Fortaleza Brazil De Braziliaanse deelstaat Ceará is een van de armere regio’s van het land. Het BBP per hoofd van de bevolking bedraagt slechts een derde van dat van de inwoners van de deelstaat São Paulo, en nog niet eens een vijfde van dat van de regio rond de hoofdstad Brasília.

Vera Cruz Brazil Staand op het eiland Itaparica, met de zeebries die langs de wallen van het oude fort São Lourenço waait, is het gemakkelijk om mee te deinen op het trage ritme van Bahia. Maar onder deze wateren en stenen schuilt een diepere, donkerdere stroom; een die teruggaat naar een vluchtig imperium gebouwd op handel, ambitie en bloed.

The Hague The Netherlands Je bevindt je op het Binnenhof, het hart van de Nederlandse Republiek. Stel je voor: het is de winter van 1642; smalle ramen filteren het bleke noorderlicht in de gewelfde zalen. Stenen vloeren weerklinken met zachte voetstappen. De zware eiken deuren zijn gesloten, maar daarachter is de Staten-Generaal in zitting, een gezelschap van burgers, regenten en gezanten die het lot van een rijk in handen hebben.

Amsterdam The Netherlands In de lente van 1642 waren de gangen van het hoofdkwartier van de West-Indische Compagnie in Amsterdam stil, zwak verlicht door het daglicht dat schuin door kleine ramen naar binnen viel. De lucht was zwaar van perkament en pijptabak. Achter gesloten deuren bladerde een handvol directeuren, kooplieden, geen koningen, door boeken en brieven uit de tropen. Onder hen begon zich één besluit te vormen. Geen poehah. Geen confrontatie. Maar dit besluit zou een hof aan de overzijde van de oceaan doen instorten.

Teot nio Vilela Brazil Vandaag de dag, op het voormalig terrein van Fort Maurits, nabij de oevers van de São Francisco-rivier in het noordoosten van Brazilië, is het je moeilijk voor te stellen welk koloniaal drama zich hier ooit afspeelde. Deze plek bevond zich niet alleen aan de grens van een rijk, maar was ook een onderwerp van bureaucratisch conflict met flinke gevolgen voor het bestuur van Nederlands-Brazilië.

Jaboat o dos Guararapes Brazil We bevinden ons op het Praça do Córrego da Batalha, in de gemeente Jaboatão dos Guararapes. Een córrego is een riviertje. Het plein markeert het begin van een avenue die eveneens Córrego da Batalha heet, en leidt naar de Guararapes-heuvels. Alles in de omgeving hier lijkt te verwijzen naar de Nederlandse periode in Pernambuco, van tussen 1630 en 1654, meer specifiek naar de twee conflicten tussen de Nederlanders en de Portugezen, bekend als de Veldslagen bij Guararapes, die plaatsvonden in april 1648 en februari 1649.

Cidade Velha Cabo Verde We staan hier bij de pelourinho in Cidade Velha, in het zuiden van het eiland Santiago, in Kaapverdië. Het historische centrum van Cidade Velha is een UNESCO-werelderfgoedlocatie. De stad Ribeira Grande, die aan het eind van de 18e eeuw werd hernoemd tot Cidade Velha, ‘Oude Stad’, was de eerste Europese koloniale nederzetting in de tropen. De stad bevat nog steeds delen van de oorspronkelijke straatindeling en indrukwekkende overblijfselen, waaronder twee kerken, een koninklijk fort en dit Pelourinho-plein met een sierlijke marmeren zuil uit de 16e eeuw.

Livorno Italy We staan voor de nieuwe synagoge van Livorno. Deze werd voltooid in 1962, vlak om de hoek van waar de oude synagoge stond, die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd verwoest. Die oorspronkelijke synagoge werd gebouwd in 1607 en werd het centrale gebedshuis voor de Sefardische joodse gemeenschap in Livorno.

Bergen The Netherlands We bevinden ons naast het voormalige kantoor van het Noorderkwartier, een van de kamers van de West-Indische Compagnie, in Hoorn. In de 17e eeuw lieten de bestuurders van deze kamer zich beïnvloeden door anonieme pamfletten die het beleid over de handel met Brazilië trachtten te sturen.

Pedro R gis Brazil Het is een feit dat de kust van Paraíba een van de populairste toeristische bestemmingen van Brazilië is. Langs deze kust liggen talloze prachtige stranden, waaronder het strand waar we ons nu bevinden: Baía da Traição. Tegenwoordig zorgen de warme zee en het lange zandstrand voor een kalme en paradijselijke sfeer, heel anders dan wat we hier in 1645 zouden hebben aangetroffen, toen de oorlog om de Nederlanders uit Brazilië te verdrijven begon. Wat dit specifieke strand verbindt met de Nederlandse periode, die liep van 1630 tot 1654, is een illustere figuur uit deze vreedzame regio van de noordoostelijke kust, waar de oorspronkelijke bevolking uiteraard inheemse volkeren waren.

Wanneer we het hebben over de Nederlandse bezetting van Brazilië in de 17e eeuw, denken we meestal aan het noordoosten van het land, waar de Hollandse bezetters, gefinancierd door de West-Indische Compagnie, 24 jaar verbleven. Maar de Hollandse tentakels reikten verder, tot diep in het noorden, diep in het regenwoud.

Recife Brazil We staan hier voor het standbeeld van de godin Athena, of Minerva, mocht je jezelf meer associëren met de Romeinen, in plaats van de oude Grieken, aan het begin van de Mauritsbrug in Recife. De godin van wijsheid en kunst kwam hier aan in 1917 als onderdeel van een grote stedenbouwkundige hervorming. Recife wilde zich presenteren als een moderne hoofdstad en zocht daarvoor inspiratie in Europa. De toenmalige gouverneur, José Rufino Bezerra Cavalcanti, gaf opdracht om vier allegorische beelden te importeren van de gieterij Val d’Osne in Parijs. Ze sieren vandaag de dag nog steeds de uiteinden van de brug.

The Hague The Netherlands De Duitser Johan Maurits van Nassau-Siegen trad op jonge leeftijd, slechts 16 jaar oud, in dienst bij het Nederlandse leger. Hoewel hij afkomstig was uit een respectabele familie met koninklijke connecties, had zijn vader het grootste deel van zijn financiën besteed aan het ondersteunen van de Nederlandse onafhankelijkheidsoorlog tegen Spanje. Voor Maurits, het dertiende kind van zijn vader, bleef er daardoor weinig over.

Middelburg The Netherlands We bevinden ons hier in de stad Middelburg, op de locatie van het West-Indisch Huis, ooit de zetel van de Zeeuwse kamer van de West-Indische Compagnie. Het huidige gebouw huisvest een chique stroopwafelwinkel.

Cape Town South Africa De term ‘polymath’ gaat terug tot ten minste 1603, toen deze voor het eerst werd gebruikt in de titel van een gepubliceerd werk van de Duitser Johann van Wowern. Hij definieerde polymathie als "kennis van verschillende zaken, gehaald uit allerlei studies ... vrijelijk bewegend door alle disciplines, voor zover het menselijk verstand, met onvermoeibare ijver, deze kan nastreven". In het Nederlands wordt in plaats van ‘polymath’ vaak de term ‘homo universalis’ gebruikt.

Venice Italy De Europese elite in de 17e eeuw, met name de kapitalistische elite, waren herkenbaar kosmopoliet. Ze reisden eenvoudig van land tot land, hadden commerciële belangen in internationale handel en maakten gebruik van de imperiale periferie ten voordele van hun volk, maar vooral voor hun eigen gewin.

Kranenburg Germany We staan hier voor het graf van Johan Maurits van Nassau-Siegen. We zijn in het dorp Hau, aan de rand van Kleef, en slechts een paar kilometer verwijderd van de grens met Nederland. Het levensverhaal van Johan Maurits van Nassau is er niet per se één van armoede naar rijkdom, maar wel degelijk één van een oorsprong in relatieve onbekendheid naar een groots slotakkoord, waarin hij vertoefde met de koningen en koninginnen van Europa.

Kranenburg Germany Dit prachtige bosrijke gebied hier in Kleef was ooit waar we het Prinzenhof hadden kunnen vinden. Dit paleisje was gebouwd in opdracht van Johan Maurits van Nassau-Siegen in de tweede helft van de 17e eeuw, maar raakte zwaar beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd daarna afgebroken. De bijbehorende tuinen zijn echter wel bewaard gebleven.

Albany United States Nadat de Verenigde Staten zich op 2 juli 1776 onafhankelijk hadden verklaard van het Verenigd Koninkrijk, werd Albany het jaar daarop de hoofdstad van de staat New York. De stad had in 1686 al stadsrechten ontvangen, waardoor het de oudste stad in de staat is, kort nadat het de naam Albany had gekregen toen de Engelsen de kolonie in 1664 van de Nederlanders hadden overgenomen.

Jo o Pessoa Brazil We staan hier voor één van de gebouwen van de Federale Universiteit van Paraíba, een openbare instelling voor hoger onderwijs in het noordoosten van Brazilië, die in 2025 70 jaar bestaat. Vanaf deze campus in de stad João Pessoa voeren jonge onderzoekers onderzoek uit over een belangrijke periode in de Braziliaanse geschiedenis: de Nederlandse bezetting in de 17e eeuw.