We wrześniu 2024 roku Dolny Śląsk zmierzył się z dramatyczną powodzią. Dziś, kilka miesięcy później, wracamy do tych wydarzeń z chłodną analizą i pytaniem: co się właściwie stało i czy można było tego uniknąć?

W najnowszym odcinku rozmawiam z prof. Markiem Kasprzakiem z Uniwersytetu Wrocławskiego – geomorfologiem, który z wyjątkową precyzją opowiada o przyczynach powodzi, błędach organizacyjnych, kondycji naszej infrastruktury, ale też o zmianach klimatycznych, suszach i... torfowiskach.

To rozmowa nie tylko o wodzie, ale też o pamięci, świadomości i odpowiedzialności za przestrzeń, w której żyjemy. Zapraszam gorąco do jej wysłuchania. 

Szymon Matuszyński

Dolny Śląsk jest niezwykły nie tylko z turystycznego punktu widzenia. Jego unikalność, co przekłada się też na turystyczną atrakcyjność, widoczna jest też, jeśli spojrzymy na niego przez geologiczny czy geograficzny pryzmat.

Dlaczego Sudety są niezwykłe? Czy Dolny Śląsk to region kruszców? Co tkwi i co wyczytać można z dolnośląskiej ziem? Jak daleko jest z Dolnego Śląska w kosmos? 

Zapraszam na pasjonującą rozmowę z wybitnymi naukowcami (małżeństwem!) - Martą i Jakubem Ciążelami o wszystkim, co Dolny Śląsk ma pod i na ziemi. 

Urodził się w Szczawnie-Zdroju, większość swojego życia spędził na Dolnym Śląsku. Szczególnym miejscem był dla niego Jagniątków, gdzie zmarł w 1946. W 1912 roku otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Gerhart Hauptman, bo o nim mowa, to postać niezwykła. Wybitny dramaturg i powieściopisarz, zdecydowanie mniej znany nad Wisłą niż, co nie jest zaskoczeniem, za naszą zachodnią granicą.

Na czym skupiała się twórczość Hauptmana? Skąd pochodziła jego rodzina, jak toczyły się jego losy w bardzo niespokojnych przecież czasach? Dlaczego koniecznie trzeba odwiedzić dom Gerharta właśnie w Jagniątkowie? 

Zapraszam na kolejną rozmowę w formie podcastu Fantastyczny Dolny Śląsk, którego gościem jest tym razem dr Agnieszka May-Bednarz, adiunkt w dziale naukowo-oświatowym Muzeum Miejskiego Dom Gerharta Hauptmanna w Jeleniej-Górze (Jagniątkowie). 

Wsparcie projektu Fantastyczny Dolny Śląsk w serwisie Patronite: https://patronite.pl/fds
Strona: www.fantastycznydolnyslask.pl 
Kontakt: Szymon Matuszyński

• mail: redakcja@fantastycznydolnyslask.pl
• kom: 660 307 637

Dolnośląski Hogwart, zamek nierozwiązanych zagadek, tajemnic, tajnych przejść. Jeden z piękniejszych tego typu obiektów w całym regionie, architektoniczna i historyczna Perełka.

Zamek Czocha, bo o nim mowa, jest celem historycznych i turystycznych podróży, obiektem zdjęci wielu filmów i seriali, miejscem akcji wielu książek. Jego bujna historia sięga XIII wieku do dziś rozbudzając wyobraźnię nie tylko pasjonatów Dolnego Śląska.

Został zbudowany z inicjatywy króla Czech, Wacława II, jako kamienna warownia obronna na granicy Śląska i Łużyc. W późniejszych wiekach zamek przechodził w ręce różnych właścicieli, co prowadziło do licznych przebudów. Szczególnie intensywną transformację przeszedł w XVI wieku, kiedy to z gotyckiej warowni przekształcony został w renesansową rezydencję.

Więcej na temat zamku - jego historii oraz związanym z nim tajemnic - dowiesz się z podcastu i przeczytasz na stronie Fantastyczny Dolny Śląsk. 

Podobno pierwsze prace wydobywcze prowadzone były w tych okolicach 2000 lat przed naszą erą, a pierwszy udokumentowany zapis pochodzi z roku 1273 roku. Oprócz rozbudzającego wyobraźnię kruszcu wydobywano tu także arszenik, miejsce było też areną ludzkich tragedii czy tłem decyzji podejmowanych w dziwnych i niewyjaśnionych okolicznościach. Mało tego - udziały w tutejszym przedsiębiorstwie miał nawet Wit Stwosz.

Kopalnia Złota w Złotym Stoku, bo o niej mowa, to miejsce wyjątkowe, z którym wiążą się pasjonujące historie i niezwykłe postaci. Opowiedzieć o wszystkim w trakcie jednej rozmowy nie sposób, ale od czegoś trzeba przecież zacząć.

Dolny Śląsk to również kraina zamków i pałaców, których mamy w regionie kilkadziesiąt. Ich historia sięga setek lat w przeszłość. Wiele z tych niezwykłych obiektów jest dziś prawdziwymi perłami architektury, które są jednym z najlepszych wciąż żywych wspomnień pasjonującej historii regionu.

Ale są też niestety i takie, które coraz trudniej radzą sobie z szybko upływającym czasem, chyląc się ku upadkowi i stanowiąc dziś już tylko ruinę.

Całe szczęście nie brak ludzi, którym los pałaców i zamków nie jest obojętny. Dzięki swojej determinacji chcą ocalić je od zapomnienia, próbując dać im kolejne życie. Takim miejscem jest właśnie Pałac w Targoszynie, do którego wybrałem się na spotkanie z jego przemiłym gospodarzem.

Mknąc autostradą A4 po Dolnym Śląsku przy dobrej pogodzie możemy podziwiać piękne widoki, których kulminację stanowi rzecz jasna królowa regionu - Śnieżka. Jednak przejeżdżając gdzieś na wysokości Legnicy czy Jawora jeszcze przed pasmem Karkonoszy piękną panoramę uzupełnia znacznie niższe, jednak niezwykle piękne i cenne przyrodniczo pasmo Gór Kaczawskich, które wraz z Pogórzem o tej samej nazwie tworzy krainę rodem z bajki.

Kraina Wygasłych Wulkanów, bo tak potocznie nazywany jest ten region, to dziesiątki pięknych szlaków, niezwykłe wąwozy, cenne z geologicznego punktu widzenia tereny, ale też liczne zamki, pałace i zabytki. Dlaczego warto regularnie odwiedzać Pogórze i Góry Kaczawskie o każdej porze roku i co jest w nich tak niezwykle magnetycznego?

Moim gościem jest dziś Robert ROBB Maciąg, podróżnik, autor wielu książek o tematyce podróżniczej i rowerowej, ale też pasjonat Dolnego Śląska, w szczególności właśnie Gór Kaczawskich:

Góry na Dolnym Śląsku są wyjątkowe - piękne, zróżnicowane, wciąż w wielu miejscach dzikie, rzadko odwiedzane. Ich przemierzanie i poznawanie ułatwiają schroniska, których historia na tych ziemiach sięga nawet wieku XVII.

Dziś jest ich niestety znacznie mniej, niż było ich przed wojną. Całe szczęście kilka przetrwało próbę czasu, zachowując niezwykły klimaty, zachwycają architekturą, dając dziś schronienie, dobry posiłek, niezapomnianą atmosferę.

Jednym z takich miejsc jest schronisko, które w tym roku obchodzi wyjątkowy jubileusz.

Historia Wrocławia od wieków, a właściwie od zawsze związana jest z wodą, a konkretnie Odrą. Rzeka, której długość w Polsce wynosi 742 kilometry, istotnie wpływała na rozwój miasta, przez wieki kształtując jego charakter i tożsamość. Nie zapominajmy jednak, że ta niewątpliwa miłość i przywiązanie przechodziły również i trudniejsze chwile.

Analizując historię tej niezwykłej relacji i uzależnienia, w dobrym znaczeniu tego słowa, nie sposób nie odnieść się do wody samej w sobie. Jaka jest dziś naprawdę sytuacja w kontekście jej zasobów i jakości w samym mieście oraz na całym Dolnym Śląsku? Czy jako społeczeństwo potrafimy dobrze zarządzać wodą w ramach własnych gospodarstwo domowych, dbając przy tym o kwestie ekologiczne?

Zapraszam na rozmowę z Tomaszem Czerskim, geografem z Centrum Edukacji Ekologicznej Hydropolis.

Zapraszam oczywiście do odwiedzenia strony fantastycznydolnyslask.pl, na której dostępne są również pozostałe odcinki podcastu.

Wszystkich, którzy mieliby ochotę i możliwości, zachęcam do wsparcia projektu w serwisie Patronite.pl pod adresem www.patronite.pl/fds. Dzięki zbieranym tam środkom będę mógł rozwijać projekt o kolejne nagrania, artykuły, w przyszłości również o podcastowe reportaże.

Tym, którzy są już patronami, gorąco za okazane wsparcie dziękuję.

Karkonosze. Najwyższe pasmo Sudetów i jedne z najpiękniejszych gór tej części Europy. Choć wysokością trudno konkurować im z Tatrami, a po polskiej stronie znajduje się jedynie 1/3 ich całkowitej powierzchni, Góry Olbrzymie, bo tak kiedyś były nazywane, to zachwycające panoramy, piękna szlaki, unikalny klimat, przyrodnicza i turystyczna perła naszego kraju.

Karkonosze nie są górami wysokimi, przynajmniej z teoretycznego punktu widzenia. Patrząc jednak przez pryzmat klimatu, jego charakterystyka i dynamika jest typowa dla pasm znacznie wyższych, niż miałoby to wynikać z liczby metrów towarzyszących nazwom karkonoskich szczytów - Śnieżki, Wielkiego Szyszaka czy Szrenicy.

Wyjątkowość tych pięknych gór przekłada się na cały czas rosnącą popularność wśród turystów. I o ile latem, przy pięknej pogodzie, wycieczki grzbietami Karkonoszy to wymagające ze względu na odległość, ale raczej łatwe technicznie eskapady, zima jest już zupełnie innym rozdziałem górskiej turystyki.

Często dynamicznie zmieniająca się pogoda, silny wiatr, zła widoczność, intensywne opady śniegu i nieprzetarte szlaki. To także krótszy dzień i, rzecz jasna, niska, a przeważnie znacznie poniżej zera, temperatura.

Czy Karkonosze zimą to góry dla wszystkich? Na co zwracać uwagę, gdy pogoda budzi nasze wątpliwości, jeszcze przed wyruszeniem na szlak? Czy , a jeśli tak, niektóre szlaki są zamykane i czy rzecz dotyczy wyłącznie zimowego okresu? Czy problemem dla Karkonoszy stają się szczyty turystycznego sezonu, szczególnie w letnim okresie?

Z Piotrem Zamorskim, naczelnikiem Grupy Karkonoskiej GOPR rozmawiam o cudownych Karkonoszach, pracy GOPR, przede wszystkim jednak o bezpieczeństwie w górach oraz o tym, jak mądrze i odpowiedzialnie z nich korzystać.

Wrocław - jedno z cieplejszych miast w Polsce, z drugiej strony Hala Izerska będąca z kolei regionalnym biegunem zimna. Ponad nimi Śnieżka z rekordowo mocnym wiatrem i porywami przekraczającymi 200 km na godzinę.

Jaki jest zatem klimat Dolnego Śląska? Wyjątkowy, aż tak bardzo zróżnicowany i zmienny? Czy niczym nie odbiegający od ogólnokrajowych norm?

Jaki jest nasz regionalny rekord zimna i czy grożą nam w najbliższym czasie klimatyczne zmiany i tego procesu negatywne konsekwencje? Czy grozi nam perspektywa bezśnieżnych zim na sudeckich stokach i pojawiające się w miastach trąby powietrzne?

Na te pytania oraz wiele innych niezwykle ciekawych historii w pasjonującej rozmowie opowiada gość kolejnego odcinka podcastu - dr hab. Marek Błaś z Zakładu Klimatologii i Ochrony Atmosfery Uniwersytetu Wrocławskiego.

Sokołowsko. Kiedyś Gorbersdorf, dziś wpisana w malowniczy krajobraz niezwykle klimatyczna wieś, będąca miejscem akcji najnowszej książki Olgi Tokarczuk, "Empuzjon".

Choć pierwsza wzmianka na temat tego miejsca pochodzi z roku 1357, stało się ono popularne dopiero w połowie wieku XiX dzięki wyjątkowym walorom uzdrowiskowym. Bajecznie położona w sercu gór Suchych miejscowość nazywana jest śląskim Davos. Ale czy słusznie? Czemu Goebersdorf zawdzięczał swoja popularność przed laty? Czy dziś jest miejscem, które chętnie odwiedzają turyści? Jak rysuje się jego przyszłość i znajdującej się tu architektonicznej perły? Bo że warto tu zaglądać, nie tylko ze względu na okoliczne góry, nie ulega wątpliwości.

Gościnią podcastu jest dziś wybitna polska artystka, której działalność obejmuje rzeźbę, malarstwo, ale też eksplorację przestrzeni, instalacje i szeroko pojęte wykorzystanie materiałów wizualnych. Pani Bożena jest też założycielką Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ.

Dolny Śląsk to kopalnia tajemnic - dosłownie i w przenośni. Burzliwy okres końca wojny i pierwszych lat po jej zakończeniu, oprócz wielu ludzkich tragedii, wiąże się z legendami o skarbach i bezcennych przedmiotach, które do dziś mają skrywać dolnośląskie korytarze i podziemia.

Ale czy uciekający przed Sowietami Niemcy rzeczywiście zakopywali tu dzieła sztuki, kosztowności i złoto? Czy oprócz listów, mamy jakiekolwiek dowody potwierdzające te przypuszczenia? Czym tak naprawdę jest i z czym wiąże się poszukiwanie Skarbów na Dolnym Śląsku i jakie są realne szanse na to, że uda się odkryć jeszcze jakiś depozyt lub rozwiązać jakąś tajemnicę?

Gościem dzisiejszego odcinka jest Joanna Lamparska - pisarka, dziennikarka, autorka kilkunastu książek, artykułów, programów radiowych i telewizyjnych, pasjonatka Dolnego Śląska.

Jaskini i sztolnie. Pasjonują, przyciągają, często przerażają głębią, otchłanią, ciemnościami. Jeśli chcemy przeżyć prawdziwą przygodę, a nie boimy się ciasnych korytarzy, uczucia odcięcia od świata i przemierzania nieznanego, mamy w czym wybierać. W naszym kraju znajduje się mnóstwo pięknych i niezwykłych obiektów podziemnych, które możemy zwiedzać, nie będąc wykwalifikowanym speleologiem.

W tym rankingu przoduje rzecz jasna Jura Krakowsko-Częstochowska, gdzie znajduje się przeszło 1500 jaskiń. Na drugim miejscu są oczywiście Tatry, tam takich obiektów jest niemal 900 z najdłuższą w Polsce jaskinią Wielką Śnieżną , niedostępną dla przeciętnych śmiertelników.

Ale również i Dolny Śląsk może pochwalić się niezwykle interesującymi, pięknymi i tajemniczymi obiektami podziemnymi - jaskiniami i przede wszystkim sztolniami. Niektóre udostępnione zostały do zwiedzania, niektóre można eksplorować w towarzystwie przewodnika i z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu. W naszym regionie zapewne jest też wiele obiektów, które dopiero czekają na odkrycie.

Zieleniec to pięknie położona na Dolnym Śląsku kiedyś wieś, dziś górska część uzdrowiska Duszniki-Zdrój. Swoją popularność zawdzięcza przede wszystkim znajdującej się tu stacji narciarskiej, która należy do największych w całej Polsce. To jednak nie jedyny powód, dla którego miejsce to jest wyjątkowe. Pomijając fakt niezwykłej lokalizacji pomiędzy Górami Bystrzyckimi i Orlickimi, dzięki czemu pięknie jest tu o każdej porze roku, Zieleniec ma jedną cechę, która wyróżnia go na mapie naszego kraju.

Co Zieleniec ma wspólnego z wydolnością organizmu? Dlaczego warto przebywać tu szczególnie w kontekście zdrowia? Czym tak naprawdę jest zieleniecki mikroklimat?

Moim gościem jest Pan Marek Zatoń, profesor wrocławskiej Akademii Wychowania Fizycznego, wydziału wychowania fizycznego i sportu i zakładu fizjologii i biochemii. Wybitny badacz ludzkiego organizmu i jego możliwości w kontekście wydolności, co wiąże się również z Zieleńcem i panującymi tam wyjątkowymi warunkami.

Będąc na Dolnym Śląsku nie sposób nie umieścić tego niezwykłego obiektu na liście atrakcji, które obowiązkowo należy zobaczyć i zwiedzić. Jeden z trzech największych, a przez wielu pasjonatów uważany również za najpiękniejszy Zamek w Polsce. Wiąże się z nim niezwykła i burzliwa historia, a jak na dolnośląski obiekt przystało, również mnóstwo tajemnic i pytań, na które wciąż nie znamy odpowiedzi. Jedno z nich dotyczy choćby faktycznych początków tej wspaniałej budowli.

Kiedy faktycznie powstał, jaką istotną funkcję spełniał na przestrzeni dziejów oraz z jakimi, niezwykle barwnymi i interesującymi postaciami wiąże się jego historia? W trakcie dzisiejszej rozmowy postaramy się poznać odpowiedzi na te oraz wiele innych pytań. Część z nich dotyczyć będzie również teraźniejszości - tego, co na zamku można zwiedzić, co warto zobaczyć oraz w jakich organizowanych tu wydarzeniach warto wziąć udział.

Dziś mamy przyjemność gościć w miejscu zupełnie niezwykłym, a moim rozmówcą jest Mateusz Mykytyszyn - Prezes Fundacji Księżnej Daisy von Pless, rzecznik prasowy Zamku Książ, publicysta, autor książek, biograf księcia Bolko Hochberga von Pless .

Kompleks Riese. Jeden z najbardziej tajemniczych obiektów na Dolnym Śląsku. Rozbudzający wyobraźnie turystów, poszukiwaczy skarbów, pasjonatów historii, w szczególności II Wojny Światowej. Mimo że jego początki sięgają niezbyt odległych czasów, wiąże się z nim mnóstwo domysłów, hipotez czy nawet legend, których większość nie została potwierdzona. Jakie miało być jego przeznaczenie? Dlaczego powstawał właśnie tutaj? Czy miała być tu produkowana broń, która miała przynieść przełom w przebiegu Wojny?

Moim gościem jest Grzegorz Sanik - pasjonat Dolnego Śląska i jego fantastycznej historii. Przewodnik sudecki, redaktor Elobloga oraz autor kanału na Youtube pt. Podróżnik w czasie. Wspólnie z nim możemy zwiedzać również kompleks, któremu poświęcony jest dzisiejszy odcinek podcastu.