Człowiek z nizin społecznych, który po drugiej wojnie światowej wkroczył na salony władzy Polski Ludowej. Związany ze służbami specjalnymi, dotarł do stanowiska ministra spraw wewnętrznych. Zdaniem wielu faktycznie stał się drugim – po Edwardzie Gierku - człowiekiem w partii i państwie. Jakie były jego relacje ze stroną radziecką? Co doprowadziło do jego upadku?

Wszystko zaczęło się w grudniu 1970 roku” – mówi dr Paweł Sasanka, gość prof. Antoniego Dudka w najnowszym odcinku podcastu „Rzeczypospolite”. Czerwiec 1976 roku to moment przesilenia – PRL szykowała się na wzrost napięcia społecznego, ale nie spodziewała się, że jego epicentrum znajdzie się w Radomiu, Płocku i Ursusie. Skąd ten wybuch? Jakie były kulisy decyzji o podwyżkach cen i jak zareagował aparat państwowy? To historia nie tylko o proteście, lecz także o narodzinach solidarności i przemianie społecznej, która doprowadziła do powstania opozycji demokratycznej. 🎧 Posłuchaj rozmowy z dr. Pawłem Sasanką z Instytutu Pileckiego.

W najnowszym odcinku podcastu „Rzeczypospolite” prof. Antoni Dudek rozmawia z dr Magdą Szcześniak – kulturoznawczynią z Uniwersytetu Warszawskiego i autorką książki „Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce”. To rozmowa o emocjach związanych z awansem, o napięciach klasowych, rozczarowaniach i nadziejach – a także o tym, jak socjalistyczne marzenie o równości zderzało się z rzeczywistością.

Szybkie, surowe i podporządkowane ideologii – takie były niemieckie sądy specjalne działające w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945. Orzekały w sprawach kryminalnych, gospodarczych i politycznych, wydając wyroki w trybie błyskawicznym, często zgodnie z politycznymi dyrektywami. Niemal wszyscy sędziowie byli członkami NSDAP. O tym, jak funkcjonowały te instytucje, dlaczego miały taką siłę rażenia i jak wyglądał aparat sądowy okupanta, opowiada w podcaście Rzeczypospolite" dr Konrad Graczyk z Uniwersytetu Śląskiego, autor książki „Niemieckie sądy specjalne w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945”. Rozmowę prowadzi prof. Antoni Dudek.

W najnowszym odcinku podcastu Rzeczypospolite Antoniego Dudka gościem jest prof. Andrzej Chojnowski, historyk z Uniwersytetu Warszawskiego, który opowiada o znaczeniu przewrotu majowego z 1926 roku i politycznej spuściźnie Józefa Piłsudskiego. Maj to miesiąc szczególny w życiu Marszałka – nie tylko z powodu zamachu stanu, który zmienił losy II RP, ale także dlatego, że 12 maja przypada 90. rocznica jego śmierci. Czym naprawdę był przewrót majowy? Co Piłsudski chciał osiągnąć i jak ocenić jego działania po latach?

Wojciech Jaruzelski – bohater, oportunista czy tragiczna postać polskiej historii? W tym odcinku podcastu Rzeczypospolite prof. Antoni Dudek rozmawia z dr. Robertem Spałkiem z Instytutu Pamięci Narodowej – redaktorem naukowym świeżo wydanej książki „Dekada Jaruzelskiego. Z historii politycznej PRL 1980–1989/90”. Kim naprawdę był generał Jaruzelski – twórca stanu wojennego i ostatni I sekretarz PZPR? Czy jego decyzje wynikały z kalkulacji, strachu, lojalności wobec Moskwy, czy może… przekonania o słuszności działania? Jakie tajemnice skrywa ostatnia dekada PRL?

W dwudziestoleciu międzywojennym Wojsko Polskie nie było jedynie armią – było instytucją formującą obywateli, kształtującą kulturę i wpływającą na politykę. Dlaczego armia zyskała tak wyjątkowy status? Jakie były tego konsekwencje społeczne i polityczne? I czy to dziedzictwo przetrwało do dziś? W najnowszym odcinku podcastu „Rzeczypospolite” prof. Antoni Dudek rozmawia z prof. Marcinem Kruszyńskim – historykiem wojskowości z Uniwersytetu w Siedlcach i Lotniczej Akademii Wojskowej w Dęblinie.

Kim byli funkcjonariusze SB i UB w PRL? Czy ich kariery wynikały z ideologicznego zaangażowania, czy z przymusu? Jakie mieli wykształcenie, skąd pochodzili i jak spędzali czas wolny? W nowym odcinku „Rzeczypospolitych Antoniego Dudka” gościem jest prof. Piotr Osęka, historyk i dyrektor Instytutu Studiów Politycznych PAN.  

Dwudziestolecie międzywojenne w Polsce często bywa romantyzowane – jako czas odbudowy państwowości, wielkich nazwisk i spektakularnych zwycięstw. Ale rzeczywistość była znacznie bardziej brutalna. Wojna z bolszewikami, pucze, zamachy stanu, wielki głód na Kresach, hiperinflacja, upadki rządów, rozczarowujący sojusznicy i nadciągający cień kolejnej wojny – to tylko niektóre z wyzwań, z jakimi musiała mierzyć się II Rzeczpospolita. W najnowszym odcinku prof. Antoni Dudek rozmawia z dr. Andrzejem Krajewskim, historykiem i publicystą, autorem książki „Rzeczpospolita kryzysowa. Dwadzieścia lat spaceru po linie”.

Otwieranie korespondencji, podsłuchy, listy do Polskiego Radia i Telewizji Polskiej, rozmowy z tajnymi współpracownikami - między innymi w ten sposób badano nastroje społeczne w Polsce Ludowej. Jaki użytek robiła z tej wiedzy władza? Kto zapoczątkował badania metodami quasi-socjologicznymi? Profesor Antoni Dudek zaprasza do nowego odcinka podcastu "Rzeczypospolite".

W styczniu 1945 roku Armia Czerwona i NKWD wkroczyły na Górny Śląsk. Zamiast wyzwolenia – nastał czas przemocy, bezprawnych egzekucji, gwałtów, masowych aresztowań i deportacji tysięcy mieszkańców regionu. W najnowszym odcinku „Rzeczypospolite” prof. Antoni Dudek rozmawia z dr. Bogusławem Traczem z katowickiego IPN o dramatycznych wydarzeniach, ich tle, skali, ofiarach i o tym, dlaczego przez dziesięciolecia przemilczano tę tragedię.

Kim był Marian Jurczyk? Opozycjonista i prezydent Szczecina, uznany przez władze PRL za „szczególnie niebezpiecznego”. Prof. Antoni Dudek rozmawia z dr. Michałem Siedziako, historykiem z Uniwersytetu Szczecińskiego i autorem biografii Mariana Jurczyka, o jego burzliwej drodze – od współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa, przez działalność w „Solidarności”, aż po wybór na prezydenta Szczecina w wolnej Polsce.

Czy początki naszego państwa to efekt przemyślanej strategii, czy raczej seria szczęśliwych zbiegów okoliczności? W najnowszym odcinku podcastu Rzeczypospolite prof. Antoni Dudek rozmawia z prof. Przemysławem Urbańczykiem – archeologiem i mediewistą z UKSW – o tym: 📜 co naprawdę wiemy o początkach państwa Mieszka, 🏰 gdzie była pierwsza stolica, ⚔️ co odziedziczył Bolesław Chrobry i co z tym zrobił, 🌍 oraz jak na naszych ziemiach splatały się wpływy, wierzenia i polityka.

Wojna się kończy. Sowieci na nowo wytyczają granice Europy Wschodniej. Rozpoczyna się wielka wędrówka ludów. Oficjalnie to "dobrowolna ewakuacja".

Dlaczego jednostki i społeczeństwa kolaborują? Czym kolaboracja różni się od zdrady? Co powoduje, że niektóre przypadki kolaboracji są rozgrzeszane, a inne potępiane przez otoczenie?

W 1979 roku twórcy Konfederacji Polski Niepodległej deklarowali, że ich celem jest odzyskanie przez Polskę niepodległości i upadek systemu komunistycznego. Ogłosili, że KPN jest pierwszą od powstania żelaznej kurtyny niezależną partią polityczną, która legalnymi metodami chce pozbawić władzy polskich komunistów.

Książka "Konflikt pamięci. Polska po przemianach systemowych 1989 roku" przedstawia spory nt. wydarzeń historycznych. W audycji z cyklu "Rzeczypospolite" dr Anna Ratke-Majewska - politolog z Uniwersytetu Zielonogórskiego i autorka książki - opowiedziała o największych takich dyskusjach. Pierwszą z nich był spór o ocenę Powstania Warszawskiego.

Romuald Spasowski i Zdzisław Rurarz to wysocy rangą dyplomaci w PRL, którzy zdecydowali się poprosić o azyl w USA. Miało to miejsce tuż po wprowadzeniu stanu wojennego w naszym kraju. Prof. Patryk Pleskot, autor książki "Rurarz, Spasowski - żywoty równoległe", zdradził w audycji "Rzeczypospolite" motywacje obu dyplomatów oraz opowiedział o ich karierach i życiu po ucieczce.

Komunistyczna Polska w powszechnej opinii uchodzi za państwo, z którego było ciężko wyjechać. W ten sposób wyglądała polityka komunistów w pierwszych latach. Później jednak rzeczywistość była inna. O wyjazdach zagranicznych w PRL w audycji "Rzeczypospolite" w Programie 2 Polskiego Radia opowiedział prof. Dariusz Stola.

Warszawa ma bogatą, ale i trudną historię. Prof. Błażej Brzostek w książce "Wstecz. Historia Warszawy do początku" przedstawia ją z perspektywy zbioru indywidualnych doświadczeń. W audycji "Rzeczypospolite" opowiedział o tym, dlaczego wybrał taki sposób przedstawienia historii miasta oraz odpowiedział na zarzuty o pokazywaniu tylko złej strony Warszawy.