Arre Zuurmond zwaait af als regeringscommissaris Informatiehuishouding met het boek ’Dwars door de Orde’ waarin hij terugblikt en vooruitkijkt. Otto en Martijn spreken met hem over zijn kritische analyses en dwarse denkrichtingen die noodzakelijk zijn voor een democratische, weerbare en dienstbare overheid. Ook aan het woord komen columnist Kustaw Bessems, voormalig Rijks-CIO Dion Kotteman, GOV-Tech professor Nitesh Bharosa en adviseur Jaring Hiemstra. Centraal staat de vraag aan welke knoppen we moeten draaien om te transformeren tot een responsieve en proactieve overheid.

Simon Sibma werkte ruim 40 jaar voor de Publieke Zaak heeft gewerkt. Hij werkte bij de Belastingdienst, het Centraal Justitieel Incassobureau, de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit, de Sociale Verzekeringsbank en was onder andere een van de boegbeelden van het programma Werk aan Uitvoering én zat vlak voor zijn afscheid ook nog ‘even’ in de Spoedadviescommissie hersteloperatie toeslagen. Op 1 april ging hij met pensioen en droeg hij zijn rol als voorzitter van de raad van bestuur van de SVB over aan Diana Starmans. Martijn en Otto blikken met hem terug op een rijke carrière. Welke lessen heeft hij geleerd en geeft hij door? Daarnaast vertelt aantal oud-collega’s ook over de lessen die ze van hem hebben geleerd.

Wat kun je leren van dingen die goed gaan bij de overheid? Otto en Martijn bespreken verschillende goede voorbeelden die zijn gebundeld in het nieuwe boek ‘Zo kan het ook’ dat werd gepresenteerd tijdens de StaatPraat van Staat van de Uitvoering op 20 maart in Nieuwspoort. Te gast zijn Paul ’t Hart (hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht en lid van de WRR), Nannette van Schelven (directeur-generaal bij de Douane) en Alexander Pechtold (algemeen directeur bij het CBR). Met inspirerende verhalen van Regina Havinga over Ruimte voor de rivier bij Rijkswaterstaat, Stan Kaatee over de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW), Jos Geurts over de Groene Loper in Maastricht en Maurits Hendriks over het Nederlandse Topsportbeleid van NOC-NSF. Een leerzaam gesprek over doelvervlechting, leiderschap, tussenruimte, keuzes durven maken en nog veel meer!

Openheid is van belang om het vertrouwen in de overheid te vergroten. Want meer transparantie kan leiden tot meer legitimiteit. Een Open Overheid klinkt mooi, maar blijkt in de praktijk niet eenvoudig te realiseren. Is het nou een kwestie van moeten, vanwege de wet? Of mag je van iedere ambtenaar een intrinsieke motivatie verwachten om open en transparant te zijn? En als ze dat al zijn, krijgen ze daarvoor dan wel de juiste instrumenten aangereikt? Hoe organiseren overheden dat samenspel van mensen, processen en technologie? Kortom; Hoe moet je dealen met de WOO?  Otto en Martijn vragen het aan Serv Wiemers (directeur van de Open State Foundation), Sofie Bustraan (informatiecommissaris van de Gemeente Amsterdam) en Bas van Beek (WOO-coördinator bij journalistiek platform Follow the Money). Ook beluisteren we ambtenaren van verschillende ministeries die aangeven hoe er bij hen zorgvuldig en open wordt gewerkt. Aan het woord komen Mahad Kutub, strategisch adviseur bij Economische Zaken, Patricia Moeskops, adviseur bij de Rijksorganisatie voor Informatiehuishouding dat valt onder Binnenlandse Zaken en Erik Stenfert Kroese, corporate woordvoerder bij Financiën.

“Een slimme overheid is op onzekerheid voorbereid!” Maar hoe bespreek je onzekerheden? Hoe bereid je een organisatie daarop voor? Wie voert dat gesprek en hoe voorkom je ondermaatse prestaties door overmatig risicomanagement? Martijn en Otto gaan erover in gesprek met Martin van Staveren. Hij is verbonden aan Universiteit Twente en Nyenrode en schreef meerdere boeken over risicoleiderschap. Daarnaast is Erik Boers te gast. Hij is senior adviseur bedrijfsvoering bij Douane Nederland en vertelt welk effect het voeren van een risicodialoog heeft op het functioneren van de organisatie op korte en lange termijn. Ook luisteren we naar het verhaal van Anouk Post van Politie Nederland. Zij vertelt hoe haar organisatie op steeds meer terreinen risicoleiderschap in de praktijk toepast. De Rijksbrede Benchmarkgroep (RBB) organiseert verschillende keren per jaar een leerkring over dit onderwerp. Meer weten? Ga naar https://rbbgroep.nl/groups.

Een nieuw jaar, een nieuw seizoen! In deze aflevering bespreken we goede voornemens met Esther Pijs (Directeur-Generaal bij het ministerie van Klimaat en Groene Groei) en Davied van Berlo (strategisch adviseur bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, en in het verleden initiatiefnemer van het netwerk Ambtenaar 2.0). We kijken vooruit naar 2035 aan de hand van maar liefst vier nieuwe rapporten van de Staat van de Uitvoering. Minder waan van de dag, meer focus op de lange termijn! Dat doen we op basis van toekomstscenario’s waarbij de beschikbaarheid van mensen en middelen, en de inzet van technologie tot verschillende uitkomsten gaan leiden.

In Vlaanderen is het roer om als het gaat om het proactief toekennen van inkomensondersteuning. Burgers die ergens recht op hebben, krijgen voorzieningen veelal ongevraagd toegekend. Dat kan omdat er een brede juridische grondslag is en doordat gegevens via het MAGDA-platform worden gedeeld tussen verschillenden overheden. Op uitnodiging van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Staat van de Uitvoering (BZK) brachten tientallen ambtenaren van verschillende gemeenten, uitvoeringsorganisaties en departementen, samen met lokale bestuurders, gemeenteraadsleden, volksvertegenwoordigers en ombudsmannen een bezoek aan Stad Gent. Organisatie was in handen van bureau Haagse Beek. Martijn en Otto haakten aan bij het reisgezelschap en gingen op zoek naar de verhalen achter deze Vlaamse victorie. Tijdens deze live opname bespreken ze de opgedane inzichten met Menno Spaan (Haagse Beek), Iris Vermeulen (gemeente Zeist), Chantal Martens (gemeente Heusden), Marije Klink (Sociale Dienst Drechtsteden) en Tweede Kamerlid Sandra Palmen (NSC) .

Gezichtsherkenning, vertaalapps, fraudebestrijding; het zijn zo maar wat voorbeelden waar AI overheden behulpzaam kan zijn. Maar hoe veilig is AI? Wat zijn naast de vele kansen de risico’s voor overheden als ze gebruik willen maken van AI? De Algemene Rekenkamer publiceerde in oktober het rapport ’Focus op AI bij de Rijksoverheid’ waarmee ze in kaart bracht welke AI-systemen op dit moment of recent door de overheid zijn ingezet. Martijn en Otto gaan in deze aflevering in gesprek met de vicevoorzitter van de Rekenkamer, Ewout Irrgang en Judith Blijden. Judith werkte tot voor kort bij de Sociaal Economische Raad waar ze zich als senior beleidsmedewerker bezighield met de digitale transitie. Sinds 1 november werkt ze als adviseur bij Hooghiemstra & Partners waar ze specifiek aandacht heeft voor juridische en ethische vraagstukken in relatie tot technologie.

Albert Jan Kruiter is een van de oprichters van het Instituut voor Publieke Waarden. Dit instituut ontwikkelt nieuwe manieren en ideeën om publieke waarde te realiseren tegen minder kosten. Op verzoek van emeritus hoogleraar bestuurskunde Roel in ’t Veld schreef hij een bijdrage aan een paper over de vitalisering van bureaucratie en sturingsinnovatie. Martijn en Otto spreken met hem over het harmoniseren van wetgeving, het ontschotten van budgetten, het verbreden van verantwoording, het betrekken van bewoners en het communiceren over de realiteit. Een prikkelend pleidooi voor sturingsinnovatie in het publiek domein.

Er is de laatste jaren veel kritiek op beleid. Maar wat is beleid eigenlijk? Hoe stuur je daarop? En hoe bepaal je of beleid in de praktijk werkt? Marije van den Berg (Democratie in Actie) en Erik Jan van Kempen (ABD TOPConsult) spreken met Otto Thors over de Beleidsbubbel. Een plek waar rationaliteit synoniem lijkt te zijn geworden voor professionaliteit, en bevoegdheden en verantwoordelijkheden het zicht op de samenleving in de weg kunnen staan. Een werkomgeving waar professionals regelmatig vluchten in beleidsbabbels vol modellen en KPI’s die geen mens meer begrijpt. Hoe keren we dit om? Hoe brengen we beleid in een betere positie ten opzichte van de uitvoering en de samenleving? Het Beleidskompas, uitvoeringstoetsen en burgerpanels zijn stappen in de goede richting, maar er is meer nodig om de beleidsbubbel te laten leeglopen.

Martijn en Otto spreken met de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch over het Nationaal Programma Arnhem-Oost, waar de gemeente samen met maatschappelijke partijen en wijkbewoners praktijkgerichte projecten uitvoert. Aan bod komen de Beroepentuin, waar Lars Nieuwenhoff  jongeren zonder schooldiploma, statushouders en herintreders aan een baan helpt. En het Youth Cyber Team, waar Abdellatif El Malki kwetsbare jongeren cyberweerbaar maakt door middel van trainingen en lespakketten. Diana Starmans, lid van de Raad van Bestuur bij de SVB, reflecteert op deze praktijkgerichte benadering en verkent wat landelijke uitvoeringsorganisaties hiervan kunnen leren. Deze aflevering is met live publiek opgenomen tijdens het jaarlijkse netwerkcongres Leren in Uitvoering 2024 georganiseerd door de Rijksbrede Benchmark Groep (RBB) op Papendal in Arnhem.

Op 9 september werd tijdens een heus ’Staatsbanket’ de nieuwe Staat van de Uitvoering gepresenteerd. In aanwezigheid van verschillende ministers, kamerleden en secretarissen- en directeuren- generaal presenteerde de stuurgroep van de Staat van de Uitvoering hun bevindingen. Hoe is het twee jaar na de publicatie van de eerste Staat van e Uitvoering gesteld met de Publieke Dienstverlening in ons land? Martijn en Otto spraken na het Staatsbanket na met NSC-Kamerlid Sandra Palmen, D66-senator Boris Dittrich en de stuurgroeplid en gemeentesecretaris van Amsterdam Peter Teesink.

Op 1 juli werd in Nieuwspoort in Den Haag het tweede deel gepresenteerd van ’De top kijkt om’. Een boek waarin 21 voormalig bewindspersonen en oud-topambtenaren terugblikken op hun carrière. Op de dilemma’s waar ze mee te maken kregen, op de omgeving waarin ze opereerden en uiteraard op de keuzes die ze hebben gemaakt. De interviews werden afgenomen door verschillende wetenschappers. Martijn en Otto bespreken met drie van hen de inzichten die de gesprekken hebben opgeleverd: Anne Bos (politiek historicus verbonden aan het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis van de Radboud Universiteit), Erik-Jan van Dorp (docent bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht) en Sandra van Thie (hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit).

Kustaw Bessems is columnist bij de Volkskrant en de maker van de podcast Stuurloos. Martijn en Otto gaan met hem in gesprek over zijn recent verschenen boek dat ook de titel Stuurloos draagt.

Waar haal je als publieke dienstverlener goed personeel vandaan? In het SER-advies: Waardevol werk - Publieke dienstverlening onder druk lezen we dat halverwege 2021 een historisch omslagpunt op de arbeidsmarkt plaatsvond. Voor het eerst sinds de start van de CBS-metingen in 2003 zijn er meer vacatures dan werklozen. Komende jaren gaan veel medewerkers met pensioen en de sollicitanten zijn op. Hoe moet de overheid zich hierop voorbereiden? Martijn en Otto spreken in deze aflevering met Ruben Houweling (Hoogleraar Arbeidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en kroonlid van de SER) en Marjolein ten Hoonte (directeur arbeidsmarkt en sociale impact bij Randstad Groep Nederland).

Onlangs organiseerde de Staat van de Uitvoering een studiereis naar Denemarken. Want de Denen zijn voor velen een gidsland op het gebied van ICT en digitale dienstverlening. Maar wat doen de Denen dan precies anders dan wij doen in Nederland? Wat zijn de successen? Hoe zijn ze daartoe gekomen? En nog belangrijker: Wat kunnen wij hier in Nederland van ze leren? Martijn en Otto proberen gaan in deze aflevering op zoek naar de antwoorden. Ze spreken Christian Boe Hansen, ICT-expert en werkzaam voor de Deense ambassade in Nederland, Sandra van Wijngaarden, programmamanager Common Ground bij de VNG en Britt Hoppenbrouwers, partner bij Netcompany en voormalig CIO van de Sociale Verzekeringsbank.

De Rijksoverheid betaalde in 2022 bijna evenveel aan ICT-inhuur als aan interne ICT-medewerkers. Het gaat om 1.1 miljard euro per jaar, zo’n 42% van de totale inhuur bij alle ministeries samen. Wanneer wordt inhuur destructief voor een organisatie en hoe krijgt de overheid weer ‘grip op ICT-inhuur’? Peter Hennephof (directeur ABD TOPConsult) schreef er met een werkgroep een essay over. Martijn en Otto bespreken met hem enkele inzichten om gerichter om te gaan met het tijdelijk inhuren van ICT-personeel. Te gast zijn Eva Heijblom (DG Digitalisering en Overheidsorganisatie bij BZK), Maarten Bruinsma (directeur Bedrijfsvoering DICTU) en Sander Klaver (categoriemanager ict-professionals Rijk bij RVO). Ook aan het woord komen Pieter Halenbeek (KVK), Floor Kloosterman (BZK) en Koen Van Rijn (HeadFirst).

De krapte op de arbeidsmarkt, de vergrijzing, AI; het is maar een kleine greep van wat er allemaal op ons af komt. Maar hoe ga je daar als publieke dienstverlener mee om? Martijn en Otto praten met Paul de Ruijter die in opdracht van de Staat met zijn bureau een trendverkenning deed en daarmee een eerste stap zette naar de Toekomstverkenning Publieke Dienstverlening 2035. Daarnaast schuift ook George Middeldorp aan. Hij is afdelingshoofd futuring bij de Belastingdienst en vertelt wat er in de praktijk al gebeurt om te anticiperen op de toekomst.

De financiering van de kinderopvang moet anders. Na de toeslagenaffaire is er behoefte aan een eenvoudige systeem dat moet voorkomen dat mensen opnieuw door de mangel worden gehaald. Het kabinet wil nu een einde maken aan de kinderopvangtoeslag. De financiering moet in de toekomst rechtstreeks naar de opvang gaan. Beleid, uitvoering en de sector denken samen na hoe dit het beste vormgegeven kan worden in een Greenfield. Maar hoe gaat die samenwerking eigenlijk? Otto en Martijn blikken met drie betrokkenen terug op de eerste fase van die samenwerking. Ze spreken met Janet Helder, bestuurlijk regisseur kinderopvang, Tuncay Uyanik, directeur kinderopvang bij SZW en Gabrielle Remerij, ICT-manager bij DUO. Daarnaast schuift ook Harold Janssen aan. Hij is organisatieadviseur en hij brengt de leerervaringen van de Greenfield naar een breder perspectief.    De evaluatie van de Greenfield is online te lezen op: https://open.overheid.nl/documenten/38da9156-c149-4521-86c0-44e896354909/file

Alexander Pechtold (directeur CBR) en Bart Snels (hoofd van de Inspectie Belastingen, Toeslagen en Douane) schreven het boek ‘Tot uw dienst’ tegenspraak door Publieke Dienstverleners. Hierin gaan ze in gesprek gaan met 10 medewerkers van een publieke dienstverlener. Hoe kijken zij naar hun werk bij DUO, de IND of het UWV? Wat gaat er goed bij de Belastingdienst en Rijkswaterstaat? Maar vooral ook: Wat kan er beter bij al deze organisaties? Martijn en Otto spreken met de twee oud-Kamerleden die vanuit hun nieuwe rol een lans breken om vanuit te politiek voor meer begrip te hebben voor de dilemma’s van de uitvoering. Hun pleidooi: Laat politici zich meer bezig gaan houden met het ’wat’ in plaats van het ’hoe’.