Không biết từ bao giờ, tôi có thói quen đếm mùa bằng những thay đổi rất khẽ: một cánh bằng lăng rụng xuống vỉa hè, một tấm áo mỏng được thay bằng chiếc khăn choàng len, hay chỉ là mùi sương sớm se lạnh thoảng qua góc phố quen. Ở một thành phố nhỏ như nơi tôi sống, mùa không đến vội vã như nơi khác, mà thường chậm rãi, dịu dàng đi ngang phố như một người bạn cũ ghé thăm, chẳng nói lời nào, chỉ lặng lẽ ngồi lại bên nhau thật lâu.

Tùng! Tùng! Tùng... Theo ta suốt những năm tháng tuổi thơ là âm thanh của tiếng trống trường thân thương - thứ âm thanh gắn với biết bao kỷ niệm buồn vui tuổi học trò. Nhớ ngày vào lớp 1, khi tiếng trống trường vang lên rộn rã, các cô cậu học trò ngày đầu tiên đi học đều ngỡ ngàng, ngơ ngác.

Tháng Mười có lẽ là khoảng thời gian đẹp nhất trong năm. Nắng trong vắt như thủy tinh chảy tràn trên màu lá mơ phai. Phố dịu dàng với sương sớm mỏng manh như lụa bảng lảng trên mái ngói rêu phong, với heo may se lạnh gọi về bao ký ức.

“Lòng mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào. Tình mẹ tha thiết như dòng suối hiền ngọt ngào. Lời mẹ êm ái như đồng lúa chiều rì rào. Tiếng ru bên thềm trăng tà soi bóng mẹ yêu”… (Lòng mẹ - Y Vân), những câu hát ấy, không biết đã bao lần trong giấc ngủ chập chờn thời thơ bé mẹ đã hát cho tôi nghe.

“Chỉ còn mùi hoa sữa nồng nàn trong căn pḥòng nhỏ. Đêm cuối thu trăng lạnh mờ sương. Chỉ còn nỗi im lặng phố khuya. Không gian dạ hương sâu thẳm” (Im lặng đêm Hà Nội - Phú Quang)...

Mặt trời đỏ ối, treo lửng lơ trên bụi tre đầu làng rồi nhẹ nhàng vượt qua những đám mây trườn dần lên lưng chừng trời.

Mỗi độ thu về, khi heo may se lạnh nhuộm thắm lá lộc vừng trước ngõ, hương cốm nếp lại lan tỏa khắp xóm làng, phảng phất trong từng căn bếp nhỏ.

Có những khoảnh khắc trong năm thật khó gọi tên, như tiếng ngân dài của một bản nhạc vừa dứt đã chạm ngay vào nốt tiếp theo. Không ngừng nghỉ mà cũng chẳng tách rời. Giữa hạ và thu chính là khoảnh khắc ấy...

Trong ký ức của những người con sinh ra và lớn lên từ làng đều mang theo những hình bóng thân thuộc. Đó là con đường vàng óng, thơm nức rạ rơm vào vụ gặt; là khoảng ao trong vắt soi bóng mây trời; là lối ngõ xanh mướt màu cây lá; là dải khói lam chiều vấn vít bay lên từ mái bếp thâm nâu… Với riêng tôi, cổng làng chính là một nét hồn quê, là chiếc cầu nối giữa cuộc sống bình yên của quê nhà và những ồn ào, xô bồ, hối hả của thế giới rộng lớn ngoài kia.

Có những sớm mai, khi mở cửa tôi bắt gặp mùa thu đang về rất khẽ ngoài hiên. Không ồn ào, không gõ cửa, chỉ là chút gió se se phả vào mặt, mùi cốm thoảng đâu đó và vệt nắng nghiêng nghiêng như ai đó đặt xuống lòng phố một chiếc khăn voan mỏng.

Mới hôm qua, cái nắng cuối hạ còn chói chang gay gắt. Vậy mà chỉ sau một đêm mưa, thu đã về mang theo hơi lạnh se sắt của gió heo may và làn hương dịu dàng của hoa sữa đầu mùa quyện trong sương sớm.

Đó là cách người dân quê tôi gọi những cơn mưa rào mùa hạ bất chợt đến rồi đi giữa những ngày hè nắng nóng, oi nồng, ngột ngạt.

Nếu ai có hỏi mùa nào là mùa những đứa trẻ thôn quê thế hệ 7X, 8X chúng tôi ngày ấy thích nhất trong năm. Câu trả lời luôn luôn là mùa hạ. Mùa hạ, chúng tôi tạm xa mái trường về nghỉ hè giúp đỡ gia đình và được vui chơi thỏa thích. Mùa hạ, vụ gặt liền với vụ cấy, công việc nhà nông vô cùng bận rộn, khẩn trương...

Rằm tháng bảy, trăng tròn vành vạnh. Ánh trăng trong xanh, dịu dàng mơn trớn những nếp nhà, tung tẩy nghịch đùa cùng gió. Bà Thương ngồi một góc mé sân. Mỏ tóc nhòa lẫn với ánh trăng, bóng trăng ôm lấy bóng người đàn bà gầy khô, bé nhỏ.

Trưa mùa hè mưa dài miên man, nằm trong nhà Hạnh nghe thấy từ chiếc radio cũ kỹ giọng ai ngâm những câu thơ rất ngọt: “Gì sâu bằng những trưa thương nhớ. Hiu quạnh bên trong một tiếng hò!”

Chiều mưa bay lất phất, giữa dòng người vội vã trên đường phố trở về nhà. Mai bỗng khựng lại khi thấy mùi khói thoảng thơm hương đồng bãi từ hàng bán ngô nướng quạt bằng than hoa nơi vỉa hè, làn khói mỏng manh bay lên trong bóng chiều đang dần sẫm lại, không nồng không cay, nhưng khiến mắt cô chợt nhòe đi.

Mỗi khi thấy mệt mỏi vì guồng quay của công việc và cuộc sống ở chốn thị thành ngột ngạt người, xe và khói bụi, tôi thường trở về làng chài ven biển, nơi tôi đã từng sống những năm tháng tuổi thơ êm đềm...

Có những dòng sông không chỉ chảy qua miền đất, mà còn lặng lẽ len vào tâm khảm con người, như sông Hồng đỏ nặng phù sa, sông Đáy lững lờ in bóng hoàng hôn, hay sông Châu Giang đang đưa nhịp chèo. Từ bao đời nay, những dòng sông ấy vẫn âm thầm nối liền bao miền đất, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình.

Tháng sáu khe khẽ gõ cửa bằng tiếng ve râm ran, bằng những tia nắng đầu mùa vừa chói trang, vừa tha thiết, gió hạ len qua ô cửa sổ thổi bay vài cánh phượng đỏ rơi trên bàn phím cũ, bầu trời dường như cao hơn, nắng như trải dài hơn và lòng người dường như cũng xốn xang hơn. Với những người làm báo, tháng sáu không chỉ là khoảnh khắc trong mùa, đó còn là dấu mốc thời gian thiêng liêng, nơi thời gian như ngừng trôi để những dòng ký ức chầm chậm trở về.

Hạ về, vạn vật bừng sáng với những tia nắng mới đầu mùa vàng óng ả, trong trẻo, lấp lánh và tinh khôi tràn ngập khắp không gian, trên tầng cao những áng mây trắng lững lờ trôi, bầu trời xanh ngắt như đang ngân vang một niềm vui sâu thẳm, gió nhẹ nhàng mơn man, tiếng chim thánh thót ngân nga mang theo một cảm xúc lạ kỳ…