Heweliusz w reżyserii Jana Holoubka do scenariusza Kaspra Bajona to bez wątpienia serialowe wydarzenie roku. Nie brakuje głosów, że to polski odpowiednik kapitalnego „Czarnobyla” z 2019 roku. Twórcy zaznaczają, że tylko inspirowali się wydarzeniami z nocy z 13 na 14 stycznia 1993 roku i największą katastrofą w powojennej historii polskiej żeglugi, co pozwala im stosować pewne skróty fabularne. Z drugiej strony prowokuje do pytania o to, co w serialu jest prawdą, a co fikcją. Odpowiedzi udziela Roman Czejarek, autor podcastu "Heweliusz. Prawdziwa historia".

"Franz Kafka" - film Agnieszki Holland i polski kandydat do Oscara - to obraz, w którym wybitny pisarz jest co prawda uwięziony w przestrzeni, bo Praga to równorzędny bohater filmu, ale wymyka się ramom czasu wyczuwając echa przyszłości. Już przez sam ten zabieg reżyserka zdaje się nam mówić, że umysł autora nam się wymyka. Ale ramą filmu jest jednak biografia artysty i o niej powiedzieć możemy nieco więcej. A nikt nie może tego zrobić lepiej niż Remigiusz Grzela, kierownik literacki Teatru Żydowskiego i Festiwalu Warszawa Singera, autor audycji i wideocastu Polskiego Radia "Wywiad rzeka", a także co dla nas najważniejsze autor książki "Poszukiwany Franz Kafka".

Antologia "Potwory" wraca powróciła do serwisu Netflix tym razem z serią poświęconą postaci Eda Geina, mordercy aktywnego na przełomie lat 40. i 50., który zamordował co najmniej dwie osoby i wykopał z grobów zwłoki kolejnych dziesięciu, by później robić z ich skóry bibeloty, rękawiczki i maski. Historia Eda Geina - sama w sobie przerażająca - jest przez twórców serialu dodatkowo udramatyzowana. Gdzie manipulują, a gdzie zupełnie mijają się z faktami? 

"Chopin, Chopin!" w reżyserii Michała Kwiecińskiego z Erykiem Kulmem w roli głównej to artystyczna wizja zmagania się wielkiego kompozytora z własnym przemijaniem w obliczu śmiertelnej choroby. To monumentalny koncert, ale czy nie ma w nim fałszywych nut, jeśli mowa o odwzorowanie biografii geniusza? O tym opowiada dr Artur Szklener, dyrektor Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina. 

Bartek Makowski w podcaście "Prawda czasu i prawda ekranu" razem z dr. Andrzejem Grajewskim, autorem książki "Agca nie był sam. Wokół udziału komunistycznych służb specjalnych w zamachu na Jana Pawła II", analizuje film Władysława Pasikowskiego o zamachu na papieża Jana Pawła II. Jak przebiegały wydarzenia z 1981 roku? Czy Ali Ağca faktycznie miał zostać zlikwidowany po zabiciu biskupa Rzymu? Jaką rolę w przygotowaniu zamachu pełniły polskie służby?

W serwisie Netflix pojawił się drugi sezon serialu "1670". Serial to satyra na współczesność, ale sztafaż XVII wieku prowokuje do spojrzenia na dzieło również okiem historyka. Czy Adamczycha i przygody rodziny Jana Pawła Adamczewskiego to trafny portret nie tylko współczesności, ale też realiów życia szlachty i chłopów? Opowiada Artur Wójcik, historyk, podcaster i bloger, autor bloga "Sigillum Authenticum" i książki "Sarmatia. Czarna legenda złotego wieku".

Polsko-amerykańska koprodukcja "Triumf serca" przybliża ostatni etap życia o. Maksymiliana Kolbe, świętego Kościoła Katolickiego, który zgłosił się na śmierć, na ochotnika, w zastępstwie innego więźnia w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i obozie Zagłady Auschwitz. Film skupia się na jego śmierci w celi głodowej obozu, ale retrospektywy rzucają też światło na wcześniejszą działalność duchownego. Co jest w filmie prawdą, a co fikcją? Opowiada dr Tomasz Terlikowski, filozof i publicysta, autor książki "Maksymilian M. Kolbe Biografia świętego męczennika".

A gdyby tak rzucić wszystko i jechać w Bieszczady, to znaczy na Galapas? Na taki pomysł wpadli bohaterowie filmu "Eden". Ale po seansie nowego obrazu Rona Howarda z Judem Lawem, Vanessą Kirby i Sydney Sweeney w rolach głównych, stracicie ochotę na realizację takich planów. Bo miejsce, które miało stać się dla grupy niemieckich kolonistów rajem, stało się piekłem.  Historia będąca kanwą filmu "Eden" wydarzyła się naprawdę, ale część scen, które zobaczymy na ekranie jest tylko owocem domysłów scenarzystów.

Znakomity japoński film "Cesarz w sierpniu" przybliża dramatyczne wydarzenia, które poprzedzały bezwarunkową kapitulację ostatniego państwa Osi, prowadzące do zamachu stanu, który przeszedł do historii pod nazwą incydentu Kyūjō. Obraz Masato Harady śledzi losy najważniejszych bohaterów wydarzeń: cesarza Hirohito (Masahiro Motoki), premiera Kantarō Suzukiego (Tsutomu Yamazaki) i generała Korechiki Anamiego (Kôji Yakusho). Wydarzenia, które stały się kanwą filmu przybliża dr Michał Piegzik, doktor prawa na Napier Edinburgh University, badacz i pasjonat dziejów wojny na Pacyfiku. 

"Człowiek słoń" to obraz, w którym David Lynch wykorzystuje historię człowieka cierpiącego z powodu znacznej deformacji ciała, by opowiedzieć przypowieść o ludzkim okrucieństwie i człowieczeństwie. Historia tytułowego bohatera oparta jest na losach prawdziwego Josepha Merricka, żyjącego w wiktoriańskim Londynie. Gdzie film Lyncha mija się z rzeczywistością? Nominowany do Oscara w ośmiu kategoriach film Davida Lyncha powraca na ekrany kin w nowej, cyfrowo odświeżonej wersji 22 sierpnia. 

Gdyby żyła dziś, jej nazwisko nie schodziłoby z czołówek portali plotkarskich. Ikona teatru przełomu XIX i XX wieku, skandalistka, która rozrywała gorset ciasnych norm społecznych oraz... największa rywalka polskiej supergwiazdy tamtych czasów, Heleny Modrzejewskiej. W tej biografii trudno oddzielić prawdę od autokreacji, której mistrzynią była Sarah Bernhardt (Sandrine Kiberlain). Tego trudnego zadania podjęła się dr hab. Agata Łuksza z Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, autorka m.in. książek "Tort Marcello. Kultury fanowskie w teatrze XIX wieku" oraz "Glamour, kobiecość, widowisko. Aktorka jako obiekt pożądania".

Powstanie Warszawskie widziane okiem jego szeregowych uczestników, będące tłem dla trójkąta miłosnego, piekło przepuszczone przez filtr reżysera, który do swojego dzieła wprowadza dubstep i ujęcia żywcem wyjęte z gier komputerowych – tak pokrótce scharakteryzować można film "Miasto 44" Jana Komasy. Czy film oddaje prawdę o Powstaniu Warszawskim? Odpowiada Norbert Bączyk, historyk zajmujący się m.in. tematyką zrywu 1944 roku, współautor podcastu "Wojenne Historie".

Robert Eggers wyznaczył sobie rolę folklorysty i historyka w świecie filmowców. Ale reżyser nigdy nie zanurzał się w tak odległe dzieje, jak w filmie "Wiking". Fabuła toczy się w Skandynawii, na przełomie IX i X wieku. Książę Amleth, w tej roli Aleksander Skarsgard, poprzysięga zemstę stryjowi Fjölnirowi, który zabił mu ojca i posiadł za żonę matkę, Gudrun.  Czy film "Wiking" pokazuje prawdziwą historię? Czy Amleth był postacią historyczną? O tej brutalnej reinterpretacji historii zaczerpniętej z kroniki dziejów Danii - "Gesta Danorum" autorstwa Saxo Gramatyka - opowiada prof. Jakub Morawiec, historyk i mediewista z Uniwersytetu Śląskiego.  

Dinozaury wymarły, ale seria "Jurassic Park" nie! Od lat filmy te kształtują nasze spojrzenie na prehistoryczne gady. Od mozazaura-walenia, po nowe wcielenie spinozaurów i pływającego tyranozaura - paleontolog doktor Daniel Tyborowski sprawdza, czy w najnowszym wcieleniu serii dużo jest błędów i bzdur. 

Robert De Niro w filmie "The Alto Knights" przechodzi sam siebie, wcielając się tym razem nie w jednego, a w dwóch gangsterów jednocześnie! Kanwą obrazu są prawdziwe wydarzenia, które doprowadziły do prawdziwego trzęsienia ziemi nie tylko w łonie nowojorskiej Cosa Nostry, ale także w całym przestępczym półświatku Stanów Zjednoczonych. Konflikt mafiosów Franka Costello i Vito Genovese (w obu tych rolach Robert De Niro), który rozegrał się w latach 50. XX w. zakończył złotą epokę przestępczego syndykatu. Czy, jak sugeruje film, to jego pokłosiem było niesławne spotkanie w Apalachin, które niemal doprowadziło do rozbicia zbrodniczego półświatka? Co jest prawdą, a co fikcją w filmie, do którego scenariusz napisał autor "Chłopców z ferajny"?

Jest rok 1928. W zamkniętym klasztorze dochodzi do mrożących krew w żyłach wydarzeń. Owładniętą złymi duchami Emmę Schmidt próbuje wyzwolić z objęć ciemności o. Theophilus Reisinger. Asystuje mu miejscowy proboszcz ks. Joseph Steiger. Ten najlepiej udokumentowany przypadek egzorcyzmu w historii USA stał się kanwą filmu Davida Midella "Rytuał" z Alem Pacino w roli głównej. Co wiemy o rzekomym opętaniu Emmy Schmidt i gdzie film odbiega od rzeczywistego przebiegu tych wydarzeń? 

Na tym filmie uczyli się polscy negocjatorzy policyjni. Klasyk kina sensacyjnego opowiada o pojedynku dwóch ekspertów w tym fachu. Jeden z nich, grany przez Samuela L. Jacksona zostaje wrobiony w morderstwo kolegi przez innych gliniarzy, bierze zakładników i chce rozmawiać tylko z innym negocjatorem – w tej roli Kevin Spacey. Czy film dobrze oddaje realia fachu negocjatora? Dlaczego podczas negocjacji nie można wspominać o księżach? O tym opowiada Krzysztof Balcer, były negocjator policyjny.

Film Antoine'a Fuqua z Clive'em Owenem i Keirą Knightley w rolach ma ambicje przedstawienia domniemanych prawdziwych źródeł legendy o królu Arturze, przenosząc widza w V w. n.e. do opuszczanej właśnie przez Rzymian Brytanii. W tej wersji rycerze Okrągłego Stołu są pochodzącymi z naszej części Europy sarmackimi wojownikami, wcielonymi siłą do rzymskich legionów. Okazuje się, że w tej, wydawałoby się, egzotycznej wizji może kryć się ziarnko prawdy. O tym, co jest prawdą, a co fikcją w filmie "Król Artur" opowiada dr Cezary Namirski, archeolog, znawca dziejów Wysp Brytyjskich, pracownik Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej.

Superbohaterski świat filmów i seriali spod znaku wytwórni Marvel Studios to najbardziej dochodowa franczyza na świecie, warta ponad 50 miliardów dolarów. Chociażby z tego powodu warto się jej przyglądać. A pole do badań znajdzie w nim nawet badacz... starożytnych mitologii. Wszak świat tzw. Marvel Cinematic Universe zamieszkują liczni bogowie, a nawiązania mitologiczne znaleźć można nawet w tak pozornie odległych od tego tematu filmach jak "Kapitan Ameryka. Nowy wspaniały świat". Opowiada o tym dr Maciej Paprocki, historyk i filolog, badający recepcję mitów we współczesnej popkulturze. 

"Dunkierka", film Christophera Nolana z 2017 roku, w kalejdoskopowy sposób opowiada o ewakuacji brytyjskiego korpusu ekspedycyjnego z oblężonego przez Niemców francuskiego portu na przełomie maja i czerwca 1940 roku. Film pełen jest typowych nolanizmów, jego akcja dzieje się na kilku planach czasowych, a zamiast wygenerowanych komputerowo myśliwców, mamy wielkoskalowe modele, a nawet oryginalne maszyny. Ale czy te zabiegi idą w parze z rzetelnością w oddaniu realiów jednego z punktów zwrotnych II wojny światowej?