Hoe meer zielen, hoe meer historische vreugd, want in deze aflevering zitten we aan tafel met niet één, maar twee indrukwekkende gasten! Met noest archiefarbeid en vroegmodern notariële documentatieonderzoek kwamen kunsthistorici Judith Noorman en Piet Bakker tot een opmerkelijke conclusie: Vermeers grote geldschieter bleek een vrouw te zijn! Hoe zijn ze hier achter gekomen, wie was deze Maria de Knuijt, wat betekent het voor de kunstwereld en kan de film The Girl with the Pearl Earring nu bij het grofvuil? Hou je vast voor een verhaal over historische blinde vlekken, machtsverschuivingen en heel, héél veel liefde voor onderzoek! Meer weten?: thefemaleimpact.org Afbeelding - komop deze kennen jullie wel toch? - : Meisje met de parel, Johannes Vermeer, 1665-1667 (collectie Mauritshuis)

In een bloedhete huiskamer nemen we vandaag een verhaal op over de Barbarijse kaapvaart. Een verhaal over verschuivende macht en tradities tussen Europa, het Ottomaanse Rijk en de Noord Afrikaanse vazallen Tripoli, Algiers en Tunis. Complexe materie met een lange geschiedenis en misschien een nog wel langer koloniaal naleven. Gelukkig kunnen Tim en Paul samen ten strijde trekken met Erik de Lange (Universiteit Utrecht) hij promoveerde op dit onderwerp en schreef het boek ‘De Laatste dagen van Barbarije - hoe piraterij verdween van de Middellandse Zee’ Afbeelding: Martinus Schouman, Het Bombardement van Algiers (1823, Rijksmuseum)

Vandaag doen Tim en Paul het even anders. We zijn te gast in Frederiksoord om te onderzoeken hoe de plannen van Johannes van den Bosch en de Maatschappij van Weldadigheid in de praktijk werkten en tot de dag van vandaag doorleven. We spreken onder andere met Minne Wiersma (Maatschappij van Weldadigheid) en Hijlco Komen (Museum De Proefkolonie).

Vandaag gaan we het hebben over de belangrijkste voetbalclub van Nederland. Dat is helaas voor Paul niet FC Omniworld, maar ons aller AFC Ajax. De club bestaat namelijk 125 jaar! Ajax was niet altijd de club waar successupporters Tim en Paul met veel plezier naar kijken, want begin vorige eeuw was er slechts een drassig grasveld en een omkleedhok. Vandaag hebben we het over de man die daar verandering in bracht: Mister Jack Reynolds. En onze gast van vandaag, journalist Menno Pot, durft te stellen dat dat niet alleen voor Ajax, maar voor het hele Nederlandse voetbal van revolutionair belang was. Afbeelding via: Stadsarchief Amsterdam / Vereenigde Fotobureaux N.V.

Tim en Paul wilden vroeger Hopliet worden. Maar nu blijkt dat we eigenlijk helemaal niet zo goed weten wat we dan moeten doen? Vandaag gaan we het hebben over Thespiërs, Spartanen en falanxen. Juist! We marcheren door de oud-Griekse wereld van stadstaten en slagvelden heen. Dat doen we gelukkig niet alleen - we bellen met dr. Roel Konijnendijk, expert op het gebied van oorlogsvoering in de oudheid en docent aan de universiteit van Oxford. Meer lezen?: - Roel Konijnendijk, Classical Greek Tactics: A Cultural History (2018). - Hans van Wees, Greek Warfare: Myths and Realities (2004) - Josho Brouwers, Henchmen of Ares (2013). Afbeelding: Attisch zwartfigurige lekythos met voorstelling van strijdscène tussen hoplieten en pijlen, Grieks 520-510 v.Chr., Inventarisnummer Vst (geel) 25, Collectie: Rijksmuseum van Oudheden, Leiden.

Op 5 november is het zover! Dan kiezen miljoenen Amerikanen wie de komende vier jaar hun land en daarmee ook de westerse wereld gaat leiden. Tim en Paul zijn wel een beetje klaar met het hele circus maar snappen er eigenlijk ook niet zoveel van. Gelukkig krijgen we wat duiding! Vriend van de show en buitenlandredacteur bij Trouw Joris Belgers schuift bij ons aan om wat licht in de duisternis te schijnen over kiespersonen, gestolen verkiezingen en Duncan Lawrence!

De Republiek legde de basis voor New York. Dat hebben Tim en Paul op school geleerd. Maar met alleen díe informatie zijn we er nog niet. De geschiedenis van Nederlands Nieuw York, oftewel Nieuw Amsterdam blijk véel complexer, met een belangrijke rol weggelegd voor mensenhandel. Om wat licht in de te duisternis te creëren schuift vandaag dr. Jaap Jacobs aan. HIj is historicus en honorary research fellow aan de St. Andrews University in Schotland. We spreken hem vandaag in de prachtige bibliotheek van Het Scheepvaartmuseum, waar we enige last hebben van de airco. Afbeelding: Gezicht op Nieuw Amsterdam, Johannes Vingboons (1664).

In het Stadsarchief van Amsterdam is een goudmijn aan bronnen te vinden. Onze gast van vandaag - Bob Pierik - onderzocht hier kílometers aan documenten. HIj promoveerde in 2022 en schreef het boek 'Zo veel leven voor de deur'. Het is een verhaal over het leven op straat in Amsterdam: Sociale mobiliteit, autonomie voor vrouwen en uiteraard smeuïge details van het wel en wee van vroegmodern Mokum. En hoe zat het nou ook alweer met die koetsen?

Tim en Paul wandelen weleens door het Vondelpark, en gaan ook soms naar het Stedelijk Museum. Maar het had niet veel gescheeld of deze iconen van de stad Amsterdam waren er niet geweest. In de negentiende eeuw maakt de stad een enorme bloeiperiode mee, en de elite van Amsterdam neemt het op zichzelf om de verpaupering tegen te gaan. Éen van deze mensen is Piet van Eeghen: een handelaar en initiatiefnemer van een breed scala aan volksverheffende projecten. We zitten aan tafel met historica Laura van Hasselt. Ze neemt ons vandaag mee naar het Amsterdam van Piet van Eeghen.

Nederland was neutraal tijdens de Eerste Wereldoorlog. Tot zo ver onze bijdrage aan het wereldtoneel tussen 1914-1918. De realiteit lijkt zoals wel vaker iets genuanceerder te liggen. Waarom was Nederland neutraal, en hoe kon het ook neutraal blijven? Het was aanzienlijk moeilijk dan 'gewoon niet vechten'. We zijn op bezoek bij professor militaire geschiedenis aan de KMA te Breda, Wim Klinkert. Hij vertelt ons over de tactiek van níet vechten.

Hoe vaak denk jij het laat-Romeinse Rijk? Tim en Paul stiekem best wel veel. Een probleem is echter dat we er eigenlijk niet zo veel van weten. Hadden die mensen bijvoorbeeld zelf in de gaten dat ze in een laat-Romeins Rijk leefden, of voelden ze zich contemporain en progressief terwijl Atilla de Hun aan de poorten van hun Eeuwige Stad stond te rammelen? Daniëlle Slootjes, hoogleraar Oude Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, neemt ons mee naar de wereld van Diocletianus, de volksverhuizingen én de Byzantijnen! Afbeelding: The Course of Empire: Destruction - Thomas Cole (1858).

Als er wind staat, ga je zeilen. Dat dacht Isaac le Maire ook. Deze uit Vlaanderen afkomstige koopman nam het in het begin van de zeventiende eeuw op tegen de VOC. Het lukte zijn zoon, Jacob, om een route ónder Zuid-Amerika te vinden. Maar was dat ook een succes te noemen? We bellen in bij Tom Dieusaert, verslaggever bij de VRT en kenner van Patagonië, Vuurland en Kaap Hoorn. Hij schreef het boek 'Rond de Kaap, Isaac le Maire contra de VOC'.

Tim en Paul zijn weleens in Rome geweest, maar dat was voor een vakantie - niet om een kruistocht te ondernemen. Vroeger ging dat wel anders! Halverwege de negentiende eeuw is het nogal chaos in Italië. Sterker nog - Italië bestond nog geeneens. De Paus is aan het strijden tegen de boze buitenwereld die onder leiding staat van Garibaldi. Om het tij t ekeren doet Pius de IXde een oproep om te komen strijden voor het katholicisme. Vanuit Lutjebroek en omstreken wordt daar gehoor aan gegeven. Om hier meer over te leren hebben we Koen de Groot te gast. Hij schreef het boek 'Martelaren voor de Paus', over de Nederlandse Zouaven die naar Rome gingen. Dit boek kan je trouwens winnen! Hoe? Dat hoor je in de aflevering. Afbeelding: Menno Balm

De afgelopen jaren is er veel discussie geweest over hoe we het Sinterklaasfeest kunnen vieren - snelwegen werden afgezet en protesteerders met veel geweld aangepakt in het kader van de bescherming van ons populairste kinderfeest. De crux van de zaak is natuurlijk hoe we omgaan met de persoon in blackface - Zwarte Piet. Maar er is meer dan alleen Zwarte Piet. De traditie van blackface in Nederland voert al twee eeuwen terug. Waar komt deze traditie vandaan? En hoe kijken we er tegenwoordig naar? We zitten aan tafel met historica Lise Koning en Journalist Wilfred Takken. Ze schreven samen het boek 'Zwart op Wit. Twee Eeuwen Blackface in Nederland.'

De VOC en de specerijenhandel - We denken dan meteen aan 1621, Banda en Pieterszoon Coen. Maar Banda is niet de enige plek waar de compagnie met geweld de macht probeert te grijpen. Ook op Ambon, Ternate en Tidore is het juk van de VOC te merken. Het bedrijf voert een serie oorlogen in dit gebied om de kruidnagelmonopolie in handen te krijgen. Om meer te leren over deze complexe situatie hebben we aan dr. Tristan Mostert, onlangs gepromoveerd op dit onderwerp, gevraagd om ons uitleg te geven. Afbeelding: De Inname van Loki door De Vlamingh van Oudshoorn, 1652 - Johannes Vingboons [Via de Atlas of Mutual Heritage]

In een eerdere aflevering hadden we het over de avonturen van Xenophon in Perzië. We kwamen er toen achter dat we vrijwel precies niets wisten van de geschiedenis van dat land. Xerxes, Darius, Persepolis. Namen die wellicht bekend klinken, maar waar hebben we het dan over? En op welke manier is ons beeld over deze mensen gecreëerd? We duiken in de wereld van imperialisme en oriëntalisme in de oudheid. Dat doen we niet alleen - dr. Rolf Strootman, universitair docent aan de Universiteit van Utrecht en onderzoeker van het antieke Perzië neemt ons mee terug in de tijd. Afbeelding: Perzische Gevleugelde Stier, Fries, Paleismuur Darius I, Susa, ca. 500 vc. [Louvre, Parijs] (noot van redactie: beetje gekke plek voor een Perzische paleismuur)

De Tempeliers! Wie kent ze niet? - Wij blijkbaar. Deze befaamde en beruchte ridderorde is omringt door verhalen en mythevorming. Maar hoe zit het nou echt? Wat was eigenlijk een ridderorde, wat deden ze, hoe kwamen ze aan hun geld en wat was hun doel? Bijzonder is dat de Tempeliers in de veertiende eeuw vrijwel uit het niets verdwenen. Waarom, en hoe? Of zijn er tegenwoordig nog steeds Tempeliers actief? We spreken af met dr. Rombert Stapel van het IISG. Hij schreef een proefschrift over de Duitse Orde en neemt ons vandaag mee naar het historische koninkrijk Jerusalem.

Belofte maakt schuld. In een eerdere aflevering spraken we met David de Boer over de Beeldenstorm. Toen hadden we afgesproken om elkaar snel weer te spreken, drie jaar later zijn we eindelijk op dat moment aangekomen. David is deze keer niet alleen: naast hem zit Geert Janssen, hoogleraar Nieuwe Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Samen stelden ze de bundel: De Vluchtelingenrepubliek, een migratiegeschiedenis van Nederland samen. Vandaag zijn ze te gast in onze podcast en vertellen ze dat vluchten en migratie tijdloze fenomenen zijn. Wil je dit boek winnen? Blijf dan luisteren!

Die Slag om Arnhem (1944) blijft ons maar boeien. Soms lijkt het alsof elke steen is omgedraaid,maar dan komer er tóch nog interessante verhalen naar boven. Verhalen die meer dan de moeite waard zijn om te onderzoeken en te vertellen. Vandaag hebben we het over Joodse vluchtelingen in Britse dienst die vochten bij Arnhem. Jongens die vanuit Duitsland en Oostenrijk zijn daar waren aangekomen en zich aansloten bij de 1st Airborne Division. Hoe ging dit? Wat is hun verhaal? Om dat te vertellen hebben we Jory Brentjens te gast. Jory is conservator bij Airborne Museum te Oosterbeek. Daar is nu een tentoonstelling te zien over dit onderwerp. Hij schreef ook het boek 'Gevlucht om te vechten, de Joodse vluchtelingen van de 1st Airborne Division'. Dit boek kan je trouwens winnen! Hoe? Dat hoor je in de aflevering.

Paul dacht altijd dat je bij de Keukenhof alleen maar keukens kon kopen. Dát bleek niet zo te zijn, maar er zijn wel meer misvattingen over de geschiedenis van deze streek. Aan het begin van de 17de eeuw is er een heuze Tulpenmanie. Mensen kochten tulpenbollen om dat om te ruilen voor een huis. Het was Crypto avant la lettre. Na het klappen van de bubbel was het land in totale verbijstering. Maar...In hoeverre is dat wel waar? We spreken af met Henk Looijesteijn. Looijesteijn is zelfstandig historicus en onderzoeker bij het IISG. Hij deed onderzoek naar de Tulpenkoorts in het kader van een tentoonstelling in museum De Zwarte Tulp in Lisse. Tijd om wat mythes te doorbreken! Meer lezen: - Anne Goldgar, Tulpmania (2017). - Henk Looijesteijn, Tulpenkoorts (2023). - Mike Dash, Tulipomania (2010). Afbeelding: Judith Leijster, Tulp (1643).