Nikt w III RP nie zrobił nic sensownego i systematycznego, żeby poprawić los pisarek i pisarzy — mówi krytyk i analityk rynku Marcin Bełza
Po deklaracji Joanny Kuciel-Frydryszak, autorki bestsellerowych „Chłopek”, że wchodzi na drogę sporu sądowego z wydawnictwem Marginesy, domagając się wyższych honorariów, w mediach społecznościowych się zagotowało. Autorki i autorzy pisali o tym, jak mało pieniędzy dostają nawet za nagradzane i cenione książki. Nie obyło się bez starć z wydawcami, którzy poczuli się wywołani do tablicy.
Tymczasem tak naprawdę nie wiadomo, dlaczego w Polsce nie da się wyżyć z pisania wartościowych książek — to znaczy intuicja i zdrowy rozsądek podpowiadają, dlaczego, ale jeśli chce się sprawdzić swoje podejrzenia na twardych danych rynkowych, zaczynają się schody. Bo z tymi danymi jest słabo. I o tym rozmawiam z moim gościem Marcinem Bełzą, który dał się poznać jako wnikliwy krytyk polskiej literatury współczesnej publikujący w „Małym Formacie” i „Kulturze Liberalnej”, ale także zawodowo zajmuje się analizą rynków.
Jego tekst „Oligopol po polsku” opublikowany w „Małym Formacie” był próbą analizy dostępnych danych z rynku książki.
„Zarzucano mi, że jestem za wydawcami, a przeciwko pisarzom i pisarkom. To kompletnie nie o to chodzi. […] Oni mają w stu procentach rację. Ekonomicznie, społecznie, w wielu, wielu wymiarach są naprawdę w fatalnej sytuacji. Upominanie się o wynagrodzenia, upominanie się o godność pracy jest absolutnie uzasadnione, tylko nie o tym był mój tekst” - mówi Bełza.
A o czym był? Przede wszystkim o tym, że na polskim rynku książki mamy do czynienia z oligopolem. „300 wydawców kontroluje mniej więcej około 90 procent rynku, natomiast jeżeli chodzi o dystrybucję książki, dystrybutorów jest czterech, de facto z Empikiem pięciu. Tych pięciu graczy kontroluje prawie 90 procent obrotu książką w Polsce, a dwóch: Platon i Empik, które są powiązane w jednym kapitale, więc można ich potraktować jako jeden podmiot, prawie 70 procent rynku”. Powoduje to, że dystrybutorzy mogą dyktować ceny wydawnictwom, zmuszając je do maksymalnych rabatów.
Bełza zauważa jednak, że tak naprawdę nie wiadomo, jaka jest struktura zysków tych firm i może być tak, że ewentualny podział rynku decyzją UOKiK nie będzie łatwo przeprowadzić.
Natomiast jeśli weźmie się pod lupę wydawnictwa, zwłaszcza te, które wydają ambitną literaturę, to okazuje się, że bardzo trudno z niej wyżyć. Większe firmy ratują się wydawaniem książek mniej ambitnych, ale bardziej poczytnych. Mniejsze — funkcjonują dzięki bogatym sponsorom albo przynoszą straty. Tylko znowu: w jakim stopniu jest to problem wywołany przez drapieżnych dystrybutorów, a w jakim wynika to z tego, że Polki i Polacy niechętnie czytają ambitną literaturę?
Co można zrobić, żeby naprawić rynek książki? W jakim stopniu może i powinno pomagać państwo, czego robi za mało, a czego nie robi w ogóle? O tym wszystkim rozmawiamy w podcaście Drugi Rzut OKA.
W tej śmierdzącej fejkiem reklamie polecam suplement, który rzekomo oczyszcza żyły i usuwa trzy kilogramy skrzepów z organizmu. Zupełne brednie stworzone przez sztuczną inteligencję – skarży się kardiolog Adam Torbicki
Dział reportażu OKO.press przedstawia audioreportaż na podstawie tekstu Szymona Opryszka "Czy to doktor, czy sztuczna inteligencja? Nie daj się nabrać na fejki w reklamach suplementów". Realizacja i opracowanie muzyczne: Filip Przybylski i Longstreet Studio.
Więcej audioreportaży znajdziesz na stronie OKO.press pod adresem: https://oko.press/media/audioreportaze
Dlaczego młodzi mężczyźni wybierają Mentzena? Czy Magdalena Biejat zmobilizuje młode kobiety, by poszły do wyborów? Rozmawiamy o tym z posłanką Anitą Kucharską-Dziedzic w najnowszym odcinku podcastu Drugi rzut OKA.
„Jaki jest pani ulubiony mem?
„Memcen” – odpowiada ze śmiechem Anita Kucharska-Dziedzic, posłanka Nowej Lewicy.
Pytanie i wideo stało się wiralem – tak jak to ze Sławomirem Mentzenem uciekającym przed swoimi wyborcami na hulajnodze.
I może to śmieszne, to jednak pokazuje znak czasów – młodzi mężczyźni głosują na Konfederację, a Mentzen przyciąga tłumy na swoje spotkania wyborcze.
Dlaczego? Czy Lewica ma jeszcze szansę odbić młodych facetów Konfederacji? Czy jednak to już zamknięty rozdział?
„Sławomir Mentzen przyciąga młodych mężczyzn, choć często deklarują oni to poparcie z przymrużeniem oka — jako formę zgrywy albo ironicznej identyfikacji. Mentzen reprezentuje pewien typ lidera, który mówi rzeczy skrajnie populistyczne, nierzadko — przepraszam za to określenie — intelektualnie prymitywne" - mówi Kucharska-Dziedzic.
To daje iluzję uznania, przewagi, awansu w społecznej hierarchii — i paradoksalnie właśnie dlatego on do nich trafia.
Ale jest w tym też coś głębszego. Mentzen mówi np. o likwidacji bezpłatnych studiów, co wielu wydaje się atrakcyjne. Tymczasem mamy poważny problem z rosnącą luką edukacyjną między kobietami i mężczyznami. Kobiety wiedzą, że bez wyższego wykształcenia trudno dziś o lepsze zarobki. Dlatego większy odsetek kobiet niż mężczyzn kończy studia.
I to jest realne wyzwanie, które Lewica dostrzega: nie chodzi tylko o lukę płacową. Chodzi też o lukę w kapitale intelektualnym i społecznym. Jeśli jej nie wyrównamy, będziemy mieć kolejne pokolenie młodych mężczyzn, sfrustrowanych, zamkniętych, oderwanych od realnych relacji i możliwości.
Co jeszcze mówi mi posłanka Lewicy? Chłopcy, którzy dorastali razem z dziewczynami, uczyli się z nimi i rozmawiali – łatwiej przyswajają wartości takie jak zgoda, szacunek i podmiotowość drugiej osoby. Dla nich to nie są abstrakcyjne pojęcia, tylko coś oczywistego.
Ale kiedy chłopcy dorastają tylko w męskim gronie, bez równoważących wzorców, znacznie łatwiej trafiają w orbitę konserwatywnej, patriarchalnej narracji, gdzie nie ma miejsca na emocje, słabość czy wątpliwości. Uczy się ich, że nie powinni czuć, okazywać smutku, a każda porażka to osobista klęska.
A przecież patriarchat szkodzi nie tylko kobietom – szkodzi też mężczyznom.
Szczególnie w czasie dojrzewania, kiedy dziewczyny powoli uczą się funkcjonować w systemie, który je ogranicza, a chłopcy… bardzo często zostają bezradni wobec wymagań i presji. Doświadczają depresji, izolacji, prób samobójczych. I rzadko proszą o pomoc – bo się wstydzą.
Rozmawiałyśmy też o polityce, prawach kobiet i kampanii wyborczej.
Nie bez przyczyny europejska polityka budzi takie oburzenie w Białym Domu i okolicach. Unia Europejska reguluje kwestie platform i operatorów internetowych, a te bardzo tego nie chcą.
Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych JD Vance wywołał konsternację, gdy w lutym na Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa ocenił, że największym zagrożeniem dla Europy jest „cenzura". Wolność słowa w Europie faktycznie opiera się na modelu, który różni się od amerykańskiego. W Stanach Zjednoczonych fetyszyzuje się wolność słowa, choć faktycznie jej zakres wyznacza wielki kapitał. W Europie po drugiej wojnie światowej przyjęło się, że wolność słowa może podlegać pewnym uzasadnionym i proporcjonalnym ograniczeniom.Administracji Trumpa tak naprawdę nie podobają się prawne regulacje Unii Europejskiej, które stawiają big techom wymagania. A właściciele największych firm technologiczno-komunikacyjnych na świecie jawnie współrządzą Stanami Zjednoczonymi
W podcaście Drugi rzut OKA prawniczka Dominika Bychawska-Siniarska tłumaczy, skąd w Stanach Zjednoczonych bierze się obawa przed „brukselskim efektem".„Europa jako pierwsza zobowiązała wielkie platformy do działania w sposób przejrzysty oraz do wprowadzenia mechanizmów odwoławczych, gdy usuwają treści publikowane przez użytkowników. Z punktu widzenia właścicieli platform wiąże się to z kosztami i – co oczywiste – nie budzi ich entuzjazmu" – mówi dr Bychawska-Siniarska.Jej zdaniem, dla ochrony demokracji i zapewnienia wolnych oraz równych wyborów, kluczowe jest poznanie mechanizmów działania wielkich platform. Chodzi o to, by można było zakwestionować decyzję o usunięciu treści oraz wiedzieć, czy moderacją zajmuje się człowiek, czy maszyna.Rozmawiamy też o tym, co i jak należy zreformować w polskich mediach publicznych i prywatnych. A także, co przydałoby się dodać, a co należy wyrzucić z kodeksu karnego, żeby pod płaszczykiem ochrony wolności słowa nie kneblować ust.„Mam duży problem z brakiem pluralizmu w naszych mediach publicznych i z tym, że politycy wciąż mogą wpływać na prezentowane tam treści. Uważam, że to jedno z kluczowych zagadnień, które powinno być jasno i stanowczo uregulowane" - uważa nasza gościni.
Z tego odcinka podcastu dowiecie się m.in.:
▪️ czy przez nowe przepisy o mowie nienawiści grozi nam cenzura,
▪️ w jaki sposób należy doprecyzować zakres działania prezesa Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
▪️ jak powinien wyglądać przejrzysty i niezależny sposób wyboru prezesa TVP,
▪️ dlaczego warto wyrzucić z kodeksu karnego karne zniesławienie, a w prawie cywilnym
▪️ wprowadzić instytucję tzw. ślepego pozwu, żeby ułatwić ludziom walkę o swoje dobre imię,
▪️ jak w Polsce ma być wdrożona unijna dyrektywa przeciwko pozwom mającym na celu tłumienie
▪️ debaty publicznej, czyli SLAPP-om,
▪️jak można ograniczyć polityczną agitację w prasie wydawanej przez samorządy,
▪️dlaczego polskie media nadal nie korzystają z unijnych funduszy tak bardzo, jak by mogły?OKO.press finansowane jest głównie z darowizn Czytelników. Dzięki Tobie możemy pracować – śledzić, szukać, pytać, sprawdzać, opisywać, porównywać – i nie odpuszczać.👁🗨 Czytasz OKO? Wesprzyj OKO 👉 www.oko.press/wesprzyj/Fundacja Ośrodek Kontroli Obywatelskiej OKO92 1160 2202 0000 0003 0434 1595Bank Millenniumul. Madalińskiego 67B/3802-549 WarszawaDziękujemy!Wspierasz OKO.press comiesięczną darowizną? Dołącz do grupy Twoja OKOlica, gdzie porozmawiasz z innymi czytelnikami i czytelniczkami, będziesz mieć możliwość bezpośredniego kontaktu z osobami z redakcji i obejrzysz Polityczny PLUS, czyli dodatkowy materiał dostępny wyłącznie dla darczyń i darczyńców ➡ https://www.facebook.com/groups/750410339317905
Kiedy skuwają im ręce na plecach, koledzy tłumaczą pogranicznikom, że Max to jeszcze dziecko. Ci nie słuchają, wywalają za płot. Historia chłopaka, który przeszedł przez białoruski las i polski dom dziecka, uczy się w warszawskim liceum, chce być piłkarzem
Dział reportażu OKO.press przedstawia audioreportaż na podstawie tekstu Agnieszki Rodowicz "Nie mam za złe żołnierzom, że wyrzucali mnie za płot. Jestem czarny i dumny". Realizacja i opracowanie muzyczne: Filip Przybylski i Longstreet Studio.
Więcej audioreportaży znajdziesz na stronie OKO.press pod adresem: https://oko.press/media/audioreportaze
Jaka Polska wyłania się z twojego reportażu o receptomatach? - pytam Szymona Opryszka. „Polska, która przede wszystkim ma problemy ze snem. Polska obolała. Polska, która nie akceptuje odmowy. Wreszcie Polska pijąca. Idąca na odwyk, ale wcześniej potrzebująca benzodiazepin
Nasz kraj jest wysoko w Europie pod względem cyfryzacji w dziedzinie zdrowia. Mamy e-recepty, e-zwolnienia, e-skierowania, teleporady. Przyzwyczailiśmy się już do nich i doceniamy związaną z nimi wygodę. Ale mamy też receptomaty, które cieszą się raczej złą sławą.Reporter Szymon Opryszek przyglądał się kwestii receptomatów z wielu stron – pacjentów, lekarzy, przedsiębiorców. Do jakich wniosków doszedł? Są one potrzebne czy niepotrzebne w naszym systemie ochrony zdrowia? Podlegają wystarczającej czy niewystarczającej kontroli? Czy rynek receptomatów nadal się rozwija, ale sytuacja idzie w dobrym kierunku? Czego oczekują Polacy od receptomatów i czy korzystając z nich mogą sobie zaszkodzić?
O to i o inne kwestie pytam go w naszej rozmowie. Szymon spędził kilka godzin obserwując jak lekarz rozmawia z pacjentami na czacie. Co go zaskoczyło?
Np. taka sytuacja: pacjent pisze i prosi o konkretny lek na problemy z brzuchem. Dodaje jednak, że to lek dla kota. ‘Nie jestem weterynarzem’ – odpowiada lekarz. Dalsza wymiana zdań prowadzi do wniosku, że tak naprawdę lek jest dla właściciela kota, nie dla zwierzęcia.
Lekarz odmawia wypisania recepty. Z jaką reakcją ze strony pacjenta musi się liczyć? Zapraszam do wysłuchania rozmowy.
Amerykańscy prezydenci zawsze są zaskoczeni, kiedy Putin zachowuje się inaczej niż się spodziewali – jak wtedy, gdy najechał Gruzję za rządów Busha, czy gdy po raz pierwszy zaatakował Ukrainę podczas kadencji Obamy. Trump też zrozumie, że został oszukany.
Putin na pewno naruszy każde porozumienie, do którego dojdą Stany Zjednoczone i Rosja. Amerykańska ambicja i naiwność w końcu zderzą się z rzeczywistością pragnienia dominacji Putina. Trump prędzej czy później zrozumie, że został oszukany – ocenia dr Joy Neumeyer, amerykańska historyczka Rosji. W pierwszych latach rządów Putina, do 2014 roku, była korespondentką w Moskwie. Dziś analizuje politykę i społeczeństwo Stanów Zjednoczonych i Rosji.
Stany Zjednoczone są nadal państwem demokratycznym, Rosja lata temu pogrążyła się w skrajnym autorytaryzmie, czy nawet totalitaryzmie. Celowe i celne osłabianie instytucji demokratycznych w Stanach Zjednoczonych opiera się na atakach na obszary, które zostały poddane ścisłej kontroli przez Kreml piętnaście lat temu."Amerykańskie media znajdują się pod coraz większą presją. Przykładem jest miliarder Jeff Bezos, właściciel Washington Post, który popiera Trumpa i zabronił redakcji publicznego poparcia dla Bidena. Bezos niedawno ogłosił, że zmieni stronę z opiniami na Forum Wolności Osobistej i Wolnego Rynku. Ostatnio Washington Post nawet odmówił publikacji karykatury, która wyśmiewała Elona Muska. Na początku prezydentury Putin był wyśmiewany w telewizyjnym satyrycznym programie Kukły. Ale to się skończyło się, gdy przejął kontrolę nad mediami." – zauważa Neumayer.W Rosji jeden oligarcha, Michał Chodorkowski, próbował stawić prawdziwy opór Putinowi. Reszta usunęła się w cień lub dołączyła do Putina. W przypadku Trumpa nie ma żadnego oporu ze strony wielkiego kapitału. Wręcz przeciwnie, najwięksi miliarderzy entuzjastycznie z nim współpracują.
Rządzący w Waszyngtonie i Moskwie strongmani budują popularność na agresywnym konserwatyzmie w podejściu do płci kulturowej. Przejawia się to w atakach na osoby transpłciowe, gejów, lesbijki i osoby biseksualne. Trump i Putin uwielbiają wizerunek macho. Amerykański prezydent chełpi się swoim bogactwem, podczas gdy bardziej powściągliwy Putin skrzętnie je ukrywa, przedstawiając się jako ideowy patriota. Obaj wyrażają kult i chęć męskiej dominacji, ale w różnych kulturowych formach.OKO.press finansowane jest głównie z darowizn Czytelników. Dzięki Tobie możemy pracować – śledzić, szukać, pytać, sprawdzać, opisywać, porównywać – i nie odpuszczać.👁🗨 Czytasz OKO? Wesprzyj OKO 👉 www.oko.press/wesprzyj/Fundacja Ośrodek Kontroli Obywatelskiej OKO92 1160 2202 0000 0003 0434 1595Bank Millenniumul. Madalińskiego 67B/3802-549 WarszawaDziękujemy!Wspierasz OKO.press comiesięczną darowizną? Dołącz do grupy Twoja OKOlica, gdzie porozmawiasz z innymi czytelnikami i czytelniczkami, będziesz mieć możliwość bezpośredniego kontaktu z osobami z redakcji i obejrzysz Polityczny PLUS, czyli dodatkowy materiał dostępny wyłącznie dla darczyń i darczyńców ➡ https://www.facebook.com/groups/750410339317905
- A gdybym też chciał założyć receptomat? – Trzy proste kroki: zarejestrować firmę, czyli placówkę medyczną. Zbudować wirtualną platformę do konsultacji online. No i być lekarzem lub zatrudnić lekarza. Tyle
Dział reportażu OKO.press przedstawia audioreportaż na podstawie tekstu Szymona Opryszka "Jak to możliwe, że 20-latek założył receptomat? Każdy może to zrobić". Realizacja i opracowanie muzyczne: Filip Przybylski i Longstreet Studio.
Więcej audioreportaży znajdziesz na stronie OKO.press pod adresem: https://oko.press/media/audioreportaze
Lekarz z receptomatu: – w ciągu trzech tygodni dyrektor i jego żona wypisali pięć tysięcy recept na leki narkotyczne. Pisali hurtowo, na mój certyfikat
Dział reportażu OKO.press przedstawia audioreportaż na podstawie tekstu Szymona Opryszka "Szukam prezesa o niebieskich oczach. Jak oszukać na receptomacie". Realizacja i opracowanie muzyczne: Filip Przybylski i Longstreet Studio.
Więcej audioreportaży znajdziesz na stronie OKO.press pod adresem: https://oko.press/media/audioreportaze
O tym, skąd się wzięli w Polsce gruzińscy gangsterzy, ale też o Gruzji, której przyszłość jest wciąż niepewna, rozdarta między autorytaryzmem a demokracją, Kremlem i Brukselą, opowiada reporterka Stasia Budzisz.„System gruzińskiej przestępczości zorganizowanej, a właściwie możemy mówić o mafii, wywodzi się jeszcze z czasów Rosji carskiej, w której więzieniach odbywali karę różnego rodzaju przestępcy. Wykształciła się tam hierarchia kryminalnych autorytetów, takie państwo w państwie. Mieli swoje niepisane zasady - tak zwane worowskije poniatija. I zgodnie z tymi zasadami nie mogli wtrącać się do polityki. Byli absolutnie niezależni od państwa, działali trochę jak takie janosiki, bo wokół nich zrobiło się bardzo dużo takiego romantycznego sznytu. To się zmieniło, jak przyszła pieriestrojka” - tłumaczy w naszej rozmowie Stasia Budzisz, reporterka i ekspertka od Gruzji, współpracowniczka OKO.press. Miesiąc temu napisała dla nas artykuł o eksporcie do Polski gruzińskiej przestępczości zorganizowanej, który wzbudził wielkie zainteresowanie: https://oko.press/pieciu-worow-w-zakonie-bandyci-z-gruzji-maja-polske-za-kraj-frajerowDziś rozmawiamy o tym, jak postradzieccy złodzieje i bandyci zaczęli wchodzić również w strefę polityki i jak stali się mafią. O tym, kim był Dżaba Joseliani i dlaczego właśnie Gruzini w tej międzynarodowej już hierarchii przestępczej stoją tak wysoko. No i co w związku z tym powinno zrobić państwo polskie, żeby wyeliminować zorganizowaną przestępczość z krajów byłego ZSRR. Czy ogłoszone szumnie deportacje kilkudziesięciu osób z gruzińskimi paszportami wystarczą? OKO.press finansowane jest głównie z darowizn Czytelników. Dzięki Tobie możemy pracować – śledzić, szukać, pytać, sprawdzać, opisywać, porównywać – i nie odpuszczać.👁🗨 Czytasz OKO? Wesprzyj OKO 👉 www.oko.press/wesprzyj/Fundacja Ośrodek Kontroli Obywatelskiej OKO92 1160 2202 0000 0003 0434 1595Bank Millenniumul. Madalińskiego 67B/3802-549 WarszawaDziękujemy!Wspierasz OKO.press comiesięczną darowizną? Dołącz do grupy Twoja OKOlica, gdzie porozmawiasz z innymi czytelnikami i czytelniczkami, będziesz mieć możliwość bezpośredniego kontaktu z osobami z redakcji i obejrzysz Polityczny PLUS, czyli dodatkowy materiał dostępny wyłącznie dla darczyń i darczyńców ➡ https://www.facebook.com/groups/750410339317905
Kamil kopał z tatą. Miał 16 lat, kopania uczył się na YouTubie. Tata, dłuższy czas na bezrobociu, za połowę oszczędności kupił koparkę. Zostali kryptogórnikami. Wspominają to z niesmakiem.
Dział reportażu OKO.press przedstawia audioreportaż na podstawie tekstu Małgorzaty Domagały "Kinga pod palmami. Kuszenie Polaka kryptowalutami". Realizacja i opracowanie muzyczne: Filip Przybylski i Longstreet Studio.
Więcej audioreportaży znajdziesz na stronie OKO.press pod adresem: https://oko.press/media/audioreportaze
Wieloletnia dziennikarka Programu Trzeciego powróciła na Myśliwiecką 3/5/7 i objęła kierownictwo w stacji nieco ponad rok temu. W naszym podcaście próbujemy podsumować ten czas. Rozmawiamy też o możliwościach zapewnienia stabilności i apolityczności mediom publicznym. Agnieszka Szydłowska objęła Trójkę w trudnych warunkach. Słuchalność upolitycznionej anteny, pozbawionej swoich największych gwiazd, szorowała po dnie. Na koniec 2023 roku wyniosła dwa procent, a Program Trzeci ścigał się w zestawieniu najpopularniejszych stacji z Radiem Maryja. Dla porównania: na koniec 2015 roku słuchało go 7,5 proc. wszystkich słuchaczy radia w Polsce, co dawało mu czwartą pozycję, za RMF-em, Radiem Zet i Jedynką.Polityczna „dobra zmiana" i nadejście rządów PiS-u oznaczało jednak zmiany personalne we władzach publicznych mediów, w tym w Trójce. Wiele z autorskich audycji utrzymywało swoją niezależność, z biegiem czasu jednak coraz mocniej było słychać propagandę w publicystyce i informacji. Kryzys rozlał się na wszystkie redakcje w 2020 roku, gdy kierownictwo stacji zarzuciło Markowi Niedźwiedzkiemu, wieloletniemu prowadzącemu Listy Przebojów Trójki i ikonie stacji, manipulację przy ustalaniu kolejności zestawienia.Prawda potrzebuje Twojego wsparcia. Przekaż 1,5% podatku na OKO.press. W zeznaniu podatkowym wpisz numer KRS 0000620036
Wokół nauki kręcą się szarlatani i siewcy wątpliwości. Chcą ją skompromitować dla własnych celów - często po prostu dla zysku. Jak ich rozpoznać, tłumaczy Michał Rolecki, dziennikarz naukowy.Kim są siewcy wątpliwości? To ci, którzy każą ci „włączyć myślenie”, bo jakiś naukowiec wypowiedział się inaczej niż 99 procent jego kolegów po fachu. Albo pokażą ci jakiś wykres, z którego wynika, że globalne ocieplenie to bzdura, choć wykres dotyczy czegoś zupełnie innego.
Czasami stoją za nimi wielkie pieniądze.„Siewcy wątpliwości pewnie byli od początków istnienia ludzkości. Wszyscy dobrze pamiętamy, że koncerny tytoniowe podważały to, że palenie tytoniu przyczynia się do nowotworów. W latach 80. i 90. koncerny paliwowe płaciły miliony, jeśli nie setki milionów dolarów na to, żeby nawet nie tyle negować, ile siać właśnie wątpliwości związane z globalnym ociepleniem. A może to nie dwutlenek węgla, może to nie ludzie i tak dalej.
A to wszystko chyba opiera się na tym, że proces naukowy jest dość złożony i może być po pierwsze język naukowy niezbyt zrozumiały dla laika, ale też hierarchia jakości naukowych dowodów bywa zupełnie niezrozumiała” - tłumaczy Michał Rolecki, który w naszym sobotnim cyklu „Sobota prawdę ci powie” rozbraja różne pseudonaukowe mity, popularne w mediach społecznościowych przekonania i działania szarlatanów, którzy żerują na tym, że nauka, ta prawdziwa, jest tak skomplikowana.Najgłośniejszym przykładem naukowej dezinformacji, której konsekwencje odczuwamy do dziś, była opublikowana w prestiżowym piśmie naukowym „Lancet” praca Andrew Wakefielda, z której rzekomo miało wynikać, że może być związek pomiędzy szczepionką MMR na odrę, świnkę i różyczkę, a autyzmem.Michał Rolecki: „Ta praca niczego nie dowodziła. Nie została skonstruowana tak, żeby obalać lub potwierdzać jakąś hipotezę. To był po prostu opis kilku przypadków, kilku, nawet nie kilkunastu zdaje się, dzieci z pewnymi objawami, które pojawiły się w pewnym wieku, akurat takim, w którym się podaje tę szczepionkę i Wakefield na tej podstawie sugerował, ale nie twierdził, że być może istnieje związek między szczepionką a autyzmem.
OKO.press finansowane jest głównie z darowizn Czytelników. Dzięki Tobie możemy pracować – śledzić, szukać, pytać, sprawdzać, opisywać, porównywać – i nie odpuszczać.
👁🗨 Czytasz OKO? Wesprzyj OKO 👉 www.oko.press/wesprzyj/Fundacja Ośrodek Kontroli Obywatelskiej OKO92 1160 2202 0000 0003 0434 1595Bank Millenniumul. Madalińskiego 67B/3802-549 WarszawaDziękujemy!Wspierasz OKO.press comiesięczną darowizną? Dołącz do grupy Twoja OKOlica, gdzie porozmawiasz z innymi czytelnikami i czytelniczkami, będziesz mieć możliwość bezpośredniego kontaktu z osobami z redakcji i obejrzysz Polityczny PLUS, czyli dodatkowy materiał dostępny wyłącznie dla darczyń i darczyńców ➡ https://www.facebook.com/groups/750410339317905
Chodziliśmy po zamkniętej strefie. Ulice zagrodzono, drzwi domów zabito deskami, bezwzględnie zakazano wjazdu. Trzęsienie ziemi, tsunami, eksplozja w elektrowni atomowej. Jeśli można sobie wyobrazić armagedon, to chyba właśnie tak
Dział reportażu OKO.press przedstawia audioreportaż na podstawie tekstu Patryka Szymańskiego "W pustych domach najpierw uderza cisza, brak ludzi przeraża. Fukushima 14 lat po katastrofie". Realizacja i opracowanie muzyczne: Filip Przybylski i Longstreet Studio.
Więcej audioreportaży znajdziesz na stronie OKO.press pod adresem: https://oko.press/media/audioreportaze
„Jak żyć, Panie Profesorze?” - od tego pytania zaczęłam rozmowę z prof. Dariuszem Jemielniakiem, badaczem dezinformacji w sieci, bo czasy nam ostatnio naprawdę przyśpieszyły.Jak to możliwe, że prezydent Stanów Zjednoczonych bez mrugnięcia okiem opowiada, że na ukraińskich polach bitew zginęło już 700 tys. ukraińskich żołnierzy, skoro cała armia nigdy tyle nie liczyła? A Elon Musk na kupionym przez siebie portalu X przekonuje, że amerykańska IRS - ZUS i urząd skarbowy w jednym - płaci emerytury… 150-latkom, choć to tylko błąd wynikający z używania starszego języka programowania?„Powiedziałbym, że niezwykle istotna jest dieta, informacyjna oczywiście. To, co sobie wkładamy do głowy, ma wpływ na nasz umysł tak samo, jak to, co wkładamy sobie do ust, na stan naszego ciała. I niestety duży rozwój mediów społecznościowych czy bardzo duży rozwój także wiedzy tworzonej przez amatorów doprowadził do ogólnego miszmaszu” - mówi Jemielniak.No ba, ale skąd wiedzieć, co sobie wkładać do głowy, a czego nie? W szkole tego nie uczą, wcale nie jest to takie proste, bo świat jest skomplikowany, a im więcej się o nim dowiadujemy, tym bardziej wszystko okazuje się skomplikowane.Tymczasem, jak mówi mój rozmówca, „mamy fenomen TikToka, Instagrama, Facebooka, gdzie rządzą nie ci, którzy mają coś sensownego do powiedzenia, tylko ci, którzy umieją zrobić fikołka, zachęcić, powiedzieć coś kontrowersyjnego, a rzeczy kontrowersyjne to często te, które są sprzeczne ze współczesnym stanem wiedzy. Dzięki mechanizmom sieci społecznościowych i ich modelowi biznesowemu najbardziej popularnymi treściami są często właśnie te nieprawdziwe krzykliwe, kontrowersyjne”.A teraz takie treści wygłasza również najważniejszy polityk na świecie, a wtóruje mu najbogatszy człowiek świata. „Myślę, że za trzy i pół roku będziemy mieli bardzo duży test demokracji w Stanach Zjednoczonych i szczerze mówiąc, nie mam pojęcia, jak on się skończy, nie wygląda to wszystko bardzo ciekawie” - mówi prof. Jemielniak. I zauważa, że „ludzie tacy jak Musk mówią bardzo dużo o wolności słowa, natomiast są niezwykle czuli na swoim punkcie. Przecież Musk blokuje, wyrzuca ze swojego medium, czyli z X-a ludzi, którzy są mu nie na rękę, którzy wypowiadają się na jego temat niekorzystnie, więc to jest wręcz groteskowo zabawne”.Prof. Jemielniak jako wiceprezes Polskiej Akademii Nauk zajmuje się m.in. kwestiami popularyzacji nauki i tego, jak nauka i sami naukowcy mogą walczyć z dezinformacją czy po prostu z niewystarczającą informacją. Jego recepta? Posłuchajcie o niej w podcaście.Prawda potrzebuje Twojego wsparcia. Przekaż 1,5% podatku na OKO.press. W zeznaniu podatkowym wpisz numer KRS 0000620036
„Nie boję się, bo jestem pryncypialnie uczciwy i staram się być maksymalnie integralny w działaniach, które podejmuję dla przywrócenia praworządności” - mówi OKO.press minister sprawiedliwości i prokurator generalny Adam BodnarRok temu w Brukseli minister przedstawił Plan Działania na rzecz odbudowy i wzmacniania praworządności w Polsce. Czy po roku jest zadowolony z zakresu i tempa realizacji tego planu?„Cały czas pracujemy i myślę, że sporo udało się zrobić. Natomiast ostatni rok pokazał, że zmiana jest może nie tyle trudna, ile że wymaga bardzo głębokich negocjacji i uwzględnienia różnych czynników.Porównując poziom dyskusji na temat przywracania praworządności rok temu i obecnie, widać, że rozumiemy znacznie więcej.Wtedy powszechnie używało się sformułowania neosędzia na określenie osoby powołanej przez wadliwą Krajową Radę Sądownictwa. Dziś myślę, że już powszechne jest przeświadczenie, że trzeba jednak te osoby podzielić na różne kategorie, a do tych kategorii zastosować różne mechanizmy ewaluacji” - powiedział Bodnar w podkaście „Drugi rzut OKA".Utworzona przez ministra sprawiedliwości komisja kodyfikacyjna ustroju sądów i prokuratury przedstawiła dwa warianty uregulowania statusu wadliwie powołanych sędziów. Pierwszy, ustawowy, członkowie komisji porównywali do szybszego pociągu, a drugi, który zakłada ocenę sędziów przed uzdrowioną Krajową Radą Sądownictwa, do wolniejszego.„Używano porównania do pociągów, które w różnym tempie zmierzają do celu. Jeden to Pendolino, a drugi — TLK. Ale ten wolniejszy też dowozi ludzi do celu bez przeszkód, a do tego taniej” - zauważył minister. Podkreślił jednak, że oba warianty wymagają dopracowania. „Gotowe rozwiązania będą skonstruowane tak, żeby ukształtować ustrój państwa zgodnie ze standardami demokratycznego państwa prawnego”.Reforma sądownictwa to jednak nie tylko rozwiązywanie problemów ustrojowych, ale też działania mające zwiększyć efektywność wymiaru sprawiedliwości. „Zdajemy sobie sprawę z odpowiedzialności, która na nas ciąży. Trochę nie podoba mi się jednak ton dyskusji w środowisku prawniczym, w którym łatwo jest zakrzyczeć jakieś pomysły”.Minister Bodnar przyznał, że sam nie czuje się zakrzykiwany przez środowiska prawnicze, ale oczekiwałby od niego więcej otwartości na nieszablonowe rozwiązania.„Chcę być sprawczy, więc w jakiś sposób jestem katalizatorem emocji. Muszę jednak przekładać te emocje na działania, do których jestem w stanie przekonać polityków. Posłowie i senatorowie koalicji rządzącej też mają różne poglądy”.Z drugiej strony, „mam wrażenie, że czasami przez pewną wstrzemięźliwość jestem krytykowany przez środowiska sędziowskie, które chciałyby, żeby wszystko działo się szybciej, mocniej, bardziej dynamicznie. A na pewne rzeczy po prostu nie pozwalają przepisy” - zauważył Adam Bodnar.Z podcastu dowiecie sięco Adam Bodnar doradziłby Andrzejowi Dudzie,czy rząd ma plan B na wypadek, gdyby nowy prezydent sprzeciwił się reformom sądowniczym,jak przebiega dialog między instytucjami Unii Europejskiej a polskim rządem w kwestii praworządności,na jakim etapie jest przywracanie niezależności prokuratury,kiedy i dzięki jakim zmianom sądy zaczną działać sprawniej,czy globalny zwrot na prawo skłoni obecną większość do rezygnacji z progresywnej reformy prawa karnego,z kim ministrowi sprawiedliwości łatwiej dziś rozmawiać – politykami czy sędziami,jakie są relacje premiera Donalda Tuska z ministrem Adamem Bodnarem,jak Adam Bodnar ocenia działalność publiczną Dariusza Mateckiegooraz czy obawia się ewentualnej zmiany władzy w przyszłości.Największe mocarstwa, takie jak Rosja, Stany Zjednoczone czy Chiny, wydają każdego roku miliardy dolarów na propagandę oraz kształtowanie opinii. Budżet niezależnego dziennikarstwa jest znacznie mniejszy i pochodzi od osób, które w nie wierzą. Dezinformacja ma już swoich sponsorów. Prawda potrzebuje Twojego wsparcia. Przekaż 1,5% podatku na OKO.press. W zeznaniu podatkowym wpisz numer KRS 0000620036
Kreml ma specjalną komórkę zajmującą dezinformacją w mediach społecznościowych i nie tylko tam. Musk na portalu X promuje takie „fakty”, jakie pasują mu do narracji. A jak my możemy się w tym rozeznać? Tłumaczy Anna MierzyńskaW podcaście „Drugi Rzut OKA” rozmawiam dziś z Anną Mierzyńską, analityczką mediów społecznościowych, ekspertką od dezinformacji - i współpracowniczką OKO.press, która napisała dla nas wiele tekstów na ten temat.Zapytałam Anię, czy dezinformacja to w XXI wieku rzeczywiście taka potężna broń? Nie żyjemy przecież w średniowieczu, gdzie czytać umiały tylko elity, każdy z nas - teoretycznie - otrzymał wystarczającą edukację, żeby móc samemu ocenić, czy ktoś nas nie prowadzi na manowce.Już teraz się Państwo śmieją, prawda? Wygląda na to, że w XXI wieku, m.in. dzięki rozpowszechnieniu mediów społecznościowych, gdzie opinie uczciwych ekspertów sąsiadują z poglądami ludzi, którzy mają zdanie na każdy temat i szarlatanów, którzy wykorzystują niewiedzę innych. Więc tak, to potężna broń."Jak mamy broń konwencjonalną, to wszyscy widzą, co się stało. Dezinformacja oddziałuje na sposób myślenia i na zachowanie. Coraz częściej badacze mówią o tym, że dezinformacja jest bronią używaną w wojnie kognitywnej, czyli w wojnie, w której celem jest to, jak myślimy i co sądzimy o świecie” - mówi Anna Mierzyńska.Jest to też ulubiona broń Federacji Rosyjskiej, która od lat próbuje zdestabilizować Zachód. Kreml ma specjalną komórkę zajmującą się dezinformacją w mediach społecznościowych i nie tylko - bo nienawistne napisy na murach też czasem powstają na ich zlecenie, jak w głośnej sprawie antysemickich haseł we Francji.„Rosja wymyśla fałszywe narracje, czy narracje, które są dla niej korzystne, i potem opracowuje metody i techniki, którymi będzie się posługiwać, żeby je rozprowadzać. Na przykład farma polskojęzycznych botów, którą obserwuję od jesieni 2024 roku na Platformie X, promuje różne wpisy - nie są identyczne jeden do jednego, ale narracje mają zawsze podobną"."Ukrainie nie należy pomagać, Unia Europejska jest zła, NATO jest złe i polski rząd jest zły, bo wspiera Ukrainę. Te boty próbują wejść w dyskusję z użytkownikami Platformy X w ten sposób, że używają popularnych w danym momencie hashtagów, które w ogóle nie mają związku z treścią. Po to, żeby ktoś, wyszukując tematy związane z tymi hashtagami, zobaczył przy okazji te wpisy” - tłumaczy ekspertka.Rozmawiamy też o dezinformacji napływającej z drugiej strony oceanu, czyli m.in. o wysiłkach Elona Muska, żeby na będącej jego własnością platformie X dominowała jego „prawda”, często niemająca wiele związków z faktami.Na koniec zapytałam Annę Mierzyńską, jak my, użytkownicy mediów społecznościowych, możemy sobie radzić z dezinformacją. Odpowiedź w naszym podcaście.Największe mocarstwa, takie jak Rosja, Stany Zjednoczone czy Chiny, wydają każdego roku miliardy dolarów na propagandę oraz kształtowanie opinii. Budżet niezależnego dziennikarstwa jest znacznie mniejszy i pochodzi od osób, które w nie wierzą. Dezinformacja ma już swoich sponsorów.Prawda potrzebuje Twojego wsparcia. Przekaż 1,5% podatku na OKO.press. W zeznaniu podatkowym wpisz numer KRS 0000620036
Pastor: – Jeśli członek AfD poprosi mnie o udzielenie ślubu lub pochówek – odmówię
Dział reportażu OKO.press przedstawia audioreportaż na podstawie tekstu Joanny Strzałko "Wystrzelić AfD na Marsa! Niemcy się kłócą i głosują". Realizacja i opracowanie muzyczne: Filip Przybylski i Longstreet Studio.
Więcej audioreportaży znajdziesz na stronie OKO.press pod adresem: https://oko.press/media/audioreportaze
"Reakcja Amazona na tę sytuację też bardzo będzie pokazywała, w jakim kierunku Amazon zmierza, jeżeli chodzi o przestrzeganie praw pracowniczych". O wynikach naszego śledztwa rozmawiamy z dr Izabelą Florczak z Uniwersytetu Łódzkiego.W grudniu 2024 roku w OKO.press opisaliśmy, jak podwykonawca Amazona, firma Dussmann, zatrudnia pracowników do sprzątania magazynów internetowego giganta w Polsce. Obcokrajowcy – w zdecydowanej większości Ukraińcy – na papierze stawali się wolontariuszami. A oprócz normalnego wynagrodzenia, wypłacano im pomoc społeczną i zwrot kosztów wolontariackich.Pracownicy byli oszukiwani, by oszczędzać na ich podatkach i składkach na ubezpieczenie.Po naszym tekście Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej zwróciło się do Państwowej Inspekcji Pracy i Straży Granicznej o pilną kontrolę w obiektach Amazona. Ta rozpoczęła się 10 stycznia.W podcaście Drugi Rzut OKA porozmawialiśmy o naszych ustaleniach z ekspertką – dr Izabelą Florczak z Katedry Prawa Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Polityki Społecznej oraz Centrum Studiów Migracyjnych Uniwersytetu Łódzkiego."Cała ta kaskada współpracy pomiędzy podmiotami była skomplikowana, to również kontrolowanie takich podmiotów jest skomplikowane, ale to nie znaczy, że ono nie jest niemożliwe" – mówi dr Florczak. W podcaście dokładnie wyjaśnia, jakie uprawnienia mają kontrolerzy PIP i co może wykazać ich badanie.Zdaniem de Florczak interesujące będzie sprawdzenie fundacji, które na papierze angażowały pracowników do "wolontariatu" oraz programów pomocy społecznej. To tajemnicze podmioty powiązane z agencjami pracy tymczasowej, które formalnie zatrudniały pracowników dla Dussmanna."W toku kontroli będzie trzeba odpowiedzieć na pytanie, skąd fundacja miała fundusze na to, żeby wypłacać zarówno tę część kwoty klasyfikowaną jako zwrot kosztów wolontariatu, jak i część kwoty klasyfikowaną jako świadczenie socjalne" – podkreśla prawniczka.Kontrola PIP jeszcze się nie zakończyła, ale wiemy już, że Amazon na koniec stycznia zerwał umowę z firmą Dussmannem.To jednak najpewniej nie koniec pomysłów przedsiębiorców na "optymalizację" zatrudnienia. Dr Florczak zdradza nam, że słyszała o przypadkach zatrudniania w halach produkcyjnych... duchownych."Dlatego że dla duchownych nie są wymagane dokumenty legalizujące ich pracę [...] Oczywiście, że nie każdy może być duchownym, więc to jest kolejny znak zapytania, jacy to są duchowni. Zdarza się tak, że zamiast klasyfikować dane czynności jako pracę, podmioty klasyfikują je jako szkolenia i ktoś na taśmie produkcyjnej szkoli się przez pół roku" – wskazuje dr Florczak."Tak naprawdę można wziąć te przepisy, które zwalniają z obowiązku legalizacji pracy i po kolei prześledzić, czy dana okoliczność jest już przez naszych przedsiębiorców wykorzystywana, czy też jeszcze nie. Co z jednej strony, no właśnie, to trochę jest, powiedzmy, śmieszne, ale to jest trochę taki śmiech przez łzy" – dodaje ekspertka.Ale podkreśla: "Z moich doświadczeń wynika, że większość pracodawców jednak stara się zatrudniać cudzoziemców legalnie, ale często jest to bardzo trudne właśnie przy złożoności przepisów, przy zmieniających się procedurach i przy zmieniających się interpretacjach".OKO.press finansowane jest głównie z darowizn Czytelników. Dzięki Tobie możemy pracować – śledzić, szukać, pytać, sprawdzać, opisywać, porównywać – i nie odpuszczać.👁🗨 Czytasz OKO? Wesprzyj OKO 👉 www.oko.press/wesprzyj/Fundacja Ośrodek Kontroli Obywatelskiej OKO92 1160 2202 0000 0003 0434 1595Bank Millenniumul. Madalińskiego 67B/3802-549 WarszawaDziękujemy!Wspierasz OKO.press comiesięczną darowizną? Dołącz do grupy Twoja OKOlica, gdzie porozmawiasz z innymi czytelnikami i czytelniczkami, będziesz mieć możliwość bezpośredniego kontaktu z osobami z redakcji i obejrzysz Polityczny PLUS, czyli dodatkowy materiał dostępny wyłącznie dla darczyń i darczyńców ➡ https://www.facebook.com/groups/750410339317905
Na początku wojny Nastia rozważała zamrożenie spermy męża na wypadek jego śmierci. Wiele klinik leczenia niepłodności zaczęło oferować żołnierzom taką usługę bezpłatnie
Dział reportażu OKO.press przedstawia audioreportaż na podstawie tekstu Kai Puto "Kiedy rodzisz dziecko, mówisz sobie: przyszłość jest możliwa. Ukraina na porodówce". Realizacja i opracowanie muzyczne: Filip Przybylski i Longstreet Studio.
Więcej audioreportaży znajdziesz na stronie OKO.press pod adresem: https://oko.press/media/audioreportaze
