W tym odcinku rozmawiamy o tym, jak astronomowie opisują położenie ciał niebieskich na sferze niebieskiej. Wyjaśniamy, czym różnią się układy horyzontalny i równikowy oraz jak korzystać z ich współrzędnych podczas obserwacji nieba.
W tym odcinku zagłębiamy się w historię, geologię i legendy kraterów Morasko — miejsca, które stało się punktem styku między Ziemią a Wszechświatem. Wspólnie z inicjatywą Centrum Nauki Impakt Morasko / Fundacją Ziemia i Kosmos, która organizuje coroczny Dzień Kraterów Meteorytowych Morasko, prześledzimy, jak pasjonaci i naukowcy budują tam przestrzeń spotkań z kosmosem.
W tym odcinku Karolina i Michał przygląda się nowemu międzygwiezdnemu przybyszowi — 3I/ATLAS. Czy to kolejny fragment lodu i pyłu dryfujący przez kosmos, czy może coś znacznie bardziej intrygującego?
Rozmawiamy o tym, jak astronomowie odkryli obiekt, dlaczego wzbudził tak wielkie emocje, i co na temat jego „pozaziemskiej” natury sądzi Avi Loeb.
Jak odróżnić kometę od statku kosmicznego? Co nam mówi jej trajektoria i odbicie światła? I dlaczego takie obiekty są jak butelki z wiadomościami, dryfujące z innych układów gwiazdowych?
W tym odcinku mówimy o jednym z najpotężniejszych zjawisk kosmicznych – soczewkowaniu grawitacyjnym – i o tym, jak Euclid, najnowszy teleskop ESA, pozwala je badać z niespotykaną dotąd precyzją. Co już odkrył i co to znaczy dla badań ciemnej materii?
Czy życie we Wszechświecie to rzadkość, czy raczej reguła? W tym odcinku z dr. Łukaszem Tychonciem rozmawiamy o formowaniu się gwiazd, powstawaniu planet i warunkach sprzyjających życiu. Zatrzymujemy się także przy kontrowersyjnym śladzie życia w Układzie Słonecznym — fosfinie wykrytej w atmosferze Wenus. Co wiemy o tym gazie i czy naprawdę może świadczyć o istnieniu organizmów? Od mgławic po Wenus – rozmawiamy o granicach astrobiologii i kosmicznej chemii.
Tuż przed startem Sławosza Uznańskiego na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS) przyglądamy się naukowemu wymiarowi misji. Jakie eksperymenty zabierze na orbitę? Ile to wszystko kosztuje? I co udział Polaka oznacza dla naszej obecności w kosmosie? Omawiamy szczegóły misji Axiom, zaplecze technologiczne i to, co faktycznie zostanie z niej dla nauki – nie tylko tej „wielkiej”, ale też tej całkiem przyziemnej.
W tym odcinku rozmawiamy o tym, co dziś oznacza eksploracja kosmosu. Kto wysyła misje i po co? Czy Księżyc wróci do łask? Co planuje NASA, ESA, a co robią Chiny i Indie? Omawiamy najważniejsze misje – od teleskopów po łaziki, prywatne rakiety i plany kolonizacji Marsa. Zastanawiamy się też, czy naprawdę chodzi o naukę, czy może o wpływy, władzę i pieniądze.
W tym odcinku dr Karolina Dziadura opowiada, jak wygląda codzienność naukowca w USA – od pracy na Harvardzie po systemowy chaos związany z nowymi rozporządzeniami. Mówimy o tym, jak działa amerykańska nauka, kto naprawdę ma wpływ na badania i jak często prestiż bywa tylko iluzją. Czy uczelnie Ivy League to faktyczne bastiony wolnej myśli, czy raczej dobrze wypolerowane marki? Rozmowa bez filtra o grantach, presji, rozczarowaniach i tym, co działa naprawdę.
W tym odcinku przyglądamy się popularnym filmom o kosmosie i sprawdzamy, ile w nich prawdziwej nauki. Od realistycznego „Marsjanina” i „Interstellar”, przez klasykę jak „2001: Odyseja kosmiczna” czy „Kontakt”, aż po spektakularne, ale naciągane widowiska jak „Armagedon”, „Grawitacja” czy „The Core”.
Analizujemy też „Sunshine”, „Pasażerów” i kultowe „Gwiezdne Wojny” – czy da się naprawdę usłyszeć wybuchy w próżni, czy podróże międzygwiezdne są możliwe i jak naprawdę wyglądałby kontakt z cywilizacją pozaziemską.
W tym odcinku rozmawiamy o tym, kim dziś są astronauci – i dlaczego coraz częściej są to celebryci. Omawiamy komercyjne loty w kosmos, w tym głośną misję z Katy Perry, oraz ich wpływ na klimat (nawet 75 ton CO₂ na pasażera). Zatrzymujemy się też przy nowym szefie NASA i dużych cięciach budżetowych agencji. Na koniec – o historycznym locie Polaka, Sławosza Uznańskiego, na pokład Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.
Nowa publikacja oparta na danych z JWST (JADES) wskazuje, że około dwie trzecie obserwowanych galaktyk wiruje zgodnie — co może wspierać teorię, iż nasz wszechświat istnieje wewnątrz obracającej się czarnej dziury. Czym jest czarna dziura kosmologiczna (black hole cosmology)? Jak sztuczna inteligencja pomogła wykryć ten nietypowy wzór rotacji? I co to oznacza dla pomiarów odległości, ekspansji kosmosu i struktury przestrzeni? Rozważamy dowody, wyjaśniamy hipotezę Popławskiego i analizujemy konsekwencje dla naszej wiedzy o kosmosie.
Gość: dr. Łukasz Tychoniec
Jak wygląda droga do zdobycia czasu obserwacyjnego na najdroższym teleskopie w historii – James Webb Space Telescope? W tym odcinku opowiadamy, kto może aplikować, jak wygląda proces oceny wniosków, czym różni się program GO od DDT i GTO, i dlaczego tylko najlepsze pomysły mają szansę.
Nie trzeba mieć milionów – trzeba mieć dobrą naukę i silny argument. Kulisy selekcji, presja konkurencji i prestiż, który przychodzi z każdą godziną na JWST.
W tym odcinku przedstawiamy laureatów Nagrody Nobla z dziedziny fizyki, którzy otrzymali ją za odkrycia kluczowe dla astronomii i astrofizyki. Usłyszysz o:
odkryciu promieni kosmicznych (Victor Hess, 1936),
pracy nad energią gwiazd (Hans Bethe, 1967),
rewolucji w radioastronomii i pulsarach (Martin Ryle, Antony Hewish, 1974),
wszechobecności promieniowania tła (Arno Penzias i Robert Wilson, 1978),
odkryciu supermasywnej czarnej dziury w centrum Drogi Mlecznej (Roger Penrose, Reinhard Genzel, Andrea Ghez, 2020),
i o eksoplanetach, które zrewolucjonizowały nasze spojrzenie na wszechświat (Michel Mayor i Didier Queloz, 2019) oraz o ciemnej energii i rozszerzaniu się kosmosu (Adam Riess, 2011).
Zastanawiamy się także nad astronomkami, które przełamały bariery – jak Andrea Ghez i dlaczego postaci takie jak Jocelyn Bell Burnell czy Vera Rubin nie zostały uhonorowane Noblem
W marcu 2025 w okolicach Poznania spadły fragmenty rakiety Falcon 9. W odcinku omawiamy, co to był za lot, jak doszło do niekontrolowanego wejścia w atmosferę, gdzie znaleziono szczątki i co mówią o tym eksperci. Zastanawiamy się też, jak rosnąca liczba kosmicznych odpadków wpływa na nasze bezpieczeństwo.
W tym odcinku Karolina Dziadura łączy się online z Harvardu, by porozmawiać o różnicach między NASA a ESA. Przyglądamy się najnowszemu raportowi na temat Europejskiej Agencji Kosmicznej, który wzywa do przyspieszenia działań, jeśli ESA chce pozostać znaczącym graczem w eksploracji kosmosu.
Rozmawiamy także o potencjalnie groźnej planetoidzie, która miała szansę zderzyć się z Ziemią – jak działa system ostrzegania i kto pierwszy by o tym wiedział?
W tym odcinku Karolina Dziadura opowiada o swojej wizycie na Przylądku Canaveral na Florydzie, gdzie miała okazję zobaczyć aż dwa starty rakiet na żywo. Jak wygląda takie doświadczenie z bliska? Co najbardziej zaskakuje, a co wzrusza? Karolina dzieli się też planami na najbliższe starty oraz zdradza, dlaczego Floryda to raj dla fanów kosmosu.
W tym odcinku moim gościem jest Jakub Tokarek, który opowiada o historii i codzienności Obserwatorium Astronomicznego w Poznaniu. Skąd wzięło się to miejsce, jakie badania prowadzi się tam dziś i dlaczego warto je odwiedzić?
Rozmawiamy o tradycji, teleskopach, miejskim niebie i o tym, jak wygląda praca astronoma w centrum dużego miasta.
W tym odcinku opowiadam o najnowszym starcie rakiety Starship, ambitnych planach eksploracji kosmosu i najciekawszych zjawiskach astronomicznych, które czekają nas w pierwszej połowie roku.
Będzie o zakryciach, tranzytach, misjach kosmicznych, a także o tym, co warto śledzić na nocnym niebie – zarówno gołym okiem, jak i przez teleskop.
Czy na asteroidzie Bennu znaleziono ślady życia? W tym odcinku Karolina Dziadura omawia głośną publikację w Nature, która ujawnia obecność potencjalnych biomarkerów w materiale przywiezionym na Ziemię przez sondę OSIRIS-REx.
Czym są biomarkery, co dokładnie wykryto i czy to oznacza, że życie mogło mieć kosmiczne początki? Odpowiadamy na te pytania i wyjaśniamy, dlaczego to jedno z najważniejszych odkryć ostatnich lat.
Kosmiczny teleskop Gaia kończy swoją misję — ale co tak naprawdę zrobił przez te wszystkie lata? O co chodzi z tym mierzeniem gwiazd z kosmiczną precyzją? Czy naprawdę "przemapował" naszą Galaktykę? I co zostawił po sobie?
W tym odcinku opowiadam o tym, jak działała Gaia, jakie odkrycia zawdzięczamy tej misji i dlaczego astronomowie będą korzystać z jej danych jeszcze przez dekady. Będzie o czarnych dziurach, asteroidalnych bonusach i... o tym, co dalej z europejskimi teleskopami kosmicznymi.
