W tym tygodniu pożegnaliśmy prof. Grzegorza Kowalskiego wybitnego artystę, eseistę i kuratora sztuki. Profesor  Kowalski zmarł 11 września w wieku 83 lat. Był pedagogiem warszawskiej ASP i  twórcą legendarnej „Kowalni”. Wraz z przyjacielem Grzegorza Kowalskiego - artystą prof. Wiktorem Guttem oraz bliskim współpracownikiem, historykiem sztuki Karolem Sienkiewiczem, powracamy do akcji: „Pytania”. „Czy chciałbyś wcielić się w zwierzę przed obiektywem?”, „Czy chciałbyś potraktować mnie jako przedmiot?”, „Czy chciałbyś powrócić do łona matki?” – pytał Kowalski, a odpowiedzi ubierał w formę pozowanych fotografii i krótkich tekstów. W audycji powracamy też słynnego pytania, które Grzegorz Kowalski zapożyczył od Juliusza Słowackiego: „Co widzi trupa wyszklona źrenica”.

Jak wyglądało życie w europejskiej dzielnicy w Kantonie w II połowie XVIII wieku? Zapraszamy na spotkanie z malowidłem, które pozwala poznać odległą historię tego wyjątkowego miejsca. Intrygująca, chińska jedwabna tapeta, zdobi jeden z pokoi Białego Domu w Łazienkach Królewskich. Ten wyjątkowy obraz przedstawia europejskie placówki handlowe oraz siedziby i sklepy chińskich kupców usytuowane na brzegu Rzeki Perłowej. 

Wśród tysięcy otaczających nas obrazów zdarzają się takie, które raz zobaczone nigdy nie opuszczą nam głowy. Mistrzami takiej formy są plakaciści. Mieczysław Wasilewski jest mistrzem lapidarnego znaku graficznego i czarno-białej gamy kolorystycznej. Pół wieku temu przyśnił mu się plakat, który do dziś jest aktualny i zrozumiały na całym świecie.

"Trzeba tylko minąć kręte, wąskie uliczki Starego Miasta, potem parę podwórek, zastawionych deskami, i zapukać do drzwi pracowni Olgi Niewskiej, aby od razu znaleźć się w innym świecie. W świecie czystego piękna i wysokiej myśli artystycznej" pisała w "Świecie kobiecym" w 1929 roku poetka Kazimiera Alberti. Olga Niewska była jedną z najbardziej znanych artystek międzywojnia - ceniona portrecistka i autorka nagradzanych rzeźb sportowców, chętnie zapraszała do pracowni dziennikarzy i fotoreporterów: "Biorę się do swej pracy bardzo uczciwie. Gdy miałam rzeźbić postać lotnika, odbyłam podróż aeroplanem, by zapoznać się z żywiołem, w którym przebywa człowiek-ptak, i zrozumieć jego psyche. Rzeźbiąc narciarzy – uczyłam się tego sportu, którego umiejętności nie doprowadziłam zresztą nigdy do pożądanego poziomu" opowiadała w 1927 roku.

Motyw Afrodyty Anadyomene stworzył grecki rzeźbiarz Praksyteles  w połwie IV w pne. To jedno z najpopularniejszych kobiecych przedstawień w sztuce - antyczny wzór powracał wilokrotnie w historii, a kolejne wcielenia bogini zdobią galerie, muzea i pałace na całym świecie - dzięki naszemu ostatniemu królowi, marmurowa antyczna kopia, znajduje się również w Białym Domu, w Łazienkach Królewskich.

Historia orłów z  Zamku Królewskiego w Warszawie zaczyna się w 1785. Król Stanisław August w firmie Camille Pernon et Compagnie z Lyonu zamówił dekorację hafciarską zdobiącą Salę Tronową. 86 haftowanych srebrem orłów było jej głównym motywem. Niestety dekoracja w części zaginęła, a w części została zniszczona i rozkradziona przez zaborców i okupantów. W tym roku mija 30 lat od kiedy 59 orłów wróciło na zaplecek tronu. Jak wyglądała rekonstrukcja tych niezwykłych dekoracji? 

Fotografowie  Powstania warszawskiego, jedni byli zawodowcami jak fotoreporterzy Biura Informacji i Propagandy inni żołnierzami ale to ich kadry zapełniają naszą wyobraźnię. Kpr. Zygmunt Kukieła "Zetka" miał iść do powstania z karabinem przez przypadek, zamiast niego jego bronią stał się aparat. W audycji występuje: Joanna Jastrzębska-Woźniak kierownik Działu Ikonografii i Fotografii Muzeum Powstania Warszawskiego oraz w nagraniach archiwalnych, żona Zygmunta Kukieły - Krystyna Kukieła i syn Krzysztof Kukieła.

W 1960 roku powołano Wojewódzką Składnicę Zabytków Ruchomych w Łańcucie. To m. in. tam trafiały ikony, z terenów południowo- wschodniej Polski, objętych wysiedleniami ludnosci ukrainskiej w 1945 i 1947 roku. Na wiele dekad wyszły z kultu i  staly się obiektami muzealnymi, jednak wraz z powrotem kościoła greckokatolickiego na te tereny, część z nich ma szansę ponownie znaleźć się w przestrzeni sakralnej. Trzy ikony z łańcuckiej kolekcji przedstawi w audycji Jarosław Giemza znawca sztuki cerkiewnej, kierownik Działu Sztuki Cerkiewnej Muzeum-Zamku w Łańcucie.

Była jedną z najpiękniejszych kobiet epoki późno wiktoriańskiej, jej portrety były reprodukowane, a plotkarskie gazety opisywały życie. Do dziś historia księżnej Daisy von Pless przyciąga zwiedzających do Zamków w Książu i Pszczynie. Gościem audycji była Sylwia Smolarek-Grzegorczyk, kuratorka galerii portretów w drugim z tych muzeów zamkowych.

"Nie interesuje mnie to, co dzieje się wewnątrz poszczególnego obrazu, ale to, co zachodzi pomiędzy obrazami [...] Widz obierając drogę [...], staje się automatycznie współtwórcą dzieła" - pisał Wojciech Fangor w tekście towarzyszącym wystawie "Studium przestrzeni" z 1958 roku. 

W audycji wybraliśmy się do Galerii Portretów Muzeum Zamkowego w Pszczynie i wysłuchaliśmy opowieści historyczki sztuki Sylwii Smolarek-Grzegorczyk, kuratorki i opiekunki zamkowych wnętrz.

Czasem to wystawa staje się punktem wyjścia do ponownego spojrzenia na zbiory instytucji i dopisania do obiektów ich fascynujących historii. Podczas pracy nad wystawą "Drogi do Jerozolimy" oraz towarzyszącą jej ekspozycją "Palestyna. Ziemia Święta w fotografii XIX i początku XX wieku" w Muzeum Narodowym w Warszawie szczególną uwagę zwrócił zbiór XIX wiecznych odbitek Mendla Johna Dinessa.

Ponad półmetrowy puchar cenionego gdańskiego złotnika 2. połowy XVII wieku - Petera II Rode - trafił niedawno do kolekcji Skarbca Koronnego w Zamku Królewskim na Wawelu. To dar Krystyny Piórkowskiej, która zakupiła przedmiot specjalnie z myślą o wawelskiej kolekcji, w której gdańskie srebra zajmują wyjątkowe miejsce.

Piękna XIV wieczna rzeźba Chrystusa na krzyżu, przez kilka dziesięcioleci uchodziła za zaginioną. Krucyfiks w ostatnich latach eksponowany był na terenie skansenu w Muzeum Wsi Lubelskiej, jako przykład XIX-wiecznej sztuki ludowej. Zapraszam na opowieść o wyjątkowej rzeźbie, której historia łączy się z dziejami Lublina. Przez historię poprowadzi nas Maria Serafinowicz wieloletni główny konserwator w Muzeum Wsi Lubelskiej, która rzeźbę zidentyfikowała oraz ks. Łukasz Trzciński - dyrektor Muzeum Archidiecezji Lubelskiej. Krucyfiks można oglądać na muzealnej wystawie w XVII-wiecznej Wieży Trynitarskiej.

August II, przejmując tron Rzeczpospolitej, chciał, również przez inwestycje architektoniczne, nadać swojemu panowaniu prestiż i splendor. Spektakularne plany przebudowy Zamku Królewskiego, które możemy oglądać na wystawie w Muzeum Narodowym w Warszawie robią wrażenie.

Jerzy "Jurry" Zieliński to jeden z najbardziej wyrazistych artystów lat 60. i 70. Zmarł tragicznie w 1980 roku zostawiając w pracowni niedokończoną serię obrazów. "Helsinki" to dwadzieścia dwa realistyczne portrety polityków uczestniczących w Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w Helsinkach w 1975 roku. "Chcę poprzez obrazy dogadać się z ludźmi. A chyba nie będzie trudno, jeśli będziemy mówić o przyszłości" - pisał w 1975 roku.

Czy możemy w naszej Kunstkamerze zmieścić całą ekspozycję? Fotografie i wspomnienia nie zajmują wiele miejsca, a to one niosą pamięć o tym niezwykłym wydarzeniu. 80 lat temu, 3 maja, w Muzeum Narodowym w Warszawie otwarta została wystawa: "Warszawa oskarża". Ekspozycję przygotowano w całkowicie zrujnowanej Warszawie, gdzie brakowało elektryczności, wody i podstawowych środków do życia.

Cykl rycin "Carceri" Giovanniego Battisty Piranesiego to jedno z najsłynniejszych dzieł graficznych w historii. To seria 16 rycin przedstawiających ogromne podziemne sklepienia ze schodami i potężnymi maszynami, w dość ekstremalnych wersjach capriccio, ulubionego włoskiego gatunku fantazji architektonicznych; pierwsza strona tytułowa używa tego terminu.

XVII-wieczna bursztynowa szkatuła Christopha Mauchera uznawana jest za najpiękniejszą w polskich zbiorach. Jest przykładem najlepszych wyrobów gdańskich jakie powstały w tzw. złotym wieku.

Szczerbiec Bolesława Chrobrego zaginął, jednak miecz, który przejął po nim nazwę został ponownie związany z pierwszym królem Polski m.in. za sprawą Stanisława Augusta Poniatowskiego i portretu Chrobrego z Sali Marmurowej Zamku Królewskiego w Warszawie. Powracamy do opowieści o Szczerbcu, mieczu koronacyjnym królów Polskich.