Co kryje piąty – finałowy – tom monografii naszego miasta?
Co go odróżnia od czterech poprzednich tomów?
Jak połączyć wiele różnorodnych głosów w jedną, spójną opowieść?
Po publikacji czterech historycznych tomów monografii Łodzi przyszedł czas na finał. Piąty tom serii „Łódź poprzez wieki. Historia miasta” domyka jubileuszowe wydawnictwo przygotowane z okazji 600-lecia Łodzi.
W siódmym odcinku podcastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z Mariuszem Gossem – redaktorem tomu piątego i pełnomocnikiem Prezydent Miasta Łodzi ds. dziedzictwa.
Finałowy tom różni się od poprzednich – zamiast klasycznych tekstów historycznych znajdziemy w nim rozmowy z osobami, które odegrały (i wciąż odgrywają) ważną rolę w życiu miasta.
Nasz gość opowiada o specyfice tej publikacji, uchyla rąbka tajemnicy i dzieli się ciekawostkami, które znajdziemy w książce. Przywołuje także osobiste wspomnienia i doświadczenia życia w Łodzi – te, które pośrednio wpłynęły na ostateczny kształt tomu.
Przypominamy, że w najbliższy piątek – 18 lipca – o godzinie 17:00 odbędzie się premiera 5. tomu monografii Łodzi.
Zapraszamy na spotkanie do Muzeum Miasta Łodzi.
W rozmowie o publikacji udział wezmą:
Mariusz Goss
prof. Jarosław Kita
Ryszard Bonisławski
Justyna Tomaszewska
W szóstym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z Sebastianem Adamkiewiczem – historykiem, kierownikiem Oddziału Gdańska Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.
To rozmowa o tym, jak popularyzować historię, która wciąż boli. Muzeum gromadzi zbiory związane z działalnością polskich ruchów niepodległościowych oraz z martyrologią obywateli różnych narodowości i kultur. Ale to miejsce to nie tylko przestrzeń pamięci – to także nowoczesne centrum edukacji historycznej, które szuka nowych form opowiadania o przeszłości.
Sebastian Adamkiewicz opowiada o docenianych i nagradzanych słuchowiskach historycznych, wydarzeniach i wystawach, które łączą fakty z emocjami współczesnego odbiorcy. W rozmowie pojawia się również wątek 120. rocznicy Rewolucji 1905 roku, z której to okazji muzeum przygotowało koncerty, warsztaty, wykłady i rekonstrukcje historyczne przybliżające realia przełomu XIX i XX wieku. Część z tych inicjatyw odbyła się od momentu nagrania odcinka – inne wciąż przed nami.
Co łączy lalki teatralne z kulturą ludową?
Czym wyróżnia się Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi na tle innych placówek w Polsce?
Co muzeum pokazuje publiczności 18+?
W piątym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z Dominikiem Płazą, dyrektorem Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi – jednej z najstarszych instytucji muzealnych w mieście. To opowieść o miejscu, które łączy przeszłość z teraźniejszością i pokazuje, jak żywa oraz aktualna potrafi być tradycja.
Przez dziesięciolecia muzeum gromadziło zabytki archeologiczne, etnograficzne i numizmatyczne nie tylko z regionu łódzkiego, ale również z wielu zakątków świata. Dziś stanowi dynamiczne centrum wiedzy o przeszłości – zarówno tej odległej, jak i bliskiej codzienności naszych przodków.Dominik Płaza zdradza także, jak wygląda praca muzeum „od kuchni” i dlaczego to właśnie człowiek pozostaje najważniejszy w działalności MAiE.
Jaki jest najstarszy dokument w Archiwum Państwowym w Łodzi?
Jak szukać informacji o przodkach?
Czego archiwa nie udostępniają?
Gdzie będzie zlokalizowana nowa siedziba APŁ?
Archiwum Państwowe w Łodzi to jedno z najważniejszych miejsc na mapie kulturalnej i naukowej regionu. Od niemal 100 lat gromadzi, przechowuje i udostępnia dokumenty opowiadające historię miasta, jego mieszkańców oraz całego województwa.
W czwartym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z Wojciechem Kowalukiem – Zastępcą Dyrektora Archiwum Państwowego w Łodzi. Nasz rozmówca odsłania kulisy pracy archiwistów i tłumaczy, jak można odnaleźć ślady przeszłości swojej rodziny, a także dowiedzieć się, jak wyglądało codzienne życie łodzian w różnych okresach historycznych.
Wojciech Kowaluk podkreśla również, że archiwum to fundament pracy historyków – bez niego nie powstałaby żadna rzetelna książka historyczna na temat Łodzi i regionu. W monografii „Łódź poprzez wieki. Historia miasta” znaczna część fotografii, rycin i map pochodzi właśnie z zasobów Archiwum Państwowego w Łodzi.
Dlaczego Rafał Matera został historykiem? I jaka epoka w historii najbardziej go interesuje?
Po co nam dzisiaj uniwersytet i czym jest Uniwersytet Ludzki?
Co jest najfajniejsze w pracy rektora? Oprócz 2 godzin dziennie poświęconych na podpisywanie dokumentów 😉
W trzecim odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Rafałem Materą, rektorem Uniwersytetu Łódzkiego.
Nasz Gość, nie ukrywając osobistego przywiązania do miasta, z pasją opowiada o tym, co w nim ceni najbardziej. Mówi o inspiracji, jaką czerpie z nieoczywistości Łodzi, zwraca uwagę na wyjątkową na tle polskich miast historię i architekturę.
Rozmowa z Rektorem to oczywiście również rozmowa o uniwersytecie – przestrzeni, która zaprasza do dyskusji, wspiera i rozwija, o wspólnocie otwartej, gdzie badania naukowe łączy się z popularyzacją wiedzy. Obchodzony w tym roku jubileusz 80-lecia UŁ jest dla Rektora okazją do snucia wizji rozwoju i roli uczelni w nadchodzących dekadach.
Rafał Matera opowiada także o tym, w jaki sposób ładuje baterie w wolnym czasie, o swoich pasjach i marzeniach, które realizuje celebrując życie.
Czym jest rekonstrukcja historyczna?
Skąd rekonstruktorzy czerpią informacje na temat przeszłości?
Jakie są najpopularniejsze nurty polskich rekonstrukcji?
Kto może zostać rekonstruktorem?
W drugim odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Jolantą Daszyńską, która w V tomie monografii Łodzi opowiada o walkach w rejonie Łodzi podczas I wojny światowej.
Poprosiliśmy Panią Profesor, aby w naszym podkaście opowiedziała o historii szerzej i poruszyła tematy związane z jej pasją, jaką jest rekonstrukcja historyczna.
Rekonstrukcje historyczne to nie tylko efektowne widowiska, ale przede wszystkim sposób na przybliżenie przeszłości w sposób angażujący i interaktywny. Poprzez uczestnictwo w takich wydarzeniach możemy lepiej zrozumieć skomplikowane procesy historyczne i docenić wartość przeszłości w kształtowaniu współczesności.
Podczas rozmowy poznacie początki rekonstrukcji historycznych w Polsce, ich rozwój na przestrzeni lat oraz zasady, którymi się rządzą. Profesor Daszyńska powiada o zmieniających się trendach wśród rekonstruktorów oraz o roli kobiet w tym środowisku. Dzieli się także prywatnymi wspomnieniami ze swojej rekonstruktorskiej działalności.
Czy Łodzi grożą powodzie?
Dlaczego gwałtowne deszcze zalewają miasto przy Manufakturze i na Zdrowiu?
Gdzie zaczyna się Łódka i ile naprawdę jest w Łodzi rzek?
Choć Łódź nie kojarzy się z rzekami, to właśnie one odegrały kluczową rolę w rozwoju miasta. W XIX wieku, w czasach dynamicznego rozwoju przemysłu, dostarczały one wodę do fabryk i rozpędzały włókiennicze miasto.
W pierwszym odcinku 5. sezonu podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska wraz doktorem Adamem Bartnikiem zaprasza na fascynującą opowieść o wodzie w Łodzi. To historia o tym, jak energia okolicznych wód stawała się siłą napędową wpierw Łodzi rolniczej, a następnie – przemysłowej. Nasz rozmówca odkrywa tajemnice lokalnych cieków, rzek i zbiorników wodnych przybliżając ich pierwotne oblicza i ukazując złożone relacje między naturą a człowiekiem – szczególnie w erze przemysłowej.
Dziś wiele z łódzkich rzek płynie w kanałach pod ziemią, niemal niewidocznych dla przechodniów. Powoli jednak Łódź odkrywa swoje rzeki na nowo – nie tylko jako część historii i tożsamości, ale także jako żywy element miejskiej przyrody, który dzięki wysiłkom rewitalizacyjnym może szerzej zaistnieć w przestrzeni publicznej.
W porównaniu do inny polskich miast Łódź nie została zniszczona podczas II wojny światowej. Nie oznacza to, że wyszła z wojennej zawieruchy bez szwanku. Zniszczenia były odczuwalne - a to otwierało możliwości dla architektów. Musieli oni jednak lawirować pomiędzy potrzebami a realiami gospodarki socjalistycznej.
W ostatnim odcinku 4. sezonu podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z Błażejem Ciarkowskim o zmianach w przestrzeni miejskiej, jakie zaszły w latach PRL oraz po 1989 roku. To opowieść o tym, jak i dla kogo projektuje się miasto. Błażej Ciarkowski mówi m.in. o planach zagospodarowania przestrzennego z lat 60. XX wieku, które ukształtowały znaną nam obecnie Łódź, o powstających w PRL-u osiedlach mieszkaniowych, o wielu próbach budowy nowego centrum miasta. Nasz rozmówca wspomina postaci podejmujące wówczas kluczowe decyzje i przybliża motywy, jakie nimi kierowały.
Błażej Ciarkowski przygląda się także współczesnej architekturze Łodzi i zachęca do rozważań, w jaki sposób inwestycje takie jak budowa dworca Fabrycznego czy przebudowa Placu Wolności, wpływają na życie łodzian.
Łódź w czasach PRL nie była monolitem. W blisko 50-letniej historii można dostrzec różne etapy budowy socjalistycznego państwa i ustroju, które różnie oddziaływały na życie łodzian. Był to czas rozbudowy i inwestycji oraz czas strajków i tragicznych wydarzeń. Czas szarzyzny, ale również - barwnych epizodów i sławnych postaci.
W szóstym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Krzysztofem Lesiakowskim, redaktorem czwartego tomu monografii Łodzi, o historii miasta w czasach PRL.
Profesor wspomina m.in. wizytę Walentyny Tiereszkowej w Łodzi i jej spektakularny przejazd kabrioletem przez miasto oraz wizytę Kirka Douglasa w łódzkiej Szkole Filmowej. Rysuje przy tym obraz życia codziennego w gospodarce, której możliwości rozmijały się z potrzebami. Przywołuje postaci prominentów i prominentek tamtych czasów, m.in. Michalinę Tatarkównę-Majkowską.
Nasz rozmówca dzieli się też przemyśleniami na temat strajku łódzkich włókniarek z lutego 1971 roku, których determinacja doprowadziła do realizacji postulatów stoczniowców po wydarzeniach z grudnia 1970 roku.
W 1634 roku na Chojnach powstała „Kolumna Sieroca” ufundowana przez Jana Mulinowicza. Był to pierwszy miejski pomnik w Polsce. Próżno go dziś jednak szukać – został zniszczony podczas II wojny światowej, a upamiętnia go nazwa ulicy Kolumny.
Oczywiście po tym okresie powstało w Łodzi wiele znakomitych rzeźb, jednak rozkwit sztuki ulicy nastąpił dopiero w latach 70. XX-go wieku. W 1972 r. utworzono stanowisko plastyka miasta, na które powołano rzeźbiarza Zbigniewa Władykę, co dało początek planowej estetyzacji miasta.
W 5. odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Wiolettą Kazimierską-Jerzyk o street arcie w Łodzi. Nasza rozmówczyni porządkuje pojęcia opisujące sztukę ulicy, podpowiada, jak ją obserwować i przywołuje konteksty najbardziej znanych łódzkich rzeźb i instalacji.
W rozmowie pojawiają się m.in. łódzka stajnia jednorożców, Pasaż Róży, Łódzka Galeria Rzeźb, Konstrukcja w Procesie oraz twórczość artystów, których wkład w upiększanie Łodzi nie sposób przecenić – m.in Michała Gałkiewicza i Andrzeja Jocza.
Ta rozmowa to przewodnik po estetycznej mapie miasta. Zapraszamy!
Symbolika herbowa jest fascynującym kodem rozbudzającym wyobraźnię współczesnych. Powstawała z potrzeby chwili – przed wiekami rycerze malowali różnorodne znaki na swoich tarczach, aby podczas walki nie wzięto ich przypadkowo za wrogów. Przenoszone na oręż symbole dały początek herbom, które z kolei zostały uporządkowane i opisane przez heraldyków. Potrafią oni z nich wyczytać historie miejsc i związanych z nimi osób.
W czwartym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Markiem Adamczewskim o herbie Łodzi. Łódkę z wiosłem, pierwszy oficjalny symbol naszego miasta, można znaleźć na pieczęciach z połowy XVI wieku. Czy wcześniej pojawiała się ona na dokumentach miejskich? Ile ma wspólnego z obecnym herbem Łodzi? I co działo się z nią od średniowiecza aż po współczesność? Nasz rozmówca z pasją odpowiada na te pytania. Snuje też opowieść o herbach innych miast, nieoczywistej symbolice herbowej i aspiracjach kryjących się za heraldycznymi wyobrażeniami. To także wciągająca opowieść o zagwozdkach, przed którymi staje historyk mierzący się z symboliką herbową oraz o dociekaniach, które temu towarzyszą.
Łódź po zakończeniu II wojny światowej stała się centrum polskiej kinematografii. To tu powstały znane i nagradzane filmy – od „Zakazanych piosenek” przez "Potop" aż po "Idę" i "Zimną wojnę." To raptem skromny wycinek z bogatej filmografii miasta, które stało się po 1945 roku „ziemią obiecaną” dla filmowców.
W 3. odcinku 4. sezonu podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Piotrem Sitarskim o Łodzi filmowej.
Zanim powstała Wytwórnia Filmów Fabularnych czy słynna Szkoła Filmowa, Łódź niewiele znaczyła w świecie srebrnego ekranu. Profesor Piotr Sitarski opowiada o przedwojennych korzeniach szkoły filmowej, wyjaśnia, dlaczego Łódź dla komunistycznych elit politycznych była atrakcyjniejsza od Krakowa i przybliża barwne kulisy zdobywania sprzętu filmowego na ziemiach odzyskanych.
To też opowieść o filmowcach, ich powiązaniach z wojskiem oraz relacjach z ówczesnymi mieszkańcami miasta. Profesor Sitarski przegląda wiele łódzkich adresów filmowych – część z tych lokacji funkcjonuje pod szyldem srebrnego ekranu do dziś.
Władze Łodzi w dwudziestoleciu międzywojennym kierowały miasto ku nowoczesności, walcząc z niedostatkami infrastrukturalnymi i społecznymi. Wprowadzono obowiązek szkolny jako pierwszy w wolnej Polsce, a w ślad za tym ruszyła rozbudowa placówek edukacyjnych. Jednak do 1939 roku miasto nie doczekało się powstania uczelni wyższej.
Dopiero po II wojnie światowej, po utracie uniwersytetów we Lwowie i Wilnie oraz zniszczeniu Warszawy, okoliczności pozwoliły na utworzenie w Łodzi państwowych uczelni wyższych, wśród nich Uniwersytetu Łódzkiego.
W specjalnym odcinku podcastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Jolantą Kolbuszewską o powstaniu Uniwersytetu Łódzkiego. Rozmówczyni przybliża okoliczności, które towarzyszyły lokacji łódzkiej uczelni, opisuje warunki lokalowe, nieoczywiste lokalizacje uniwersyteckich placówek, a także wyjaśnia, kto i dlaczego tu pracował oraz studiował. Nie brakuje w rozmowie odniesień do wydarzeń z historii Polski, które bezpośrednio wpływały na kondycję Uniwersytetu Łódzkiego. Nie mogło też zabraknąć prof. Tadeusza Kotarbińskiego – pierwszego rektora Uniwersytetu Łódzkiego.
Przygotowywany przez zakłady pracy odpoczynek robotników odbywał się w Łodzi w niedzielę, pod bacznym okiem organizatorów. Po sześciodniowym tygodniu pracy jeden wolny dzień nie pozwalał jednak w pełni zregenerować sił. Była to propagandowa aktywność władz PRL, oczywiście nie jedyna. O propagandzie w okresie stalinizmu i PRL opowiada w naszym podkaście Grzegorz Mnich – dziennikarz, wykładowca i historyk. Dużo uwagi poświęca narzuceniu stalinizmu w Polsce, niszczeniu wolności i indywidualności obywateli, różnorodnym formom represji grożących za odstąpienie od jedynie słusznej linii. Grzegorz Mnich ukazuje szeroki obraz mediów funkcjonujących w kolejnych dekadach Polski Ludowej – poznajemy kulisy kształcenia dziennikarzy, organizację akcji propagandowych oraz wytyczne redakcyjne dla żurnalistów tamtych czasów. W rozmowie nie brakuje odniesień do aktualnej sytuacji mediów i zmian w dziennikarstwie oraz wyzwań i oczekiwań, które przed nimi stoją.
Łódź po 1945 roku zaistniała jako nieformalna czwarta stolica Polski, przejmując funkcje centralne po zrujnowanej Warszawie. Od 1948 roku rozpoczął się jednak odpływ instytucji państwowych, ośrodków kultury i nauki oraz z związanych z nimi ludzi do odbudowującej się stolicy. Łódź pozostawiona została sama sobie.
W pierwszym odcinku nowego, czwartego już sezonu podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z dr Joanną Żelazko o czasach stalinowskich w Łodzi.
Włókienniczy charakter łódzkiego przemysłu, niskie zarobki oraz polityka nowych władz sprawiały, że życie codzienne łodzian nie było łatwe. Powszechne były niedobory zaopatrzenia, a robotnicy podczas strajków upominali się o podwyżki, ryzykując represjami ze strony Urzędu Bezpieczeństwa. W tle coraz prężniej działała nachalna propaganda.
W rozmowie dr Joanna Żelazko opisuje zaopatrzenie sklepów, warunki lokalowe, ofertę kulturalną miasta, a także dramaty ludzi, którzy żyli i działali nie po myśli ówczesnej władzy.
Przedstawia metody pracy Urzędu Bezpieczeństwa, które służyły zastraszaniu łodzian i rozprawianiu się z sprzeciwem wobec władzy. Opowiada też o pozytywnych zmianach, jak zaszły w Łodzi w tym trudnym czasie.
Łódź po roku 1918 zyskała politycznie – z ośrodka o mocnej pozycji gospodarczej, ale politycznie peryferyjnego, stała się miastem wojewódzkim. Życie samorządowe kwitło, a lokalna scena polityczna uchodziła za jedną z najbardziej barwnych w Polsce międzywojennej.
W siódmym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie" Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Przemysławem Waingertnerem o łódzkim samorządzie w latach 1919-1939 oraz o procesie powstawania trzeciego tomu monografii Łodzi.
Profesor opowiada o kuluarach łódzkiego samorządu. Był to czas burzliwy, polityka często przenosiła się na afisze, wiece i ulice, gdzie odważnie manifestowano poglądy i domagano się realizacji postulatów socjalnych. Pod względem sympatii politycznych Łódź również była niespokojna – kierowały się one raz ku prawej, raz ku lewej stronie. W kraju nasze miasto nie cieszyło się zaufaniem.
Mimo takich okoliczności łódzki samorząd stawił czoła zadaniom – luka cywilizacyjna odziedziczona po czasach dynamicznego, ale chaotycznego, dziewiętnastowiecznego rozwoju, powoli była zasypywana. Powstawały istotne obiekty infrastrukturalne, wprowadzono obowiązek szkolny, budowano szkoły i osiedla mieszkalne.
W podkaście jest również mowa o łódzkim sporcie i kulturze, poznamy też łódzkich prezydentów.
***
Rozmowę z prof. Waingertnerem nagrywaliśmy 23 stycznia 2024 roku, tydzień później dotarła do nas wiadomość o śmierci Profesora, z którą wciąż trudno się pogodzić.
Ta rozmowa kończy 3. sezon podkastu i zapowiada premierę 3. tomu monografii, którego redaktorem był Przemysław Waingertner.
Już dziś zapraszamy 20 czerwca do Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego, gdzie będziemy rozmawiać o Łodzi w latach 1914-1945 oraz o Przemysławie Waingertnerze – Autorze, Redaktorze, Przyjacielu.
Do zobaczenia!
Funkcjonują dwa skrajne obrazy dwudziestolecia międzywojennego. Z jednej strony – rozwijająca się kultura, szkolnictwo czy etos odbudowy kraju, z drugiej – bieda, braki infrastrukturalne i problemy społeczne. Na mapie odrodzonej Polski Łódź nie była wyjątkiem. Przeludnione mieszkania, wysoka umieralność dzieci i rynsztoki kontrastowały z fabrykami, pałacami i zdobnymi kamienicami.
W 6. odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z profesorem Krzysztofem Stefańskim o architekturze Łodzi międzywojennej i o działaniach władz, które miały uczynić z Łodzi miejsce lepsze do życia, miasto nowoczesne i wygodne.
Profesor mówi m.in. o budowie sieci nowoczesnych i funkcjonalnych szkół, które zapewniły łódzkim dzieciom dostęp do edukacji, o osiedlach społecznych budowanych według najbardziej aktualnych trendów architektonicznych. Wiele uwagi poświęca też łódzkim kamienicom i obiektom modernistycznym z lat trzydziestych XX wieku zmieniających oblicze ówczesnej Łodzi i do dziś urzekających nowoczesnością oraz rozmachem. Nie mogło też zabraknąć słowa o architektach, którzy tę nowoczesną Łódź tworzyli.
W odrodzonej po 123 latach, wolnej Polsce Łódź pojawiła się z bagażem ciężkich doświadczeń wojennych oraz poważnych niedostatków infrastrukturalnych. Nadchodzące czasy okazały się równie wymagające.
W 5. odcinku podkastu "Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z doktorem Marcinem Szymańskim o trudach odbudowy miasta, życiu codziennym mieszkańców i funkcjonowaniu łódzkiego przemysłu w nowej rzeczywistości rynkowej.
Na ówczesne zmiany nakładały się kryzysy ekonomiczne, reformy fiskalne, strajki i bezrobocie. Zjawiska te dotykały każdego – jedna z największych łódzkich rodzin fabrykanckich zeszła wówczas ze sceny wielkiego biznesu.
W tym samym czasie łódzki samorząd starał się walczyć z niedostatkami, wprowadzono powszechny obowiązek szkolny dla dzieci w wieku od 7 do 14 lat, rozpoczęto istotne inwestycje infrastrukturalne, takie jak np. budowa wodociągów i kanalizacji czy rozbudowa sieci szkół.
Opowieść o meandrach życia gospodarczego w dwudziestoleciu międzywojennym to pretekst od odczarowania mitu II Rzeczypospolitej.
W lutym 1940 r. na rozkaz władz niemieckich powstało w Łodzi getto, w którym zamknięto jedną trzecią mieszkańców miasta. Los uwięzionych w nim Żydów to jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w w dziejach Łodzi które bezpowrotnie zmieniło oblicze miasta.
Przełożony Starszeństwa Żydów, „szef” getta, Chaim Rumkowski, głęboko wierzył, że jedyną pewną walutą za życie mogła być dla Żydów praca. Arytmetyka przetrwania była dla niego prosta - na chłodno paktował z Niemcami, a wobec swoich pobratymców był protekcjonalny. Finalnie getto stało się miejscem tragedii 200 tys. osób, a sam Rumkowski zapamiętany został jako postać kontrowersyjna i niejednoznaczna.
W czwartym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z dr Ewą Wiatr. Nasza rozmówczyni odtwarza okoliczności, w których działał Rumkowski, przybliża życie codzienne w getcie i dramaty, które się w nim rozgrywały. Dobrze zorganizowana gettowa machina zapewniała funkcjonowanie olbrzymiej masie ludzi na małej przestrzeni.
W tle katastrofy działało życie kulturalne, funkcjonowało szkolnictwo, działały szpitale, a opieka społeczna nie zapominała o potrzebujących. Mieszkańcy getta heroicznie walczyli o godność i normalność.
Gdzie w Łodzi wystawiano sztukę, zanim powstały galerie?
W jaki sposób trafili do naszego miasta Władysław Strzemiński i Katarzyna Kobro?
Jak wpływ na popularność sztuki ma bliskość galerii handlowej?
Łódź w dwudziestoleciu międzywojennym wkroczyła w nowy etap rozwoju. Z jednej strony, nasycona duchem „lodzermenscha”, kontynuowała dynamiczny rozwój, z drugiej – jako drugie pod względem wielkości miasto niepodległej Polski zyskała nowe perspektywy, co zaowocowało między innymi napływem inteligencji i artystów.
W kolejnym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie”, Justyna Tomaszewska rozmawia z profesor Anetą Pawłowską o kulturze Łodzi w latach 1918-1939. Nasza rozmówczyni demaskuje mit dotyczący łódzkich przemysłowców, ukazując ich inicjatywy kulturotwórcze skierowane do różnorodnych odbiorców. Przy jednoczesnym zaangażowaniu władz miasta, przyniosło to godne uwagi efekty w życiu kulturalnym Łodzi.
W rozmowie usłyszycie o nietypowych miejscach, gdzie łodzianie mogli obcować ze sztuką, zanim powstała nowoczesna Miejska Galeria Sztuki. Pojawiają się oczywiście sylwetki najwybitniejszych łódzkich artystów, takich jak Artur Szyk, Samuel Hirszenberg czy historia małżeństwa Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego.
Jest również mowa o odbiorcach sztuki i wyjaśnienie, dlaczego to właśnie Łódź, a nie stołeczna Warszawa, była przestrzenią do twórczej pracy dla wielu polskich artystów.
