Przy kawie, przy herbacie, przy okazji, przy obcych i znajomych – każda rozmowa jest inna. A gdyby tak spotkać się przy słowie? Porozmawiać o jego sile, smaku i brzmieniu. O tym, które słowa lubimy, a których chcemy unikać; o języku, który nas otacza, i naszym stosunku do niego. Do rozmowy na te tematy zapraszam osoby, dla których język jest narzędziem pracy, partnerem i przyjacielem w codziennym życiu. Do usłyszenia - Mateusz Adamczyk. Nowe odcinki od poniedziałku do czwartku. #slowa #jezyk #przyslowie
All content for PrzySłowie is the property of Polskie Radio S.A. and is served directly from their servers
with no modification, redirects, or rehosting. The podcast is not affiliated with or endorsed by Podjoint in any way.
Przy kawie, przy herbacie, przy okazji, przy obcych i znajomych – każda rozmowa jest inna. A gdyby tak spotkać się przy słowie? Porozmawiać o jego sile, smaku i brzmieniu. O tym, które słowa lubimy, a których chcemy unikać; o języku, który nas otacza, i naszym stosunku do niego. Do rozmowy na te tematy zapraszam osoby, dla których język jest narzędziem pracy, partnerem i przyjacielem w codziennym życiu. Do usłyszenia - Mateusz Adamczyk. Nowe odcinki od poniedziałku do czwartku. #slowa #jezyk #przyslowie
Rozróżnienie dwóch form zaimka "ta", czyli "tę" i "tą" sięga jeszcze czasów staropolskich. I choć belfrzy wciąż strofują uczniów za niepoprawne jej użycie, wydaje się, że już w niedalekiej przyszłości "tę" przyczynę językowego zamieszania będzie można odłożyć do lamusa…
Jak to się stało, że zwykły znak umieszczony na końcu zdania stał się symbolem złości i niechęci? Zbadali to naukowcy, a wyniki ich badań prześledził Mateusz Adamczyk. Nie bez znaczenia w karierze kropki na końcu zdania okazuje się też rola emotikonów, bo to z nimi kropka często rywalizuje oraz związków frazeologicznych.
Odpowiadamy na pytania i wątpliwości słuchaczy naszego cyklu "PrzySłowie". Tym razem zdradzamy szczegóły powstania powiedzenia "głupi jak but". Wyrażenie to wzięło się z dawnych czasów, kiedy to buty, jako przedmioty codziennego użytku, nie były kojarzone z inteligencją ani sprytem. Używane są do podkreślenia czyjejś braku rozumu, nieporadności intelektualnej, często w sposób humorystyczny lub ironiczny.
Jedno z najważniejszych słów dla każdego człowieka - "ojciec". Praindoeuropejskie słowo "atta", które było pieszczotliwym określeniem zarówno ojca, jak i matki w mowie dzieci. Z czasem forma ta przekształciła się w staropolskie "ociec", a następnie, pod wpływem formy wołacza "ojcze", w obecną formę "ojciec". Współcześnie warto znajomość polszczyzny połączyć też ze zmianami obyczajowymi - zatem pojawienie się urlopu tacierzyńskiego, a nie ojcowskiego nikogo już nie dziwi.
Tytułowe zdanie noblistki jest tu przykładem użycia podwójnego zaprzeczenia. Dlaczego samo "nic"nie wystarczy dla przedstawienia sensu tego zdania? Jakie znaczene ma logika, a jakie sens i składnia w przeczeniach? Podwójne zaprzeczenia, choć nielogiczne, mają duże znaczenie w codziennej komunikacji.
"Pluć sobie w brodę", "wyrzucać coś sobie", "mieć z kimś na pieńku" - to tylko przykłady polskich frazeologizmów. W tym odcinku pokazujemy błędy i historie niektórych frazeologizmów, czyli utrwalonych w języku połączeń wyrazów, które mają swoje własne, często przenośne znaczenie, niezależnie od znaczeń poszczególnych słów.
W Polsce funkcja pierwszej damy wiąże się jedynie z obowiązkami reprezentacyjnymi. Małżonka prezydenta nie ma obowiązku występować publicznie, ale zazwyczaj to czyni. Pojęcie "pierwsza dama" funkcjonuje w polszczyźnie od niedawna: dopiero w III Rzeczypospolitej zaczęto tak określać żonę prezydenta. A jak nazwalibyśmy męża... prezydentki? W Polsce jeszcze nie musimy się nad tym zastanawiać, ale wśród zagranicznych par prezydenckich mogą takie sytuacje już istnieją.
Czasem łatwo się pomylić. Cenzura brzmi podobnie jak cezura, adopcja - jak adaptacja, a ewaluację można pomieszać z ewolucją. Choć brzmią podobnie, to ich znaczenia są od siebie mocno oddalone. W tym odcinku mówimy o paronimach, czyli wyrażeniach mocno zbliżonych w mowie i zapisie - a może w czymś jeszcze?
Nie na mapie, nie w historii, a w języku. Skąd wzięła się nazwa "Polska"? Pochodzi od "pola" i "Polan", ma także wiele wspólnego z przymiotnikiem. Oprócz "Polski" na tapet bierzemy także inne państwo, nazywane przez Polaków "Włochami", a przez resztę świata "Italią". Zagadką zdaje się też być nazwa kraju naszego sąsiada - "Niemcy".
Słowniki polszczyzny mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju i użytkowania języka, pomagając w rozumieniu znaczenia słów, poprawnej ortografii i fleksji, a także w nauce i pisaniu. Czy dziś istniejące słowniki są przeżytkiem, które nadążają nad zmianami?
Słowo "popełnić" ma źródło w słowiańskim rdzeniu, który wywodzi się od starosłowiańskiego "popełniti", oznaczającego "robić, wykonywać, popełniać". W słowiańskim słowniku wyraz "popełnić" znaczy "wykonywać, czynić, popełniać". Co można popełnić, a czego popełnić już "nie wypada? Skupiamy się na przykładach nadużywania słowa "popełnić".
Rynek kusi ofertami analizy pisma pod kątem cech osobowości. Czy brak pętelki w literze "t" może powiedzieć coś prawdziwego o człowieku? Mateusz Adamczyk wyjaśnia, co według badań naukowców można wyczytać ze sposobu pisania, jak traktować analizy grafologiczne i gdzie w tym wszystkim badania pismoznawcze.
Matury dobiegły końca i jak zawsze wzbudziły spore zainteresowanie - nie tylko samych uczniów i uczennic. A największe dyskusje wywołały, jak zawsze, tematy z języka polskiego. Jaka była tegoroczna matura? Z którymi zagadnieniami uczniowie mają najczęściej problem i czego brakuje w dzisiejszej edukacji polonistycznej? Gościni: Katarzyną Kucharską, polonistką, autorką kursów maturalnych i platformy edukacyjnej, a także autorką pierwszego opracowania pytań jawnych.
Słowo "sztuka" przyszło z Niemiec i pierwotnie oznaczało część czegoś lub pojedynczy egzemplarz. Z czasem "sztuką" zaczęto nazywać szczególnie zręczne działania, na przykład "sztukę walki". Dziś sztuka to przede wszystkim działaność artystyczna. Jak ma się do sztuczności?
Odpowiadamy na wiecznie powracające pytanie: czy można całkowicie uprościć ortografię. Przeciwko tej propozycji są pisownia i wymowa. Gdybyśmy tak zrobili powstałby niezły bałagan pojęciowy.
W polszczyźnie słowo "dziecko" pojawiło się w XV-XVI wieku i stopniowo zastąpiło inne określenia, takie jak "dziecię". Pierwotnie słowo "dziecko" mogło mieć negatywne konotacje, porównywane do "bachora" lub "bękartu", ale znaczenie to szybko zanikło, historii związanych z tym słowem jest więcej.
Nie wiadomo do końca skąd wziął się w kulturze, ale gest ten znany jest niemal wszystkich. Pokazywaniu trzeciego palca towarzyszy wiele legend. Jedna z nich sięga wojny stuletniej, inna w poszukiwaniu genezy tego gestu odsyła do starożytności. Przytaczamy kilka najpopularniejszych teorii o tym słynnym geście.
Cokolwiek powiesz po łacinie, brzmi mądrze - mówi jedno z przysłów. W polszczyźnie często spotykamy wyrażenia wywodzące się z tego języka, zwłaszcza w środowisku prawniczym i naukowym. Expressis verbis, in spe, ad vocem i wiele innych przykładów przytacza Mateusz Adamczyk. I wyjaśnia, jak poprawnie używać latyznimów na co dzień.
Tym razem zajmujemy się problemem o komunikacji z pasami. Mówimy o psim języku i ciągłych próbach stworzenia języka, którym człowiek z psem porozumiewać mógłby się słowami. Eksperymenty z badaniem półkul mózgowych, badania nad szympansami, znany psi duet, który daje szansę na lepsze porozumienie psa i człowieka. Psi klub dyskusyjny? Czemu nie...
W Dniu Matki autor bada etymologię tego słowa. Z językowego punktu widzenia najbardziej pierwotną formą słowa "matka" jest "mać". - Od niej powstały macierz i maciora. Te wyrazy pierwotnie oznaczały matkę, która urodziła dzieci.
Przy kawie, przy herbacie, przy okazji, przy obcych i znajomych – każda rozmowa jest inna. A gdyby tak spotkać się przy słowie? Porozmawiać o jego sile, smaku i brzmieniu. O tym, które słowa lubimy, a których chcemy unikać; o języku, który nas otacza, i naszym stosunku do niego. Do rozmowy na te tematy zapraszam osoby, dla których język jest narzędziem pracy, partnerem i przyjacielem w codziennym życiu. Do usłyszenia - Mateusz Adamczyk. Nowe odcinki od poniedziałku do czwartku. #slowa #jezyk #przyslowie
