony gajdom – tradycyjnemu instrumentowi Beskidu Śląskiego. O znaczeniu tego dziedzictwa opowiada dyrektor GOK-u, Ewa Cudzich.
Na koniec zatrzymamy się w Bystrzycy, w Polskiej Szkole Podstawowej im. Stanisława Hadyny, w rozmowie z dyrektorem Bogdanem Sikorą.

W kolejnym odcinku „U Polaków za Olzą" zabieramy Państwa do Teatru im. Adama Mickiewicza w Cieszynie, gdzie Scena Polska Teatru Cieszyńskiego wystawia nieśmiertelną sztukę „Ożenek" Nikołaja Gogola w reżyserii Bogdana Kokotka. To ostatnia już premiera w gościnnych murach przed powrotem aktorów do swojego macierzystego teatru w Czeskim Cieszynie.

W tym odcinku gościmy Alicję Branną, która opowiada historię swoich dziadków – Elżbiety i Leopolda Brannych. Jej babcia, urodzona w Budapeszcie w 1913 roku, była osobą niezwykle światową – znała języki, dużo czytała, świetnie się ubierała i w rodzinie uchodziła za autorytet. Wspomnienia Alicji pokazują, jak życie prywatne i rodzinne splatało się z historią regionu, a domowe archiwum staje się źródłem wiedzy o przeszłości.
Alicja Branna jest uczestniczką projektu „Z Archiwum Z”, w ramach którego przekazała na wystawę wyjątkowe pamiątki: zeszyt z wykrojami krawieckimi z 1936 roku, własnoręcznie uszytą sukienkę ślubną babci, fotografię ślubną dziadków wykonaną w Budapeszcie oraz świadectwo pracy Leopolda Brannego od cieszyńskiego kupca Gustawa Pollaka. Ekspozycja, przygotowana przez Muzeum Mazowieckie w Płocku i Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej, zainspirowana rubryką Pamiątka Rodzinna w miesięczniku Zwrot, pokazuje, że domowe archiwa Polaków z Zaolzia tworzą wielogłosową opowieść o życiu pogranicza i sile rodzinnej pamięci.

W najnowszym odcinku gościmy Ewę Kiedroń, emerytowaną nauczycielkę z Jasienia, która w swoim domu zgromadziła niezwykłe rodzinne pamiątki – od czepców i fortuchów po obrazy Oskara Pawlasa i heligonkę ojca, Pawła Sikory. W rozmowie wspomina dzieciństwo spędzone pod starą lipą i trzystuletnią stodołą, a także muzyczne tradycje rodzinne, które rozbrzmiewały w domu i na Gorolskim Święcie. To osobista opowieść o tym, jak zwykłe przedmioty stają się świadkami historii, zakorzeniają w miejscu i budują pamięć o przodkach.

Ewa Kiedroń jest uczestniczką projektu „Z Archiwum Z", w ramach którego przekazała swoje pamiątki na wystawę przygotowaną przez Muzeum Mazowieckie w Płocku i Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej. Ekspozycja, zainspirowana rubryką Pamiątka Rodzinna w miesięczniku Zwrot, pokazuje, że domowe archiwa Polaków z Zaolzia tworzą wielogłosową opowieść o życiu pogranicza i sile rodzinnej pamięci.

Czym dla Polaków z Zaolzia są rodzinne pamiątki? Wystawa „Z Archiwum Z” to niezwykła opowieść o pamięci – tej przechowywanej w domowych archiwach, przekazywanej z pokolenia na pokolenie. To także próba pokazania, że zwykłe przedmioty – fotografie, dokumenty, mundury, biżuteria – mogą stać się nośnikami historii całej społeczności żyjącej na pograniczu. Rozmawiamy z Sylwią Grudzień, kustosz wystawy „Z Archiwum Z” oraz odwiedzamy Tadeusza Filipczyka w Nawsiu, który opowiada historię swoich wujków Wilhelma Lankocza i Antoniego Filipczyka.

W audycji:

• Otwarcie nowego Domu Polskiego w MK PZKO w Karwinie-Raju. Po trzech latach w miejscu wyburzonego domu stanął nowy budynek z większą salą, zadaszonym tarasem, szatnią, kuchnią i magazynem. Otwarcie 27 lipca połączono z tradycyjnym odpustem ku czci św. Anny oraz festynem polskim. Jego stałym symbolem są serce z piernika wypiekane przez panie z rajskiego klubu kobiet. 

• Spotykanie z wójtem Gorzyc, gminy współpracującej z Karwiną oraz nową prezes MK PZKO w Karwinie-Raju.

• Program dotacyjny Ministerstwa Spraw Zagranicznych dla Polonii i Polaków za granicą. 

W audycji:
- zapowiedź 78. Gorolskigo Święta w Jabłonkowie - nowy komitet organizacyjny, nowe punkty w programie,
- rozmowa z Tadeuszem Filipczykiem, wieloletnim organizatorem Gorolskigo Święta, legendarnym konferansjerem i gawędziarzem przed 80. urodzinami, które obchodzone będą także na scenie w Lasku Miejskim w Jabłonkowie,
- Szlakiem Cieszyńskiego Tramwaju łączącego 2 brzegi Olzy.

Akademia Pana Kleksa - półkolonie w MK PZKO w Lesznej Dolnej realizowane w ramach projektu "Wakacje na Zaolziu" Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej i Kongresu Polakow w RC. Karwina uzdrowiskiem - rozmowa z wiceprezydentem miasta Andrzejem Bizoniem o transformacji Karwiny oraz propozycjach na lato.

Kontrowersyjna decyzja dyrekcji Polskiego Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Czeskim Cieszynie. W roku szkolnym 2026/2027 placówkaprzyjmie do pierwszej klasy nie 90, jak dotąd, lecz 80 uczniów. Dr Józef Szymeczek o historii pastora Jerzego Badury oraz związkach Międzyborza na Dolnym Śląsku z Zaolziem.

W audycji: „Wakacje na Zaolziu” - półkolonie organizowane przez Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej i Kongres Polaków w RC. Czternaścioro pierwszoklasistów z polskiej szkoły podstawowej w Karwinie zostało w środę oficjalnie przyjętych w poczet czytelników Biblioteki Regionalnej. W Oddziale Literatury Polskiej mieszczącym się przy rynku we Frysztacie bibliotekarki przygotowały dla nich specjalne zadania związane z książkami. 115 lat od założenia polskiej szkoły ludowej w Lesznej Dolnej- Tadeusz Szkucik, kronikarz MK PZKO.

W audycji:

-20 lat chóru szkolnego "Trallala" działającego w Polskiej Szkole Podstawowej w Czeskim Cieszynie oraz podsumowanie sezonu razem z "Trallalinkami".

-II edycja Konkursu Literacko-Plastycznego pod nazwą „Klub podróżnika Za Oknem”, organizowanego przez Centrum Pedagogiczne dla Polskiego Szkolnictwa Narodowościowego w Czeskim Cieszynie

-Biuro Wydarzeń Kulturalnych Instytutu Pamięci Narodowej zorganizowało w piątek koncert w parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Cieszynie pod nazwą Roman Berger in memoriam. Partnerem tego wydarzenia był Kongres Polaków w Republice Czeskiej.

Na jednej ze stodół w Bukowcu powstał właśnie kolejny – drugi już na Zaolziu, a właściwie w całych Czechach – deskal. W ramach projektu Stowarzyszenia "Kapela Lipka" współfinansowanego przez Kongres Polaków w RC postać Adama Ćmiela, wieloletniego wójta Bukowca namalował artysta Arkadiusz Andrejkow. 110 lat Polskiej Szkoły Podstawowej w Lutyni Dolnej - rozmowa z dyr. Sabiną Suchanek. 

Zabieramy was do Łąk nad Olzą – niegdyś tętniącej życiem polskiej wsi, dziś niemal całkowicie pochłoniętej przez naturę i szkody górnicze. Z mikrofonem Radia Katowice po tym leśno-księżycowym krajobrazie oprowadzają nas Stanisław i Krzysztof Kołkowie – pasjonaci lokalnej historii, którzy własnymi siłami odrestaurowali ocalałą kapliczkę, jeden z ostatnich materialnych śladów dawnego życia Łąk. Opowiadamy też m.in. o odświęconym kościele pw. św. Barbary.
Jak tam trafić? Sprawdźcie tutaj:https://mapy.com/s/hufosemopu

W najnowszej audycji "U Polaków za Olzą" gościem jest dr Alfred Böhm – wybitny neurolog dziecięcy, twórca dziecięcej neurologii w województwie morawsko-śląskim. Nasz gość opowiada o swojej książce wspomnieniowej pt. "Intumescencje", w której przedstawia rozwój medycyny w Czechosłowacji i Czechach, ze szczególnym uwzględnieniem regionu Zaolzia. Publikacja ta zawiera również bogate refleksje na temat historii regionu oraz osobiste wspomnienia autora i jego rodziny.

Piosenki autorstwa Oty Žabki zabrzmiały w niedzielne popołudnie w Domu PZKO w Nawsiu. W rodzinnej atmosferze odbyło się tam spotkanie poświęcone pamięci śląskiego kompozytora, pieśniarza i folklorysty, który – gdyby żył – w tym roku obchodziłby swoje 105. urodziny.

GÓRALSKA POLEWKA rodzinny przepis Oty Žabki Składniki:

• 75 dag chudego mięsa wieprzowego
• ok. ¾ l zimnej wody
• 2 łyżki musztardy
• 1 kostka rosołowa (drobiowa lub warzywna – opcjonalnie)
• 2 średnie marchewki i podobna ilość selera
• 150 g świeżych borowików lub pieczarek
• 150 g masła + mąka pszennej (na zasmażkę)
• śmietana do zabielenia
• sól, pieprz, sok z cytryny lub Sos Worcestershire – do smaku

Przygotowanie:

1. Mięso pokrój w kostkę, przełóż do 2-litrowego garnka, zalej wodą, dodaj sól, pieprz, musztardę i ewentualnie kostkę bulionową. Gotuj powoli.
2. Gdy mięso będzie w połowie miękkie, dodaj pokrojone w kostki marchew i seler.
3. Przed zagotowaniem dodaj grzyby.
4. Przygotuj zasmażkę z masła i mąki, dodaj do niej śmietany, wymieszaj i dodaj do zupy, zagęszczając ją nieco. Pogotuj chwilę.
5. Dopraw sokiem z cytryny lub sosem Worcestershire.
6. Opcjonalnie: z części mięsa, po zmieleniu, zrób małe kluseczki (z dodatkiem jajka i mąki, ew. bułki tartej). Dorzuć do zupy (wystarczy krótko gotować).

Zupa jest sycąca – może być pełnowartościowym daniem obiadowym.