Wat is het allerkleinste dat er bestaat? Hoe zien die deeltjes er precies uit? Hoe onderzoek je ze? En waarom kan niets sneller gaan dan het licht? Het zijn fundamentele vragen over hoe de wereld op de meest minuscule schaal werkt. Maar het zijn ook vragen die door jullie zijn ingestuurd!

Te gast is Wim Beenakker; deeltjesfysicus en meervoudig winnaar van de docentenprijs van de opleiding Natuur- en Sterrenkunde. Aan de hand van jullie vragen neemt hij je mee in de wereld van het allerkleinste en laat zien hoe relevant kennis van deze kleine bouwblokjes is in ons dagelijks leven.

Donderdag 12 mei, 2022. Alle nieuwssites laten dezelfde foto zien, van de NOS tot CNN. Op het eerste oog is de foto eigenlijk best wel saai: een oranje, wazige donut in een zee van zwart. Deze foto is niet saai, maar indrukwekkend! Het is de eerste foto van een zwart gat en daarmee de eerste keer dat we een zwart gat écht zagen. We zijn nu drie jaar verder. De hype is wat gaan liggen en de foto gaat niet meer viraal. Maar de wetenschappers achter de foto zijn nog steeds hard aan het werk. Waarmee? Wat willen ze nog meer te weten komen? En hoe doe je dat eigenlijk, onderzoek aan zo'n zwart gat?

In deze aflevering van de Radboud Science Podcast vertelt Marc Klein Wolt alles over de telescoop die de de foto van het zwarte gat gaat veranderen in een filmpje!

Mysterieuze flitsen uit het heelal

Stel je voor: miljoenen jaren geleden, ergens in een ander sterrenstelsel, zie je een flits van een explosie. Zo snel als deze startte, is ie ook weer voorbij. Het licht dat van deze explosie af komt heeft al die tijd gereisd, en bereikt nu de aarde in de vorm van een kleine fonkeling. En eigenlijk weten we compleet niet wat die flitsen nu precies zijn, of waardoor ze worden veroorzaakt. Het enige dat we zeker weten, is dat als we niet snel genoeg kijken, we ze missen. Waar komen die flitsen vandaan? En wat veroorzaakt deze flitsen?

In deze aflevering gaan we in gesprek met een ware flitsenjager, Joyce van Dalen. Zij vertelt ons alles over deze mysterieuze fonkelingen en over haar onderzoek naar wat ze veroorzaakt.

We eten met z’n allen steeds meer ultrabewerkt voedsel en dat is niet goed voor ons, we zien al jaren dat het aantal mensen met obesitas en suikerziekte stijgt. Maar wist je dat dit eten niet alleen invloed heeft op je maag, darmen, en bloedsuiker, maar ook op je hersenen?

In deze aflevering is Esther Aarts te gast. Zij doet onderzoek naar hoe ons eten onze hersenen beïnvloedt, en heeft recent een boek geschreven over hoe ons eten van vandaag onze trek van morgen beïnvloedt!

Ongeveer 11 miljoen mensen in Nederland gebruiken dagelijks medicijnen – dat is meer dan de helft. Dat we zoveel medicijnen nodig hebben brengt de nodige problemen met zich mee. Denk bijvoorbeeld aan de verontreiniging van water door medicijnresten, maar ook aan het groeiende medicijntekort door afhankelijkheid van het buitenland. Hoe kunnen we deze problemen aanpakken?

In deze aflevering is Florian Ort te gast. Hij werkt aan een nieuw soort manier om medicijnen te maken die al deze problemen kan oplossen. En het gekke is: zijn methode is eigenlijk helemaal niet zo heel nieuw...!

We lopen tegenwoordig bijna allemaal met een smartphone op zak. We gebruiken 'm om video's te kijken, om onze agenda's bij te houden en om contact te krijgen met elkaar. Opvallend genoeg hebben we echt allemaal altijd een nog krachtigere computer bij ons: onze hersenen. Voor een fractie van de energie kan het dingen waar je smartphone de grootste moeite mee heeft. Dus, is het mogelijk om kennis over het brein te gebruiken om snellere computers te maken? Wat zouden daar de voordelen van zijn? En, hoe begin je überhaupt aan zo'n avontuur?

In deze aflevering duiken we neus eerst in dit onderwerp, samen met natuurkundige Johan Mentink.

Nederland is een waterland. Rivieren, meren en sloten sieren ons landschap, maar wanneer we het hebben over klimaatverandering of uitstoot hoor je niets over dit oppervlaktewater. Wat doen deze watergebieden met ons milieu? En moeten we hier in de context van klimaatverandering ook naar kijken? En zo ja, hoe?

In de nieuwste aflevering van de Radboud Science Podcast gaan we over al deze vragen (en meer!) in gesprek met Sarian Kosten. Als onderzoeker naar methaanuitstoot van oppervlaktewater weet ze hier namelijk alles vanaf.

Tegenwoordig lijkt er overal wel een programmaatje voor te zijn. Denk maar aan de apps op je mobiel of programma's op je laptop. Dit noemen software. Maar al die programma’s gebruiken stroom. Kan dat ook duurzamer? En zo ja, hoe? In deze aflevering van de Radboud Science Podcast zoeken Sophie en Bob, samen met onderzoeker Bernard van Gastel, de antwoorden op deze vragen.

Misschien heb je wel eens naar een live raketlancering gekeken van NASA of SpaceX, en daarbij ook wel dat gespannen gevoel gehad terwijl er van 10 werd afgeteld tot lancering. Maar hoe gaat zo'n lancering nou eigenlijk in zijn werk? En wat als je daar zelf bij mocht zijn?

Deze aflevering gaan we in gesprek met Sam en Daan, studenten en lid van het PR4-space team. In dit team ontwikkelen zij experimenten die vervolgens gemonteerd worden op een raket, die wordt gelanceerd. En daar zijn zij zelf van begin tot eind bij betrokken. Hoe ontwerp je eigenlijk een experiment dat op een raket zit? En wat doe je als er, net voor lancering, iets stuk gaat?

Als je een medicijn neemt, hoe weet het dan waar het in je lichaam z’n werk moet doen? Nou, niet... en dat is een probleem. Het betekent namelijk dat je vaak meer medicijnen moet innemen dat strikt noodzakelijk, met mogelijk bijwerkingen tot gevolg. Hoe mooi zou het zijn als we een manier zouden hebben om de medicijnen die je inneemt, als ware autootjes, te sturen naar de plek waar ze hun werk moeten doen?

Klinkt futuristisch, maar er wordt daadwerkelijk onderzoek gedaan naar hoe we dit zouden kunnen doen. Eén van die onderzoekers is Sandra Kleuskens. Zij is promovenda op het HFML, het magneetlab van de Radboud Universiteit, en doet het fundamentele onderzoek dat nodig is om dit medicijnsturen mogelijk te maken. In deze aflevering van de Radboud Science Podcast gaan we met haar in gesprek, dus luister en hoor wat haar onderzoek inhoudt, wat dit te maken heeft met computerspelletjes en wat het kan betekenen voor jouw medicijnen in de toekomst.

Astronomen gebruiken telescopen. Chemici doen onderzoek in een lab, en biologen doen bijvoorbeeld veldwerk. Bij heel veel onderzoeksrichtingen hebben we wel een beetje een idee van hoe onderzoek doen er nou precies uitziet, maar hoe zit dat met de wiskunde? En wat kun je eigenlijk leren van onderzoek doen naar wiskunde? Stefanie Sonner legt het met behulp van verschillende voorbeelden uit. Zij doet zelf onderzoek naar partiële differentiaalvergelijkingen: vergelijkingen die systemen beschrijven die evolueren over tijd, zoals bijvoorbeeld het aantal coronabesmettingen nu, en over 3 weken. Niet onbelangrijk dus, die wiskunde!

Bacteriën zijn overal, en er worden elk jaar nieuwe ontdekt. Maar hoeveel we ze ook bestuderen, er blijven onverwachte resultaten komen. De bacteriën die Wouter heeft onderzocht zijn daar een goed voorbeeld van: zo lijken ze zelf wapens te kunnen maken tegen andere bacterien. Hoe werkt dit? En waarom doen ze dit? En vooral: kunnen we dit ergens voor gebruiken?

In de nieuwste aflevering van de Radboud Science Podcast gaan we in gesprek met Wouter Lenferink. Hij weet alles over bacterien: van hoe je deze zelf kunt vangen, tot hoe je hun gedrag kunt onderzoeken. 

Zwarte gaten en neutronensterren zijn de zwaarste dingen in het universum. Wanneer deze botsen of fuseren kunnen ze zwaartekrachtsgolven creëren. In 2015 zijn deze zwaartekrachtsgolven voor het eerst gemeten, maar wat zijn het eigenlijk? Hoe zien deze golven eruit? Hoe groot zijn ze? En kun je ze voelen?

In deze aflevering gaan we in gesprek met Beatrice Bonga. Zij weet alles over zwarte gaten en zwaartekrachtsgolven: van hoe ze eruitzien, tot hoe je ze kunt meten. 

Je hebt de termen ‘Machine Learning’ of AI vast wel eens voorbij horen komen de laatste tijd, maar wat is Machine Learning eigenlijk? En wat zijn de voordelen en gevaren ervan? En gaan we door AI echt onze banen kwijtraken?

In deze aflevering gaan we in gesprek met Tom Heskes. Hij is Machine Learning expert en legt ons in deze aflevering alles uit wat je erover moet weten.

Onze wereld bestaat uit materie, maar wist je dat het grootste deel van deze materie niet zichtbaar is? Dit noemen we donkere materie. We weten dat het er is, maar we weten niet hoe het er uit ziet. Hoe doe je onderzoek naar iets wat je niet kunt zien? En hoe kom je er achter waar deze onzichtbare massa uit bestaat?

In deze aflevering gaan we hierover in gesprek met Jochem Kip. In zijn onderzoek kijkt Jochem naar donkere materie en naar hoe deze donkere materie zich gedraagt wanneer het interacties aangaat.

Bijen zijn enorm belangrijk in ons ecosysteem, en misschien heb je wel gehoord dat het niet goed met ze gaat. Hun aantal neemt steeds verder af. Kunnen we het tij keren? En zo ja, hoe? Het antwoord op zou zomaar "ja, met bermen" kunnen zijn! Want als we toch ruimte maken voor kleine beetjes natuur, waarom zouden we dan niet meteen kleine beestjes kunnen helpen?

In deze aflevering gaan we hierover in gesprek met Ecoloog Constant Swinkels. In zijn onderzoek kijkt Constant naar bestuivers en specifiek naar welke planten zij nodig hebben om zich in hun hum te voelen.

Muziek: Clemens Wijers Music Productions

In de Radboud Science Podcast nemen wij, Bob en Sophie, je mee in het allernieuwste onderzoek van de Faculty of Science van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Van onzichtbaar kleine deeltjes tot oneindig grote zwarte gaten, van het leven op aarde tot de ins en outs van de online wereld – geen enkel wetenschappelijk onderwerp wordt geschuwd. Elke maand vragen we onderzoekers de hemd van het lijf over hun onderzoek en brengen we je op de hoogte van de laatste inzichten.

Muziek: Clemens Wijers Music Productions

Ons milieu, het is en blijft een veel besproken onderwerp. Hoe zorgen we ervoor dat we het milieu schoon genoeg houden voor toekomstige generaties? HoevOns milieu, het is en blijft een veel besproken onderwerp. Hoe zorgen we ervoor dat we het milieu schoon genoeg houden voor toekomstige generaties? Hoeveel resten van chemische stoffen kunnen er bijvoorbeeld in het milieu voorkomen, voordat mensen er ziek van worden of planten of dieren er last van krijgen? Prof. dr. Ad Ragas is werkzaam binnen de afdeling milieukunde en houdt zich onder andere met deze vragen bezig.

In deze aflevering vertelt Ad alles over zijn onderzoek naar medicijnresten in het milieu. Hij legt uit hoe zijn groep computermodellen ontwikkelt om milieu effecten te kunnen voorspellen. Hij gaat in op een groot Europese project waarbij ze proberen de milieurisico’s van 1500 medicijnen te achterhalen. En vertelt welke maatregelen genomen kunnen worden en al worden genomen om te voorkomen dat deze resten in ons oppervlaktewater terecht komen. Als laatste gaat hij in op zijn ultieme streven voor de toekomst: dat bij de ontwikkeling van nieuwe medicijnen op voorhand al rekening wordt gehouden met milieurisico’s!

Muziek: Clemens Wijers Music Productions

Je ziet ze op steeds meer daken verschijnen: zonnecellen. Dr. ir. John Schermer doet met zijn Applied Materials Science groep al ruim 30 jaar onderzoek naar zonnecellen. Ze ontwikkelden in de loop der jaren ultradunne zonnecellen, met een zeer hoog rendement en behaalden hiermee zelfs meerdere keren een wereldrecord!

In deze aflevering vertelt John hoe het komt dat zo’n kleine onderzoeksgroep in Nijmegen, zo’n grote impact heeft op het gebied van zonnecellen. Hij vertelt hoe vasthoudendheid de sleutel bleek tot succes en legt uit welke nieuwe inzichten en (soms toevallige) ontdekkingen geleid hebben tot de huidige zonnecellen die zij in het lab ontwikkelen. Als laatste geeft hij aan waar we deze in de toekomst hoogstwaarschijnlijk tegen kunnen komen: in de ruimte.

Muziek: Clemens Wijers Music Productions

Onze Melkweg is een complex galactisch ecosysteem, waar gas, sterren, kosmische straling en magneetvelden met elkaar interacteren. Prof. dr. Marijke Haverkorn doet onderzoek naar onze melkweg. Om precies te zijn, creëert zij met haar groep een gedetailleerd model van het magneetveld in de Melkweg.

In deze aflevering vertelt Marijke ons hoe zij in dit vakgebied terecht gekomen is en gaat ze in op haar onderzoek. Zo legt ze uit waarom het zo belangrijk is om het magneetveld in de Melkweg beter te begrijpen en hoe dit de wetenschap in de toekomst nog verder kan helpen. Ze geeft ook aan hoe complex het is om een 3D model van de Melkweg te maken en dat daar soms ook hele verrassende nieuwe inzichten uitkomen.

Muziek: Clemens Wijers Music Productions