กว่า 36 ปี มูลนิธิการอ่านเยอรมันได้มีบทบาทในการขับเคลื่อนและสนับสนุนครอบครัว เด็กและเยาวชนชาวเยอรมันให้สามารถอ่านออกเขียนได้ มีทักษะที่เหมาะสมกับวัย และมีคุณภาพชีวิตที่ดีทางการศึกษา โดยมีเป้าหมายมุ่งสนับสนุนกิจกรรมส่งเสริมการอ่านให้เกิดขึ้นในโรงเรียนต่างๆ ทั่วประเทศเยอรมนี ไม่ว่าจะเป็นการจัดแคมเปญเฉลิมฉลองวันหนังสือโลก ร่วมกับสำนักพิมพ์และร้านหนังสือทั่วประเทศเยอรมนี ด้วยการแจกบัตรกำนัลให้แก่นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 และ 5 สำหรับการซื้อหนังสือ 1 เล่มจากร้านหนังสือท้องถิ่น ซึ่งเป็นการขับเคลื่อนและสนับสนุนการสร้างระบบนิเวศการอ่านที่ดีให้กับกลุ่มอนาคตของชาติ มูลนิธิยังมีการนำเทคโนโลยีเข้ามาใช้ประโยชน์ในการส่งเสริมวัฒนธรรมการอ่าน ผ่านระบบให้บริการออนไลน์ที่เรียกว่า ‘Free Storie’ ผ่านแอปพลิเคชัน ซึ่งให้บริการหนังสือเสียงสำหรับกลุ่มเด็กเล็ก ควบคู่ไปกับการดำเนินโครงการแจกหนังสือให้กับโรงเรียน โรงพยาบาล และศูนย์กุมารแพทย์ทั่วประเทศ เพื่อให้ทุกครอบครัวในเยอรมนีได้เข้าถึงองค์ความรู้จากหนังสือ และเสริมสร้างนิสัยรักการอ่านให้กับเด็กทุกคน ในขณะเดียวกันก็มีการจัดเวทีมอบรางวัล ‘The German Reading Awards’ ด้านการส่งเสริมการอ่าน ซึ่งมอบให้กับบุคคล องค์กร ชุมชน องค์กรไม่แสวงหาผลกำไร ที่ยืนหยัดและส่งเสริมการอ่านและการรู้หนังสือทั่วประเทศเยอรมนี เชื่อมโยงเครือข่ายจากทุกภาคส่วนในสังคมให้เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งเพื่อร่วมสร้างสรรค์ระบบนิเวศส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้อย่างยั่งยืน ฟังการบรรยายเรื่อง “The role of The Reading Foundation (Stiftung Lesen) in empowering the German reading culture” โดย ดร.ยอร์ก เอฟ. มาส (Dr.Jörg F. Maas) กรรมการผู้จัดการมูลนิธิการอ่าน Stiftung Lesen, เยอรมนี จาก TK FORUM 2025 “Books without Borders”

ในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา สถิติการจำหน่ายวรรณกรรมเกาหลีในต่างประเทศมีจำนวนมากถึง 1.95 ล้านเล่ม โดยในแต่ละปีก็มียอดขายเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ และเพียงหนึ่งวันให้หลังจากการประกาศผลรางวัลโนเบลสาขาวรรณกรรมที่ ฮัน คัง (Han Kang) นักเขียนหญิงชาวเกาหลีเจ้าของผลงาน ‘The Vegetarian’ ได้รับรางวัล ร้านหนังสือใหญ่ๆ ในเกาหลีต่างเนืองแน่นไปด้วยผู้คนที่มายืนเรียงรายต่อแถวเพื่อซื้อหนังสือของเธอ บางแห่งต้องจำกัดจำนวนซื้อ หลายแห่งจำหน่ายหนังสือหมดชั้นจนต้องเปิดรับพรีออร์เดอร์ กลายเป็นปรากฏการณ์ที่กระตุ้นวงการหนังสือเกาหลีให้ตื่นตัวคึกคัก นี่ไม่ใช่ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นเพียงชั่วข้ามคืน และไม่ได้เกิดขึ้นจากความพยายามของนักเขียนและนักแปล เพียงเท่านั้น กว่า 2 ทศวรรษที่ Literature Translation Institute of Korea หรือ LTI Korea ก่อตั้งและดำเนินการมา สถาบันได้ส่งเสริมสนับสนุนการแปลวรรณกรรมอย่างต่อเนื่อง ไม่ว่าจะเป็นการให้ทุนสนับสนุนการแปล การส่งเสริมประชาสัมพันธ์วรรณกรรมในต่างประเทศ และการอบรมนักแปลที่ตรงความต้องการของอุตสาหกรรมหนังสือ และการก่อตั้งหลักสูตรการแปล (Translation Academy) ที่ให้ความสำคัญกับวิธีการแปลที่ตรงใจผู้อ่านในประเทศปลายทาง ฟังการบรรยายเรื่อง “Korean Literature Captivating the World: Case Studies on LTI Korea’s Global” โดย ปาร์ค ชานอู (Park Chanwoo) ผู้จัดการด้านเนื้อหา (Content Manager) ของ Literature Translation Institute of Korea (LTI) จาก TK FORUM 2025 “Books without Borders”

เอ็กซิเตอร์ ประเทศอังกฤษ นอกจากเป็นบ้านเกิดของนักเขียนชื่อก้องโลกอย่าง อกาธา คริสตี, เท็ด ฮิวจ์ส, ไมเคิล มอร์พูร์โก และอีกหลายคนที่ไม่ได้พูดถึง เมืองขนาดเล็กแห่งนี้คือส่วนหนึ่งของ ‘เครือข่ายเมืองสร้างสรรค์ขององค์การยูเนสโก’ . แอนนา โคห์น ออร์ชาร์ด (Anna Cohn Orchard) ผู้อำนวยการโครงการ Exeter UNESCO City of Literature จบการศึกษาด้านวรรณกรรมอังกฤษ และภูมิศาสตร์วัฒนธรรม มีประสบการณ์ทำงานกับพิพิธภัณฑ์มาแล้วหลายแห่ง จึงมีความเชี่ยวชาญในการการทำโครงการและการสร้างเครือข่ายในชุมชน . เธอจะมาเจาะลึกถึงผลลัพธ์จากการเข้าร่วมเครือข่ายเมืองวรรณกรรมของเอ็กซิเตอร์ พร้อมตัวอย่างโครงการเกี่ยวกับวรรณกรรมที่เกิดจากความร่วมมือของพันธมิตร เช่น ตู้จำหน่ายหนังสือของ Penguin Random House โครงการบรรณบำบัดของ Exeter College และนวัตกรรมอื่นๆ ที่จะช่วยส่งเสริมให้ชาวเมืองมีโอกาสเข้าถึงหนังสือได้อย่างเท่าเทียม สามารถส่งต่อมรดกวัฒนธรรมด้านวรรณกรรมเป็นแรงบันดาลใจให้กับคนรุ่นหลังได้

ห้วงเวลา 20 ปีมานี้ ประเทศไทยแทบไม่มีข่าวดี เรื่องการเรียนรู้หรือการศึกษาเลย มากไปกว่านั้น คุณภาพก็กลับไถลลงอย่างต่อเนื่อง แม้จะสามารถอ่านออกแต่จับใจความไม่ได้ มีสัดส่วนเกินครึ่งของเด็กไทยทั้งหมด . ผลสอบ PISA หลายๆ ปี ชี้ให้เห็นว่าเด็กไทยยังมีจุดอ่อนเรื่องความคิดเชิงวิพากษ์ ความคิดสร้างสรรค์ และจิตใจแห่งการเติบโต (Growth Mindset) . เพื่อกอบกู้วิกฤตการเรียนรู้นี้ ดร.สมเกียรติ ตั้งกิจวานิชย์ ประธานสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI) เล็งเห็นว่า ประเทศไทยควรสร้างการเปลี่ยนแปลงในระบบการเรียนรู้ให้เด็กไทยอยู่ได้ท่ามกลางโลกอนาคต ด้วย 6 การลงทุนนี้ (1) การลงทุนในทารกแรกเกิด (2) การลงทุนในเด็กปฐมวัย (3) การรักษานักเรียนให้อยู่ในโรงเรียน (4) การลงทุนสร้างทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 (5) การพัฒนา AI ให้ช่วยพัฒนาการเรียนรู้ และ (6) การสร้างพื้นที่การเรียนรู้ . ฟัง…การบรรยายเรื่อง “เปลี่ยนโลกการเรียนรู้ของไทยให้ทันโลก” โดย ดร.สมเกียรติ ตั้งกิจวานิชย์ ประธานสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI) บันทึกในโอกาสพิธีเปิดนิทรรศการและกิจกรรมเนื่องในวาระครบรอบ 20 ปี ทีเคพาร์ค The Catalyst of Change สร้างการเปลี่ยนแปลง

Libraries and Archives Blueprint 2025 (LAB25) คือแผนพัฒนาห้องสมุดของ คณะกรรมการหอสมุดแห่งชาติสิงคโปร์ (NLB) สามารถแบ่งออกเป็น 4 กลยุทธ์หลัก คือ 1) ตลาดนัดแห่งการเรียนรู้ (Learning Marketplace) 2) สร้างประชากรที่ฉลาดรู้เรื่องข้อมูล (Informed Citizenry) 3) สร้างนักเล่าเรื่องเมืองสิงคโปร์ (Singapore Storytellers) และ 4) สร้างความเสมอภาคในการเข้าถึงความรู้ (Equalizer) . บทบาทของ NLB ในการส่งเสริมความเสมอภาค (Equalizer) คือช่วยเหลือครอบครัวที่มีรายได้น้อยให้มีช่องทางในการเรียนรู้ สนับสนุนการเรียนรู้เทคโนโลยีเกิดใหม่ และออกแบบบริการพิเศษสำหรับผู้บกพร่องทางร่างกาย . ห้องสมุดพังโกล (Punggol Regional Library) เป็นห้องสมุดแห่งความเท่าเทียมแห่งแรกของ NLB ทีมงานเก็บข้อมูลหลายครั้งเพื่อให้เข้าใจปัญหาและความต้องการของผู้พิการ หลังจากนั้นจึงจัดการประชุมเพื่อรับฟังความคิดเห็น ทดลองสร้างต้นแบบในห้องสมุดอื่นๆ ก่อนนำผลลัพธ์ไปใช้จริงกับห้องสมุดพังโกล . การจัดการประสบการณ์ผู้ใช้ซึ่งมีความต้องการพิเศษของห้องสมุดพังโกลครอบคลุมตั้งแต่การเดินทางมายังห้องสมุด เส้นทางการใช้บริการในห้องสมุด การสื่อสารระหว่างเจ้าหน้าที่ห้องสมุดและผู้ใช้งาน และการมีส่วนร่วมกับกิจกรรมต่างๆ . สิ่งอำนวยความสะดวกในห้องสมุดพังโกลมีหลายประการ เช่น ‘พื้นที่สงบ’ หรือ ‘ห้องสงบใจ’ เพื่อปรับอารมณ์ผู้ใช้ที่เป็นออทิสติกให้สงบลง ชั้นวางที่ถูกออกแบบให้ต่ำกว่าของห้องสมุดอื่นๆ จุดยืมคืนมีพื้นที่กว้างขวางสำหรับรถเข็น มีหนังสือภาษาอังกฤษแบบอักษรเบรลล์ หนังสือเล่าเรื่อง หนังสือเสียงโฟนิกส์ และหนังสือสัมผัส . เจ้าหน้าที่ห้องสมุดได้รับการอบรมพิเศษเพื่อให้ช่วยเหลือผู้ใช้งานได้ตรงความต้องการ และสื่อสารได้อย่างมีประสิทธิภาพ กิจกรรมที่ห้องสมุดจัดเอื้อให้ผู้พิการสามารถเข้าร่วมและมีปฏิสัมพันธ์กับคนอื่นๆ ได้ โดยมีการใช้ ‘เทคโนโลยีช่วยเหลือ’ สำหรับผู้พิการ เช่น การขึ้นคำบรรยายสด เครื่องช่วยฟัง และที่สำคัญก็คือห้องสมุดพังโกลมีการสื่อสารและรับฟังความคิดเห็นผู้ใช้เพื่อพัฒนาบริการอย่างต่อเนื่อง ในฐานะต้นแบบด้านการให้บริการอย่างครอบคลุม

ห้องสมุดกาเบรียล การ์เซีย มาร์เกซ เมืองบาร์เซโลนา ประเทศสเปน ได้รับรางวัลห้องสมุดประชาชนแห่งปี 2023 จากสหพันธ์นานาชาติแห่งสถาบันและสมาคมห้องสมุด (IFLA) ห้องสมุดตั้งอยู่ในเขตที่มีผู้ใช้แรงงานเป็นประชากรส่วนใหญ่ และทำหน้าที่เป็นเหมือนบ้าน ห้องเรียน พื้นที่หย่อนใจ ควบคู่ไปกับการสร้างความเข้มแข็งทางวัฒนธรรมและความเป็นชุมชน . การได้รับรางวัลในครั้งนี้ ถือเป็นความสำเร็จของ ‘เครือข่ายห้องสมุดประชาชนเมืองบาร์เซโลนา’ ที่ส่งเสริมให้ประชาชนทุกคนเข้าถึง ‘สิทธิทางวัฒนธรรม’ นับตั้งแต่ใช้แผนพัฒนาห้องสมุดฉบับแรกในปี 1998 ในระยะเวลา 20 ปีที่ผ่านมา จำนวนห้องสมุดในเครือข่ายมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นเป็น 2 เท่า ได้รับการจัดสรรงบประมาณ และมีพันธมิตรที่ร่วมทำงานด้านการเรียนรู้ การอ่าน การเขียน และวัฒนธรรม แผนแม่บทของเครือข่ายห้องสมุดเมืองบาร์เซโลนาในปัจจุบัน แบ่งออกเป็น 4 กลยุทธ์ คือ   . 1-สิทธิในการเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร และการสร้างสรรค์ความรู้ โดยบทบาทข้องห้องสมุดคือ ส่งเสริมการเรียนรู้ประเด็นร่วมสมัย การเพิ่มพูนทักษะ และจัดสรรพื้นที่สำหรับกิจกรรมที่ก่อให้เกิดการลงมือทำ และสร้างสรรค์ เช่น เมกเกอร์สเปซ หรือ Citizen Lab 2-สิทธิในการเข้าถึงการอ่าน การเขียน  และการสนทนา โดยสร้างความร่วมมือระหว่างห้องสมุดกับสถาบันการศึกษา และสถาบันทางวัฒนธรรม รวมถึงบุคลากรในอุตสาหกรรมหนังสือเพื่อให้เกิดกิจกรรมที่แตกต่าง . 3-สิทธิในการเข้าถึงระบบการศึกษา การอมรมเพิ่มพูนทักษะ ความรู้ด้านวัฒนธรรม และการมีส่วนร่วมในงานศิลปะ โดยส่งเสริมกิจกรรมการเรียนรู้ทั้งในระบบ และกิจกรรมการเรียนรู้ของเยาวชนนอกเวลาเรียน . 4-สิทธิในการเข้าถึงวัฒนธรรม ความรู้ และกิจกรรมทางวัฒนธรรมอย่างเท่าเทียม ให้คุณค่ากับความหลากหลายทางวัฒนธรรม ความเป็นชุมชน

ห้องสมุดประชาชนเมืองโคโลญจน์ให้ความสำคัญกับการเข้าถึงหนังสือและการอ่าน เครือข่ายห้องสมุดประกอบไปด้วยห้องสมุดกลาง ห้องสมุดสาขาย่อยอีก 11 แห่ง และ MINIBIB หรือห้องสมุดขนาดเล็ก นอกจากนี้ยังมีรถห้องสมุด และจักรยานไฟฟ้าซึ่งทำหน้าที่เป็นเมกเกอร์สเปซเคลื่อนที่ให้บริการคนในชุมชน . ฮันเนลอร์ โวกท์ ผู้อำนวยการห้องสมุด ตระหนักดีว่าบรรณารักษ์และเจ้าหน้าที่จำเป็นต้องปรับเปลี่ยนวิธีการทำงานเพื่อรองรับผู้ใช้รุ่นเยาว์ที่พฤติกรรมการใช้งานแตกต่างไปจากเดิม ห้องสมุดประชาชนเมืองโคโลญจน์ จึงทำหน้าที่เสมือนเป็น ‘เมกเกอร์สเปซ’ คือไม่เพียงแต่ให้พื้นที่เพื่อส่งเสริมการอ่าน เขียน เรียนรู้ ทำกิจกรรมเท่านั้น แต่ยังเปิดโอกาสให้ผู้ใช้งานห้องสมุดได้ทดลองลงมือทำ แลกเปลี่ยนความคิดเห็น เรียนรู้และสร้างสรรค์ร่วมกัน เปลี่ยนแนวคิดในการทำงานจาก Lifelong Learning เป็น Lifelong Participation . ตัวอย่างกิจกรรมเพื่อการเรียนรู้ที่ห้องสมุดประชาชนเมืองโคโลญจน์คือ กิจกรรมส่งเสริมการอ่านที่มีธีมใหม่ๆ มาดึงดูดความสนใจนักอ่าน กิจกรรมการเรียนรู้ด้าน STEM ที่รองรับผู้สนใจทุกระดับ ตั้งแต่เด็กเล็กจนถึงวัยทำงานตอนต้น MINT Festival ที่รวมกิจกรรมการเรียนรู้สาย STEM กว่าร้อยรายการ นิทรรศการเคลื่อนที่ที่ย้ายไปจัดในห้องสมุดสาขาต่างๆ โดยทุกกิจกรรมให้ความสำคัญกับเทคโนโลยีใหม่ๆ เสมอ . ห้องสมุดประชาชนเมืองโคโลญจน์ มีทีมงานกลุ่มเล็กๆ ประมาณ 7-8 คน ที่ทำหน้าที่คิดโปรเจกต์ทดลองที่ทันยุคสมัย โดยทีมงานกลุ่มนี้จะได้รับงบประมาณจำนวนหนึ่งจากห้องสมุด เพื่อลงมือทำโครงการที่ริเริ่มสร้างสรรค์ เพราะคติในการทำงานคือ “เมื่อผู้อื่นเริ่มลงมือทำ เราก็ถึงจุดที่เริ่มแก้ไขปัญหาแรกเรียบร้อยแล้ว”

ปริศนา กัมพูสิริ (โบว์ลิ่ง)

กิตติธัช ไกรวุฒิวงศ์ (พีเจ้น)

ร่มเกล้า ช้างน้อย

แคน กอมณี (แคน)

ธรพชรพรรณ พูลศรี (ต้นหลิว)

เพชร สุขพลัม (เพชร)

ณัฏฐ์ภพ พรพลานามัย (เจมส์)

มูลนิธิวัฒนธรรมยุโรป (The European Cultural Foundation) ริเริ่มโครงการ The Europe Challenge ที่ส่งเสริมให้ห้องสมุดและชุมชนร่วมมือกันแก้ไขปัญหาในพื้นที่ โครงการที่ผ่านการคัดเลือกจะได้รับเงินสนับสนุนจำนวน 10,000 ยูโร รวมถึงคำปรึกษาและการอบรมพิเศษ มีห้องสมุดและชุมชนต่างๆ เข้าร่วมโครงการแล้วเกือบ 100 แห่ง ทั้งห้องสมุดขนาดใหญ่ ห้องสมุดในเรือนจำ ห้องสมุดโรงเรียน และห้องสมุดที่อยู่บนเกาะห่างไกล ยกตัวอย่างเช่น . โครงการ #HACK โดยห้องสมุดอาร์ฮุสและกลุ่มเยาวชนในเมืองโรเซแลร์ ประเทศเบลเยียม เป้าหมายคือการเข้าถึงกลุ่มผู้ใช้วัยรุ่นให้มากขึ้นผ่านกิจกรรมต่างๆ โดยมี ‘ฮีโร่ท้องถิ่น’ หรือเยาวชนอายุ 16-24 ปี ที่มีทักษะหลากหลายตั้งแต่โปรดิวเซอร์เพลงจนถึงนักออกแบบกราฟิก มาร่วมแลกเปลี่ยนความรู้กับเยาวชนอื่นๆ ผู้เข้าร่วมโครงการสะท้อนว่า ได้เรียนรู้ที่จะช่วยเหลือกันและกัน รู้สึกใกล้ชิดกับห้องสมุด เสริมสร้างความสัมพันธ์ในชุมชนให้แน่นแฟ้นยิ่งขึ้น . โครงการ Restart and Repair โดยห้องสมุดประชาชนคอนเซสซิโอร่วมกับชุมชนท้องถิ่นในประเทศอิตาลี มีเป้าหมายคือลดปริมาณขยะจากการบริโภคที่เกินพอดี ส่งเสริมให้ผู้บริโภคได้ซ่อมแซมสิ่งของ และถ่ายทอดความเชี่ยวชาญด้านงานช่างในชุมชน จึงเกิดปาร์ตี้ ‘restart’ เดือนละครั้ง เพื่อเป็นที่นัดพบของอาสาสมัครและผู้ใช้งานห้องสมุดที่ต้องการซ่อมแซมของใช้ในบ้าน เมื่อดำเนินโครงการได้ประมาณ 1 ปี จัดงานไปแล้ว 15 ครั้ง มีผู้ร่วมงานเกือบ 500 คน ถือว่าช่วยชุมชนลดจำนวนขยะและประหยัดค่าใช้จ่ายได้เป็นจำนวนมาก . โครงการ Co-creating Healthcare Solution โดยห้องสมุด เดอ ครูก ร่วมกับ Comon ชุมชนนักวิทยาศาสตร์ นักเทคโนโลยี และนักสร้างสรรค์ จากเมืองเกนต์ ประเทศเบลเยียม ใช้กระบวนการคิดเชิงออกแบบ จัดกิจกรรม Make-a-ton สำรวจปัญหา ระดมความคิดกับชุมชนจนได้โจทย์ “เราจะทำให้การดูแลสุขภาพเป็นเรื่องที่เข้าใจง่ายสำหรับชาวเมืองได้อย่างไร?” . นักเรียนนักศึกษาพัฒนางานต้นแบบ และเปิด Experiment Café ให้ประชาชนและกลุ่มผู้ใช้ห้องสมุดได้ทดลองใช้ จนได้ผลิตภัณฑ์ที่นำไปพัฒนาต่อได้ 4 ชิ้นคือ Dolox สมาร์ทวอทช์ที่เป็นนาฬิกาตรวจจับระดับความเจ็บปวด RingMe โปรแกรมช่วยสื่อสารสำหรับคนที่ไม่ใช่เจ้าของภาษาให้เตรียมตัวพบแพทย์ได้สะดวกง่ายดายยิ่งขึ้น Spexter ซึ่งเปลี่ยนชื่อเป็น ExplainMed แอปพลิเคชันแปลรายงานทางการแพทย์ให้เป็นคำพูดที่เข้าใจได้ง่ายMia เว็บไซต์ช่วยค้นหาคำแนะนำทางจิตวิทยาที่เหมาะกับผู้ใช้แต่ละคน

ห้องสมุดในบางประเทศได้รับการส่งเสริมสนับสนุนด้านงบประมาณและการสร้างเครือข่ายจากนโยบายระดับประเทศ ระดับเมือง หรือบางครั้งก็ระดับนานาชาติ แม้ประเทศไทยยังไม่มีกฎหมาย นโยบาย หรือแผนแม่บทที่ช่วยกำหนดทิศทางและสนับสนุนการทำงานของห้องสมุดอย่างเป็นรูปธรรม แต่ห้องสมุดหลายแห่งก็ปรับภารกิจเป็นเชิงรุก มุ่งทำงานเพื่อเปลี่ยนแปลงสังคม โดยเริ่มต้นจากกิจกรรมเล็กๆ ง่ายๆ ใช้ทรัพยากรที่ห้องสมุดมี ร่วมกับน้ำพักน้ำแรงของเครือข่าย เพื่อขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงเชิงบวกต่อสังคมรอบข้าง . ห้องสมุดรังไหม - พาคาราวานหนอนหนังสือและทีมงานปฏิบัติภารกิจในพื้นที่ห่างไกล จัดกิจกรรมส่งเสริมการอ่านที่หลากหลายให้เยาวชนผู้ด้อยโอกาส เพื่อลดช่องว่างในการเข้าถึงการเรียนรู้ . ห้องสมุดแมวหางกิ้นส์ - จากหนังสือหนึ่งคันรถและแมวหนึ่งฝูง สู่ห้องสมุดเล็กๆ ที่กลายเป็นพื้นที่เรียนรู้สร้างสรรค์ ชวนเด็กๆ มาเรียนรู้จากกิจกรรม เช่น สำรวจผืนป่าที่เป็นเหมือนห้องเรียนธรรมชาติขนาดใหญ่ . ห้องสมุดยับเอี่ยนฉ่อย – ห้องรับแขก ห้องนั่งเล่น ในย่านเมืองเก่าสงขลา เปิดกว้างให้ผู้คนทั้งในและนอกพื้นที่มาร่วมดำเนินกิจกรรมสร้างสรรค์ สานต่อวัฒนธรรมและภูมิปัญญาให้คงอยู่

“หากต้องการสร้างเด็กให้เป็นคนช่างสงสัย พวกเขาต้องอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เต็มไปด้วยผู้ใหญ่ที่ใคร่รู้” . นี่คือ ข้อเสนอของ ดร.จูดี้ ฮัลเบิร์ต และ ดร.ลินดา เคเซอร์ ผู้ก่อตั้งเครือข่ายการศึกษาแบบสืบเสาะและการศึกษาพื้นถิ่น (NOIIE) ประเทศแคนาดา ทั้งคู่เคยสอนหนังสือและดำรงตำแหน่งครูใหญ่ในโรงเรียนมัธยมก่อนที่จะย้ายมาทำงานสายวิชาการที่มหาวิทยาลัยบริติชโคลัมเบีย จึงมีประสบการณ์ด้านการศึกษาถึงกว่า 23 ปี . ทั้งคู่ร่วมกันเขียนหนังสือเกี่ยวกับ Inquiry-based Learning หลายเล่ม หนึ่งในนั้นคือ The Spiral Playbook ซึ่งแนะนำ ‘เกลียวแห่งการสืบเสาะ’ (The Spiral of Inquiry) เครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้ผู้สอนหันมาทบทวนว่า วัตถุประสงค์ในการจัดรูปแบบการเรียนการสอนคืออะไร ผู้เรียนต้องการอะไร ผู้สอนต้องศึกษาอะไรเพิ่มเติม และต้องทำอย่างไรถึงจะเกิดการเปลี่ยนแปลงได้จริง กล่าวง่ายๆ คือการนำกระบวนการสืบเสาะมาใช้ออกแบบการสอนที่สอดคล้องกับบริบทพื้นที่นั่นเอง . ฟังการบรรยายเรื่อง “Sparking Curiosity through Spirals of Inquiry” โดย ดร.จูดี้ ฮัลเบิร์ต และ ดร.ลินดา เคเซอร์ ผู้อำนวยการเครือข่ายการศึกษาแบบสืบเสาะและการศึกษาพื้นถิ่น (NOIIE) ประเทศแคนาดา บันทึกจากงานสัมมนาสาธารณะ ‘Inquiry-based Learning ปลุกความสงสัย จุดไฟการเรียนรู้ตลอดชีวิต’

ห้องสมุดทั่วสิงคโปร์นอกจากดำเนินงานโดยเจ้าหน้าที่แล้ว ยังได้รับความช่วยเหลือจากอาสาสมัคร ซึ่งมีบทบาทด้านการดูแลพื้นที่ แนะนำการใช้งาน และจัดกิจกรรมต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกิจกรรมเล่านิทานซึ่งได้รับความนิยมมากที่สุด . ‘อาสาดูแล’ คือโมเดลที่ให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการบริการห้องสมุดแบบ 100% และ library@chinatown คือห้องสมุดแห่งแรกที่เริ่มใช้โมเดลอาสานี้มาดำเนินงาน โดยไม่ต้องมีเจ้าหน้าที่ประจำ แต่การบริหารจัดการและการให้บริการทั้งหมดดำเนินงานโดยทีมงานอาสาสมัคร . ตัวอย่างโครงการซึ่งห้องสมุดสิงคโปร์ทำงานร่วมกับอาสาสมัคร ได้แก่ KidsREAD โครงการส่งเสริมการอ่านสำหรับเด็กอายุ 4-8 ปี ที่ด้อยโอกาสทั่วประเทศ ทีมอาสาสมัครมากกว่า 1,000 คน ช่วยทำกิจกรรมกับเด็กๆ สัปดาห์ละ 1 ชั่วโมงเป็นระยะเวลา 6 เดือน เพียงปีเดียว โครงการนี้สามารถเข้าถึงกลุ่มเป้ามากกว่า 3,200 คน . หัวใจสำคัญในการทำงานร่วมกับอาสาสมัครคือการสร้างความสัมพันธ์และบ่มเพาะความรู้สึกเป็นเจ้าของห้องสมุด กรณี library@chinatown มีป้ายประกาศอย่างชัดเจนว่า ห้องสมุดแห่งนี้ดำเนินงานโดยอาสาสมัคร พวกเขามีเครื่องแบบเพื่อแสดงตัวตนและสร้างความภาคภูมิใจ ห้องสมุดยังจัดพื้นที่พักผ่อนและพูดคุย รวมทั้งจัดงานเทศกาลเฉลิมฉลองตามวาระโอกาสต่างๆ ให้กับอาสาสมัคร . ฟัง...การบรรยายเรื่อง “Growing NLB’s Volunteer Community at library@chinatown and Beyond” บรรยายโดย เมลิสซ่า คาวาโซ (Melissa Kawasoe) ผู้จัดการห้องสมุดกลาง และ library@chinatown และ ลินเน็ตต์ คัง (Lynnette Kang) ผู้ช่วยผู้อำนวยการฝ่ายความร่วมมือ NLB ประเทศสิงคโปร์ บันทึกในโอกาสการประชุม TK FORUM 2023 “Library Possible: The Creative Solutions for Better Library Service”

เมื่อปี 2009 ชายชื่อว่า ท็อด โบล ซึ่งอาศัยอยู่ในรัฐวิสคอนซิน สหรัฐอเมริกา สร้างกล่องหนังสือใบเล็กๆ วางไว้ละแวกบ้านเพื่อเป็นเกียรติแก่มารดาของเขา สิ่งที่ดูเหมือนเล็กน้อยได้สร้างแรงบันดาลใจให้กับผู้คนมากมาย จนเกิดเป็นโครงการ Little Free Library หรือ ‘ตู้ปันอ่าน’ ปัจจุบันตู้หนังสือลักษณะนี้ขยายตัวออกไปทั่วโลก จนมีมากกว่า 150,000 แห่ง ใน 115 ประเทศ แม้กระทั่งกลางดินแดนน้ำแข็งที่ขั้วโลกใต้ . Little Free Library เชื่อว่า ทุกคนควรได้อ่านหนังสือที่ตัวเองอยากอ่าน โดยไม่ต้องใช้ความพยายามมากนักหรือรอให้เป็นโอกาสพิเศษ บทบาทขององค์กรจึงเกี่ยวข้องกับการขยายโอกาสการเข้าถึงหนังสือ และสร้างแรงบันดาลใจในการอ่าน ด้วยการสนับสนุนให้อาสาสมัครเป็นกลไกสำคัญในการทำงานกับชุมชน . อาสาสมัคร ถูกเรียกกว่า ‘สจ๊วต’ หมายถึงคนในท้องถิ่นที่รับผิดชอบดูแลความเรียบร้อยของห้องสมุด จัดหาหนังสือ และสร้างการมีส่วนร่วมกับชุมชน หลายคนอาจเข้าใจว่า “สร้างห้องสมุดไว้ เดี๋ยวคนก็มาเอง” แต่ความเป็นจริงไม่มีทางเป็นอย่างนั้น สจ๊วตอาจจะเดินเคาะประตูตามบ้าน เดินแจกใบปลิว หรือใช้โซเชียลมีเดีย เพื่อสื่อสารสร้างการรับรู้ว่า ตอนนี้ละแวกบ้านมีตู้หนังสือให้บริการแล้ว . ทำเลการตั้งตู้หนังสือเป็นไปได้หลากหลาย บางครั้งตั้งอยู่หน้าโรงเรียนเพื่อช่วยให้ผู้ปกครองเลือกหยิบหนังสือไปอ่านกับลูกหลังเลิกเรียน ตั้งไว้หน้าสถานีตำรวจเพื่อสร้างภาพลักษณ์เป็นมิตรและเข้าถึงง่าย ตั้งอยู่ในสวนสาธารณะหรือห้างร้านเพื่อดึงดูดผู้ใช้บริการ แม้แต่ห้องสมุดประชาชนบางแห่งก็ตั้งตู้หนังสือไว้ในชุมชน เพราะประหยัดงบประมาณกว่าการทำห้องสมุดเคลื่อนที่ สจ๊วตจะพิจารณาคัดเลือกหนังสือโดยคำนึงถึงลักษณะของชุมชนนั้นๆ เช่น หากมีประชากรวัยเด็กจำนวนมากก็จะเลือกหนังสือนิทานไว้ให้บริการ . Little Free Library ได้รับรางวัลองค์กรการรู้หนังสือ จากสภาการรู้หนังสือโลก ผู้สนใจทำตู้ปันอ่านสามารถสมัครเป็นสมาชิกเครือข่ายทางเว็บไซต์ littlefreelibrary.org เมื่อห้องสมุดแต่ละแห่งเข้าไปปักหมุดของตนไว้ในแผนที่ ผู้ใช้บริการทั่วโลกก็จะสามารถค้นหาทรัพยากรการอ่านที่อยู่ใกล้ตัวได้ง่าย . ฟัง... การบรรยายเรื่อง “Book-Exchange Networks: Connecting Community with Readers for Everyday Book Access” โดย เกร็ก เมตซเกอร์ (Greig Metzger) ผู้อำนวยการบริหาร Little Free Library สหรัฐอเมริกา บันทึกในโอกาสการประชุม TK FORUM 2023 “Library Possible: The Creative Solutions for Better Library Service”

ไม่กี่ปีที่ผ่านมา จีนเปิดตัวห้องสมุดหลายแห่งซึ่งสร้างกระแสฮือฮาในโลกอินเทอร์เน็ต ห้องสมุดกลายเป็นหมุดหมายห้ามพลาดสำหรับนักท่องเที่ยว โดยเฉพาะคนวัยหนุ่มสาว เงื่อนไขสำคัญคือ ในปี 2018 กระทรวงวัฒนธรรมและสำนักการท่องเที่ยวของจีน ได้ถูกควบรวมเป็นหน่วยงานเดียวกันชื่อว่า กระทรวงวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวแห่งชาติ ทำให้เกิดการบูรณาการกันอย่างกลมกลืนระหว่างสถาบันด้านวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวในภูมิทัศน์แบบใหม่ . สถิติ ปี 2019 ระบุว่า จำนวนคนเข้าห้องสมุดมีมากกว่าจำนวนคนซึ่งไปสถานที่ท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมถึง 2 เท่า ห้องสมุดมีข้อได้เปรียบด้านการเป็นแหล่งรวบรวมทรัพยากรต่างๆ และสามารถช่วยเสริมสร้างบริการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมให้แข็งแกร่ง ปัจจุบันทั้งภาครัฐและเอกชนหันมาให้ความสำคัญกับการลงทุนด้านห้องสมุดมากขึ้น กรณีที่น่าสนใจ ได้แก่ ห้องสมุดซิ่วโจว ห้องสมุดฉิงเหอ และห้องสมุดคุนหมิง . ดัชนีหรือองค์ประกอบความสำเร็จในการเชื่อมโยงห้องสมุดกับการส่งเสริมการท่องเที่ยว สามารถจำแนกได้เป็น 4 ด้าน ด้านแรก สิ่งดึงดูดใจด้านธรรมชาติหรือกายภาพ เช่น แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ อาคาร สถาปัตยกรรม ด้านที่สอง สิ่งดึงดูดใจเกี่ยวกับตัวบุคคล เช่น บุคคลมีชื่อเสียงในอดีต นักปราชญ์ นักเขียน เซเลบริตี้ ถัดมาคือ สิ่งดึงดูดใจเชิงสังคม คือ การบูรณาการห้องสมุดเข้ากับภาคส่วนอื่นๆ เช่น ห้องสมุดร่วมมือกับที่พักสำหรับนักท่องเที่ยว หรือสายการบิน จัดทำคอลเลกชันพิเศษเพื่อให้ข้อมูลแหล่งท่องเที่ยวหรือบริการ และด้านสุดท้ายคือ สิ่งดึงดูดใจจากการให้บริการ เช่น การจัดกิจกรรม ให้ข้อมูลด้านการท่องเที่ยว จุดชมทิวทัศน์ . ฟัง… การบรรยายเรื่อง “Residents - Tourists Sharing, Beautiful Life Enjoying - Practice, Experience and Prospect for the Integrated Development of Library and Tourism” บรรยายโดย ดร. หยาง หลี่ (Asst. Prof. Yang Li) อาจารย์สาขาการศึกษาและวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยหางโจวเตี้ยนจื่อ ประเทศจีน บันทึกในโอกาสการประชุม TK FORUM 2023 “Library Possible: The Creative Solutions for Better Library Service”