"Het onderscheid tussen een leider en een volger is innovatie" aldus Apple-oprichter Steve Jobs. Maar hoeveel van dit soort leiders zijn er eigenlijk bij de Rijksoverheid? Hoeveel ruimte is er om dingen echt anders te doen? En zetten we succesvolle innovaties wel voldoende in de etalage? Martijn en Otto praten erover met Dirk-Jan de Bruijn, voorzitter van de Rijks Innovatie Community, en Marjanke Töller, programmadirecteur Innovatie & Dienstverlening bij het UWV. Links uit deze uitzending: https://www.rijksinnovatiecommunity.nl/, https://www.kennisvandeoverheid.nl/organisatiecultuur/innovatie-barometer

Op 29 oktober kiest Nederland een nieuwe Tweede Kamer. Hoe denken de politieke partijen over het verbeteren van de publieke dienstverlening? Hoe kijken ze naar thema’s als dienstverlening, digitalisering en vereenvoudiging? Martijn en Otto gaan in gesprek met drie kandidaat-Kamerleden: Joost Sneller (D66), Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) en Stefan Mastenbroek (CDA).  Een verhelderend verkiezingsdebat over politieke zelfmoordtaken, Nationale vereenvoudigingsdag, rode kaarten trekken en de innovatieve focus van nieuwe bewindspersonen.

Écht contact maken met de client, burger of ondernemer is een opgave voor publieke dienstverleners. Maar een goed gesprek kost tijd, die meestal op gaat aan administratieve taken. Door slim gebruik te maken van transcriptie op basis van AI-tools, valt hieraan veel te verbeteren. Bij WerkSaam Westfriesland (een uitvoerder van de participatiewet in Noord Holland die mensen begeleidt naar de arbeidsmarkt) voeren ze een VNG-pilot uit met een transcriptietool. Coaches hoeven hierdoor geen gespreksverslagen meer te maken, maar alleen een automatisch gegenereerd rapport te beoordelen. Met als voordeel: tijdwinst en meer menselijke aandacht tijdens de gesprekken met cliënten. Maar hoe werkt dat? Welke persoonsgegevens mag je hierbij gebruiken? En hoe reageren de cliënten eigenlijk op AI? Martijn en Otto spreken erover met de directeur van WerkSaam Westfriesland Anja Witte, projectleider Stefan Hes en participatiecoach Laura Wurth. Daarnaast schuift Matthijs van Kampen van de VNG aan. Hij vertelt meer over het programma Uitvoeringskracht en Arbeidsmarktkrapte, waarvan deze pilot onderdeel uitmaakt.

Publieke dienstverlening kan niet zonder bedrijfsvoering en lijnmanagement. Maar deze overhead moet wel in balans zijn met het primaire proces. Uit de Benchmark Venster voor Bedrijfsvoering blijkt dat de helft van de totale formatie van kerndepartementen uit overheadfuncties bestaat. Bij gemeenten en waterschappen is dat een kwart. En bij uitvoeringsorganisaties ongeveer een vijfde. Maar wat zeggen die cijfers? Hoe gebruik je zo’n benchmark om te verantwoorden, te sturen en te leren? Op 11 september vond in Utrecht de Dag van de Duiding plaats. Deze dag werd georganiseerd door Venster voor Bedrijfsvoering in samenwerking met de Rijksbrede benchmarkgroep. We namen de bedrijfsvoering van uitvoeringsorganisaties, provincies, waterschappen en gemeenten onder de loep. Waarom is de externe inhuur gestegen van 10% naar ruim 15%? Hoe staat het met het datagestuurd werken? Hoer kunnen we de (digitale) weerbaarheid van overheden vergroten? Martijn en Otto blikken terug op deze dag aan de hand van de inzichten van Mariël Middendorp (secretaris-algemeen directeur bij het Hoogheemraadschap van Rijnland), Zeger Baelde (directeur Bedrijfsvoering bij RDW) en Connie Eli (directeur Dienstverlening bij de gemeente Amsterdam). Samen met organisatieadviseur Mark Huijben werpen ze een kritische blik op de overhead van de overheid.

De Staat van de Uitvoering heeft een aantal toekomstimpressies gepubliceerd die een inkijkje geven in hoe de publieke dienstverlening er in 2035 uit zou kunnen zien. In deze aflevering roept stuurgroepvoorzitter Abdeluheb Choho (directeur-generaal RVO) op om daadwerkelijk over te gaan tot breedvoerige vereenvoudiging van beleid om de publieke dienstverlening te verbeteren. Martijn en Otto spreken over proactieve dienstverlening met Hans Ouwehand (voorzitter Raad van Bestuur CAK). Over dienstverlening aan ondernemers rond verduurzaming met Rodrique Engering (voorzitter Raad van Bestuur KvK). Jasper van Dijk (econoom en onderzoeksleider bij het Instituut voor Publieke Economie) reikt ideeën aan voor de vereenvoudiging van inkomensondersteuning. En Loes Mulder (secretaris-generaal OCW) geeft haar visie op vernieuwing van beleidsvorming. Ook de politiek in Nederland is op zoek naar een betere balans tussen beleid en uitvoering. Daarom vertellen vier kandidaat-Tweede Kamerleden over hun toekomstvisie op de publieke dienstverlening: Inge van Dijk (CDA), Nathalie van Berkel (D66), Rens de Boer (VOLT) en Luc Stultiens (GroenLinks-PvdA).

Uitvoeringsleiderschap is een bijzondere vorm van publiek leiderschap. Leiders in de uitvoering moeten zowel de buitenwereld (maatschappij, politiek, media) als de binnenwereld (medewerkers, systemen, processen) begrijpen en met elkaar verbinden.  Maar hoe voorkom je een spagaat tussen binnen- en buitenwereld?  In deze aflevering van podcast De Publieke Ruimte gaan we met Zeger van der Wal (hoogleraar Universiteit Leiden) in gesprek over zijn nieuwe boek getiteld “Uitvoeringsleiderschap”. Te gast zijn de overheidsmanager van het jaar 2024 Miriam Twilt-Mendonça (vestigingsdirecteur Detentiecentrum Rotterdam) en de bestuursvoorzitter van het UWV Maarten Camps.

Op 4 juni werd in Den Haag voor de vierde keer de Dag van de Publieke Dienstverlening georganiseerd. Onder het motto: De kracht van samen - ’publieke dienstverlening in beweging’ - kwamen zo’n 500 professionals werkzaam bij beleid, uitvoering, politiek én betrokken burgers bij elkaar om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren. Martijn en Otto gingen deze dag op zoek naar publieke dienstverleners die hun werk aanpassen aan de menselijke maat, anders organiseren om wendbaar te zijn, of innoveren gericht op toekomstige opgaven. Ze gingen in gesprek met:  * Christa Klijn (directeur-generaal Werk aan Uitvoering) over de kracht van de gezamenlijke beweging * Tweede Kamerleden Don Ceder (CU) en Thom van Campen (VVD) over de noodzaak van vroegtijdige politieke aandacht voor de uitvoering * Abdeluheb Choho (directeur-generaal RVO) over opgavegericht werken bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland * Pieter Duisenberg (president Algemene Rekenkamer) over de noodzaak van goede uitvoeringstoetsen * Patrick Haveman over de effecten van zijn voorbeeldgedrag als integraal klantmanager Werk en Inkomen bij de gemeente Hengelo * Maike Klip over de lessen van programma Clustering Rijksincasso (CRI) * Jacco Brouwer over de verantwoorde inzet van AI en digitale assistenten namens de VNG Terugblik op een bruisende dag vol boeiende gesprekken!

Schades die zijn ontstaan na gaswinning in Groningen, overstromingen in Zuid-Limburg en werkzaamheden aan het kanaal Almelo-Den Haandrik, zijn bestempeld tot “affaires”. Hoe ver moet het komen voordat grove fouten een affaire worden genoemd? Hoe reageren overheden daarop? En welke rol speelt erkenning als brug naar herstel en afhandeling? Frits van der Meer (Emeritus hoogleraar) en Gerrit Dijkstra (Universitair docent) van de Universiteit Leiden deden in opdracht van de Staat van de Uitvoering onderzoek hiernaar. Zij publiceerden het rapport ’Van euforie tot misère: wat valt er te leren uit ’Affaires’. Otto en Martijn gaan hierover in gesprek met de onderzoekers, en met Theodor Kockelkoren (inspecteur-generaal van het Staatstoezicht op de Mijnen (SODM). Hij is nog dagelijks bezig met de gevolgen van gaswinning in Groningen. Welke lessen heeft SODM getrokken en welke rol zouden toezichthouders in het algemeen kunnen spelen bij het voorkomen van affaires?

Arre Zuurmond zwaait af als regeringscommissaris Informatiehuishouding met het boek ’Dwars door de Orde’ waarin hij terugblikt en vooruitkijkt. Otto en Martijn spreken met hem over zijn kritische analyses en dwarse denkrichtingen die noodzakelijk zijn voor een democratische, weerbare en dienstbare overheid. Ook aan het woord komen columnist Kustaw Bessems, voormalig Rijks-CIO Dion Kotteman, GOV-Tech professor Nitesh Bharosa en adviseur Jaring Hiemstra. Centraal staat de vraag aan welke knoppen we moeten draaien om te transformeren tot een responsieve en proactieve overheid.

Simon Sibma werkte ruim 40 jaar voor de Publieke Zaak heeft gewerkt. Hij werkte bij de Belastingdienst, het Centraal Justitieel Incassobureau, de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit, de Sociale Verzekeringsbank en was onder andere een van de boegbeelden van het programma Werk aan Uitvoering én zat vlak voor zijn afscheid ook nog ‘even’ in de Spoedadviescommissie hersteloperatie toeslagen. Op 1 april ging hij met pensioen en droeg hij zijn rol als voorzitter van de raad van bestuur van de SVB over aan Diana Starmans. Martijn en Otto blikken met hem terug op een rijke carrière. Welke lessen heeft hij geleerd en geeft hij door? Daarnaast vertelt aantal oud-collega’s ook over de lessen die ze van hem hebben geleerd.

Wat kun je leren van dingen die goed gaan bij de overheid? Otto en Martijn bespreken verschillende goede voorbeelden die zijn gebundeld in het nieuwe boek ‘Zo kan het ook’ dat werd gepresenteerd tijdens de StaatPraat van Staat van de Uitvoering op 20 maart in Nieuwspoort. Te gast zijn Paul ’t Hart (hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht en lid van de WRR), Nannette van Schelven (directeur-generaal bij de Douane) en Alexander Pechtold (algemeen directeur bij het CBR). Met inspirerende verhalen van Regina Havinga over Ruimte voor de rivier bij Rijkswaterstaat, Stan Kaatee over de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW), Jos Geurts over de Groene Loper in Maastricht en Maurits Hendriks over het Nederlandse Topsportbeleid van NOC-NSF. Een leerzaam gesprek over doelvervlechting, leiderschap, tussenruimte, keuzes durven maken en nog veel meer!

Openheid is van belang om het vertrouwen in de overheid te vergroten. Want meer transparantie kan leiden tot meer legitimiteit. Een Open Overheid klinkt mooi, maar blijkt in de praktijk niet eenvoudig te realiseren. Is het nou een kwestie van moeten, vanwege de wet? Of mag je van iedere ambtenaar een intrinsieke motivatie verwachten om open en transparant te zijn? En als ze dat al zijn, krijgen ze daarvoor dan wel de juiste instrumenten aangereikt? Hoe organiseren overheden dat samenspel van mensen, processen en technologie? Kortom; Hoe moet je dealen met de WOO?  Otto en Martijn vragen het aan Serv Wiemers (directeur van de Open State Foundation), Sofie Bustraan (informatiecommissaris van de Gemeente Amsterdam) en Bas van Beek (WOO-coördinator bij journalistiek platform Follow the Money). Ook beluisteren we ambtenaren van verschillende ministeries die aangeven hoe er bij hen zorgvuldig en open wordt gewerkt. Aan het woord komen Mahad Kutub, strategisch adviseur bij Economische Zaken, Patricia Moeskops, adviseur bij de Rijksorganisatie voor Informatiehuishouding dat valt onder Binnenlandse Zaken en Erik Stenfert Kroese, corporate woordvoerder bij Financiën.

“Een slimme overheid is op onzekerheid voorbereid!” Maar hoe bespreek je onzekerheden? Hoe bereid je een organisatie daarop voor? Wie voert dat gesprek en hoe voorkom je ondermaatse prestaties door overmatig risicomanagement? Martijn en Otto gaan erover in gesprek met Martin van Staveren. Hij is verbonden aan Universiteit Twente en Nyenrode en schreef meerdere boeken over risicoleiderschap. Daarnaast is Erik Boers te gast. Hij is senior adviseur bedrijfsvoering bij Douane Nederland en vertelt welk effect het voeren van een risicodialoog heeft op het functioneren van de organisatie op korte en lange termijn. Ook luisteren we naar het verhaal van Anouk Post van Politie Nederland. Zij vertelt hoe haar organisatie op steeds meer terreinen risicoleiderschap in de praktijk toepast. De Rijksbrede Benchmarkgroep (RBB) organiseert verschillende keren per jaar een leerkring over dit onderwerp. Meer weten? Ga naar https://rbbgroep.nl/groups.

Een nieuw jaar, een nieuw seizoen! In deze aflevering bespreken we goede voornemens met Esther Pijs (Directeur-Generaal bij het ministerie van Klimaat en Groene Groei) en Davied van Berlo (strategisch adviseur bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, en in het verleden initiatiefnemer van het netwerk Ambtenaar 2.0). We kijken vooruit naar 2035 aan de hand van maar liefst vier nieuwe rapporten van de Staat van de Uitvoering. Minder waan van de dag, meer focus op de lange termijn! Dat doen we op basis van toekomstscenario’s waarbij de beschikbaarheid van mensen en middelen, en de inzet van technologie tot verschillende uitkomsten gaan leiden.

In Vlaanderen is het roer om als het gaat om het proactief toekennen van inkomensondersteuning. Burgers die ergens recht op hebben, krijgen voorzieningen veelal ongevraagd toegekend. Dat kan omdat er een brede juridische grondslag is en doordat gegevens via het MAGDA-platform worden gedeeld tussen verschillenden overheden. Op uitnodiging van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Staat van de Uitvoering (BZK) brachten tientallen ambtenaren van verschillende gemeenten, uitvoeringsorganisaties en departementen, samen met lokale bestuurders, gemeenteraadsleden, volksvertegenwoordigers en ombudsmannen een bezoek aan Stad Gent. Organisatie was in handen van bureau Haagse Beek. Martijn en Otto haakten aan bij het reisgezelschap en gingen op zoek naar de verhalen achter deze Vlaamse victorie. Tijdens deze live opname bespreken ze de opgedane inzichten met Menno Spaan (Haagse Beek), Iris Vermeulen (gemeente Zeist), Chantal Martens (gemeente Heusden), Marije Klink (Sociale Dienst Drechtsteden) en Tweede Kamerlid Sandra Palmen (NSC) .

Gezichtsherkenning, vertaalapps, fraudebestrijding; het zijn zo maar wat voorbeelden waar AI overheden behulpzaam kan zijn. Maar hoe veilig is AI? Wat zijn naast de vele kansen de risico’s voor overheden als ze gebruik willen maken van AI? De Algemene Rekenkamer publiceerde in oktober het rapport ’Focus op AI bij de Rijksoverheid’ waarmee ze in kaart bracht welke AI-systemen op dit moment of recent door de overheid zijn ingezet. Martijn en Otto gaan in deze aflevering in gesprek met de vicevoorzitter van de Rekenkamer, Ewout Irrgang en Judith Blijden. Judith werkte tot voor kort bij de Sociaal Economische Raad waar ze zich als senior beleidsmedewerker bezighield met de digitale transitie. Sinds 1 november werkt ze als adviseur bij Hooghiemstra & Partners waar ze specifiek aandacht heeft voor juridische en ethische vraagstukken in relatie tot technologie.

Albert Jan Kruiter is een van de oprichters van het Instituut voor Publieke Waarden. Dit instituut ontwikkelt nieuwe manieren en ideeën om publieke waarde te realiseren tegen minder kosten. Op verzoek van emeritus hoogleraar bestuurskunde Roel in ’t Veld schreef hij een bijdrage aan een paper over de vitalisering van bureaucratie en sturingsinnovatie. Martijn en Otto spreken met hem over het harmoniseren van wetgeving, het ontschotten van budgetten, het verbreden van verantwoording, het betrekken van bewoners en het communiceren over de realiteit. Een prikkelend pleidooi voor sturingsinnovatie in het publiek domein.

Er is de laatste jaren veel kritiek op beleid. Maar wat is beleid eigenlijk? Hoe stuur je daarop? En hoe bepaal je of beleid in de praktijk werkt? Marije van den Berg (Democratie in Actie) en Erik Jan van Kempen (ABD TOPConsult) spreken met Otto Thors over de Beleidsbubbel. Een plek waar rationaliteit synoniem lijkt te zijn geworden voor professionaliteit, en bevoegdheden en verantwoordelijkheden het zicht op de samenleving in de weg kunnen staan. Een werkomgeving waar professionals regelmatig vluchten in beleidsbabbels vol modellen en KPI’s die geen mens meer begrijpt. Hoe keren we dit om? Hoe brengen we beleid in een betere positie ten opzichte van de uitvoering en de samenleving? Het Beleidskompas, uitvoeringstoetsen en burgerpanels zijn stappen in de goede richting, maar er is meer nodig om de beleidsbubbel te laten leeglopen.

Martijn en Otto spreken met de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch over het Nationaal Programma Arnhem-Oost, waar de gemeente samen met maatschappelijke partijen en wijkbewoners praktijkgerichte projecten uitvoert. Aan bod komen de Beroepentuin, waar Lars Nieuwenhoff  jongeren zonder schooldiploma, statushouders en herintreders aan een baan helpt. En het Youth Cyber Team, waar Abdellatif El Malki kwetsbare jongeren cyberweerbaar maakt door middel van trainingen en lespakketten. Diana Starmans, lid van de Raad van Bestuur bij de SVB, reflecteert op deze praktijkgerichte benadering en verkent wat landelijke uitvoeringsorganisaties hiervan kunnen leren. Deze aflevering is met live publiek opgenomen tijdens het jaarlijkse netwerkcongres Leren in Uitvoering 2024 georganiseerd door de Rijksbrede Benchmark Groep (RBB) op Papendal in Arnhem.

Op 9 september werd tijdens een heus ’Staatsbanket’ de nieuwe Staat van de Uitvoering gepresenteerd. In aanwezigheid van verschillende ministers, kamerleden en secretarissen- en directeuren- generaal presenteerde de stuurgroep van de Staat van de Uitvoering hun bevindingen. Hoe is het twee jaar na de publicatie van de eerste Staat van e Uitvoering gesteld met de Publieke Dienstverlening in ons land? Martijn en Otto spraken na het Staatsbanket na met NSC-Kamerlid Sandra Palmen, D66-senator Boris Dittrich en de stuurgroeplid en gemeentesecretaris van Amsterdam Peter Teesink.