Czy sztuka współczesna ma obowiązek podejmować tematy polityczne? Czy instytucje kultury, finansowane ze środków publicznych, powinny reagować na zbrodnie wojenne i apartheid? Czy artyści mają moc realnej zmiany? Czego publiczność oczekuje od nowoczesnej galerii sztuki?
Joanna Kordjak, historyczka sztuki i kuratorka Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki w rozmowie z Kachą Szaniawską opowiada o tym, jak artystki i artyści na przestrzeni ostatnich 25 lat reagowali w swojej twórczości na przemiany społeczne i polityczne, jak ewoluowała rola sztuki i jak wraz z nią zmieniały się instytucje kultury.
Dzięki uprzejmości Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki publikujemy fragmenty wystąpienia palestyńskiej artystki Noor Abed na sympozjum towarzyszącym wystawie „Historie potencjalne”, które odbyło się w lutym 2025 roku w Zachęcie.
W 18. odcinku podcastu poruszamy też problem reprezentacji osób wykluczonych m.in. Głuchych i należących do grup marginalizowanych jak migranci czy seniorzy, rozmawiamy o prawie do uczestniczenia w kulturze jako jednym z celów tzw. trzeciej generacji praw człowieka, a także odpowiedzialności świata sztuki wobec wyzwań współczesności. Na koniec Joanna Kordjak zdradza plany programowe i wystawiennicze Zachęty na 2026 rok.
Gościnnie:
Joanna Kordjak – historyczka sztuki i kuratorka w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie. Jej głównym obszarem badawczym jest sztuka polska XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem okresu powojennego. Jest autorką lub współautorką licznych wystaw, między innymi: „Mapa: Migracje artystyczne i zimna wojna” (2013), „Zaraz po” (2015), „Przyszłość będzie inna: Wizje i praktyki modernizacji społecznej” (2018), „Zimna rewolucja. Społeczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej wobec socrealizmu”, 1948–1959 (2021), „Drugiej wiosny nie będzie…Dzieci i sztuka w XX i XXI wieku” (2023), „Historie potencjalne” oraz „Paradżanow. Chcę minąć swój cień” w Zachęcie. Laureatka nagrody Krytyki Artystycznej im. Jerzego Stajudy (2015).
---
Tłumaczenie fragmentu wypowiedzi w jęz. angielskim, pojawiającego się w nagraniu: „W czasie strajku głodowego w więzieniu przeciwko stosowaniu zatrzymań administracyjnych [zatrzymania administracyjne to zatrzymania nadużywana w Izraelu do pozbawienia wolności bez przedstawienia zarzutów i bez stosowania regulacji obecnych w prawie karnym - przyp. red.], jednej z więźniarek udało się potajemnie wysłać na zewnątrz wiadomość głosową. Mówi, że wypuszczenie z więzienia to właściwie jak wpuszczenie do innego więzienia, w którym czekasz na kolejne aresztowanie. Nie możesz się niczemu w pełni poświęcić – zbliżyć do dzieci, rodzeństwa. W nocy budzi Cię każdy dźwięk, bo wiesz, że w każdej chwili twój dom mogą wypełnić krzyki żołnierzy. W świecie, w którym śnimy jedynie o tym, by ocalić samego siebie, palestyńscy więźniowie polityczni śnią o kolektywnym ocaleniu. Przypominają, że jeśli pozwolimy sobie być marzycielami, stajemy się lepszymi ludźmi i że nie możemy śnić o lepszym świecie, jeśli nie ma w nim miejsca dla wszystkich. Pokazują, że nie mamy wyboru – musimy sprzeciwiać się niesprawiedliwości”
Noor Abed, jedna z artystek, której prace pojawiły się na wystawie „Historie potencjalne”.
---
https://www.amnesty.org.pl/akcje/petycja__zatrzymaj_izraelskie_ludobojstwo_w_strefie_gazy/
https://www.amnesty.org.pl/raport-o-stanie-praw-czlowieka-2024-25/
Odcinek został nagrany w Domu w Alejach, filii Domu Kultury Śródmieście w Warszawie.
---
2:34 Efekt Trumpa a biennale sztuki w Wenecji
4:18 Czy sztuka współczesna powinna podejmować tematy polityczne?
7:20 Mówienie w imieniu innych, czyli problem reprezentacji
7:51 Polityka dostępności w Zachęcie
10:50 „Bunt Głuchych”
14:12 Wystawa „Historie potencjalne”
18:03 – 19:06 Fragment wystąpienia palestyńskiej artystki Noor Abed w języku angielskim
19:25 Program publiczny i plany wystawiennicze Zachęty