ما نباید به نوجوانان فقط به عنوان ظرفی خالی که باید از دانسته‌ها انباشته شوند نگاه کنیم بلکه آن‌ها را چون معدنی ناشناخته بدانیم که باید استعدادهایشان را کشف کنند و در پرورش آن‌ها همراهی گردند. توجه به عناصر منفی دنیایی در حال اضمحلال و فروپاشی به معنی انکار اهمیت قوای مثبتی نیست که امروز در جامعه فعالیت دارند. آن چه که باید انجام شود حصول اطمینان است که نوجوانان تحت تاثیر قوای مناسب اجتماعی قرار گیرند و محیطی ایجاد شود که نیروهای روحانی را بتوان در آن پرورش داد و ترویج نمود. در دوره‌های «توان‌دهی روحانی نوجوانان» برای افراد نوجوان محیطی فراهم می‌شود که بتوانند عقاید را مورد بحث قرار دهند و یک هویت اخلاقی قوی در وجودشان شکل گیرد.

یکی از ویژگی‌های طبیعی نوجوانان، تمایل به داشتن آزادی است. حال سوالی که در این‌جا مطرح می‌شود این است که چه مقدار آزادی برای نوجوانان لازم و مناسب است؟ مسلما سخت‌گیری بیش از حد و اعمال روش‌های مستبدانه و هم‌چنین سهل‌گیری بیش از حد و دادن آزادی‌های نامحدود، هر دو رشد شخصیتی، روانی و اجتماعی نوجوانان را به مخاطره می‌اندازند. اولین و مهم‌ترین شرط برای ارتباط با فرزندان، همدلی با آنان و ابراز محبت به آن‌ها است و در کنار این مهم، می‌بایست نوجوانان از آزادی معقول و متناسب با سن، نیازها و همین طور رشد عقلی‌شان در چهارچوب ضوابط و قوانین اخلاقی، برخوردار باشند.

نوجوانان از والدين خود انتظاراتی دارند و والدين نيز ويژگی‌های خاصی را در فرزندان خود طلب می‌كنند. نوجوانان چه می‌خواهند و چرا گاهی احساس می‌كنند كه به خواسته هايشان توجه نمی‌شود؟ يكی از موانع ارتباط با نوجوانان، آن است كه گاهی احساس می‌كنند خواسته هايشان ناديده گرفته می‌شود. ارتباط و دایره دوستان در دوره نوجوانی، توجه طلبی نوجوان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در دوران نوجوانی دوستی‌ها خیلی سریع شروع می‌شوند، با این حال باید بتوانیم به نوجوان خود بیاموزیم که چگونه دوستی معنادار داشته باشد و آن را حفظ کند.

ماده ۱ - كليه اشخاصی كه به سن هجده سال تمام هجری شمسی نرسيده‌‌اند از‌ حمايت‌‌های قانونی مذكور در اين قانون بهره‌‌مند می‌شوند. ماده ۲ - هر نوع اذيت و آزار كودكان و نوجوانان كه موجب شود به آنان صدمه‌ جسمانی يا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم يا روان آنان را به مخاطره اندازد‌ ممنوع است. موارد بالا بخشی از قانون حمایت از کودکان و نوجوانان است که متاسفانه امروز شاهد عدم تمکین و توجه حکومت به این قوانین هستیم و می‌بینیم که کودکان و نوجوانان ایرانی در زمان بازداشت و دستگیری دچار صدمات فراوان روحی و جسمی می‌شوند.

نوجوانان دارای ویژگی‌های مثبت بسیاری می‌باشند. استقلال خواهی، عدالت طلبی، حقیقت جویی، انسان دوستی، معنویت گرایی و ... همه و همه ارمغان دوره نوجوانی است. تعارض بین نوجوان، والدین و مراجع قدرت از نمودهای بارز این دوران است. این تعارض تا حدودی ناشی از ماهیت دوران نوجوانی است، به این معنا که چون نوجوانی مرز بین کودکی و بزرگسالی است، نوجوان با انتظارات متناقض هر دو دوره روبروست و همین امر، او را با تغییرات و چالش‌هایی مواجه می‌سازد.

شناسایی انواع مشکلات دوره تحصیلی کمک بزرگی می‌کند تا بتوانیم برای مواجه با آن‌ها خود را آماده کنیم. مخصوصا اگر در مقام والدین یا همراه نوجوانان باشیم و در مقابل مشکلات تحصیلی آن‌ها احساس مسئولیت کنیم. چالش‌های تحصیلی از موارد بسیار مهم دوران نوجوانی است. شناسایی دقیق انواع مشکلات دوره تحصیلی نوجوانان و نحوه صحیح حل آن‌ها از مهارت‌هایی است که والدین و همراهان نوجوانان نیاز دارند آن را بدانند و در مواقع ضروری از آن‌ها استفاده کنند.

نوجوانان به طور روزانه با نگرانی‌های حاصل از چالش‌ها در محیط بیرونی و اجتماعی رو به رو هستند. چالش‌های نوجوانان ممکن است در این دوران اصلا شبیه به یکدیگر نباشند و با توجه به شرایط زندگی و محیطی که نوجوان در آن قرار دارد، چالش‌های اجتماعی به صورتی متفاوت در وی بروز کند و حتی در برخی از آن‌ها باعث کسب تجربه بیشتر و موفقیت شده و در برخی دیگر عامل شکست و تاثیرات منفی روی آن‌ها گردد. مانند اثرات مثبت و منفی مشارکت و همراهی در یک فرآیند اجتماعی مثل نافرمانی مدنی‌ای که متاثر از حس عدالت‌خواهی باشد

این روزها در کنار چالش‌های کاری، چالش در روابط خانوادگی و ده‌ها چالش دیگر که بی‌رحمانه ابعاد مختلف زندگی ما را احاطه کرده‌اند و همین‌طور با توجه به اتفاقات پیش‌آمده در کشور عزیز ما ایران، استرس یکی از پرکاربردترین واژه‌های زندگی همه‌ ما شده است. در این میان استرس در نوجوانان مقوله‌ای به شدت حساس‌تر و مهم‌تر می‌باشد. در قسمت قبل به تعریف و اهمیت شناخت استرس، تفاوت استرس با اضطراب و هم‌چنین برخی از عوامل استرس‌زا پرداختیم و در این قسمت بیشتر به راه‌کارهای کنترل و کاهش استرس در نوجوانان خواهیم پرداخت.

استرس در تمامی سنین به سراغ انسان می‌آید اما دوره نوجوانی به دلیل تغییرات بسیاری که فرد با آن‌ها روبه‌رو است یکی از پراسترس‌ترین دوره‌های زندگی هر فرد می‌باشد. مهم‌ترین موضوعی که در کنترل استرس در نوجوانان حائز اهمیت است، توجه به این نکته می‌باشد که چه عواملی باعث ایجاد استرس و اضطراب در آن‌ها می‌شوند. در واقع شناسایی منشا استرس در نوجوانان، می‌تواند در کنترل آن کمک کننده باشد. در این قسمت به مهم‌ترین دلایل و علل ایجاد استرس در نوجوانان می‌پردازیم.

یکی از ویژگی‌های مهم نوجوانی تمایل به جلب توجه کردن است. نوجوان برای این که دیده شود دست به اقدام‌های خارج از عرف و عجیب و غریبی می‌زند. کار‌های پرخطر می‌کند، سر و صدا به راه می‌اندازد، تمارض می‌کند و... باورش سخت است اما او همه این کارها را می‌کند تا والدین و اطرافیان به او توجه کنند. جلب توجه و دیده شدن در سنین نوجوانی امری غریزی و تا حدودی طبیعی است اما اگر نوجوان بخواهد بیش‌از حد خودش را نشان بدهد به این معناست که دارد به سمت شکل گیری شخصیت نمایشی پیش می‌رود. اینجاست که باید حواسمان باشد و برای پیشگیری از این جلب توجه افراطی اقدام کنیم.

بارقه حقیقت، شعاع ساطع از تصادم افکار است مشورت در همه امور می‌تواند و باید صورت پذیرد. از جمله در نهاد خانواده مشورت از اهمیت خاصی برخوردار است. در روابط والدین و نوجوانان نیز تصمیم گیری باید تحت یک فرایند مشورتی صورت گیرد که تمام طرفین شور در اتخاذ تصمیم نهایی نقش فعال داشته باشند و همگی از آن حمایت نمایند. اگرچه مشورت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ولی برای گرفتن نتیجه مطلوب از شور باید نکاتی رعایت شود در غیر این صورت، نه تنها مشورت بی فایده می‌شود بلکه منجر به درگیری، مجادله، دشمنی و اختلاف می‌گردد، در نتیجه برای ایجاد یک فضای سالم مشورتی و کسب نتیجه مطلوب از مشورت صورت گرفته نیاز داریم که از اصولی پیروی کنیم.

در تمام خانواده‌ها چالش‌هایی وجود دارد که تمام اعضاء خانواده تحت تاثیر آن چالش‌ها قرار می‌گیرند و مسلماً نوجوانان هم از این تاثیرات مستثنا نیستند، اما کی و چطور نوجوانان را وارد این چالش‌ها کنیم؟ والدین باید به هویت نوجوان خود احترام بگذارند و از طریق ایجاد رابطه خوب، سرشار از امنیت روانی و آرامش امکان گفتگو را به فرزند خود بدهند. هم‌چنین به حرف‌های نوجوان‌شان گوش کرده و تامل و مشورت کنند تا بتوانند با کمک او تصمیم‌های لازم را بگیرند.

کنترل خشم در نوجوان از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که در روند تربیتی نوجوانان باید در نظر گرفته شود. خشم و عصبانیت یک احساس طبیعی، سالم و لازم است اما مهم است که بدانیم چگونه با آن کنار بیاییم. نوجوانانی که نمی‌توانند عصبانیت خود را کنترل کنند قطعاً دچار چالش‌های جدی خواهند شد و دانستن این که نوجوان چگونه با خشم خود کنار بیاید و چگونه آن را به روشی مناسب بیان کند تا به خودش و جامعه آسیب نرساند یا سبب تفرقه و اختلاف نشود، مهارت مهمی‌ است که نوجوانان اگر آن را یاد بگیرند مسلماً در مدرسه، روابط خود با والدین و اطرافیان و درنهایت در آینده با مشکل روبرو نمی‌شوند

زن و مرد هر دو برابرند و امتیازی به‌ طور ذاتی از نظر انسانی، اجتماعی و روحانی برهم ندارند، لذا زن و مرد باید در جمیع حقوق اجتماعی، سیاسی و مدنی برابر باشند و دست‌یابی به صلح، جز با برابری میان زنان و مردان میسر نخواهد شد. برابری زنان و مردان فقط شامل حقوق نمی‌شود و در بسیاری از مسئولیت‌ها هم هر دو وظایفی برابر دارند. یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌ها، مسئولیت مشارکت برای ایجاد جهانی بهتر و ساخت جوامعی پیشرو و مترقی است

با وجود آن که رسانه‌های اجتماعی به دلیل فوایدی مثل کمک به نوجوانان برای کسب مهارت‌های فنی مورد تحسین قرار گرفته‌اند، اما این شبکه‌ها به خاطر تأثیراتی که در افزایش میزان خشونت نوجوانان، اتلاف وقت توسط آن‌ها، کاهش میزان خواب و دلیلی بر عدم تحرک و پویایی نوجوانان مورد انتقاد هستند. کارشناسان معتقدند ارتباط‌های اجتماعی نوجوانان از طریق اینترنت ضعیف‌تر از ارتباط‌های واقعی‌ است و نوجوانی که وابستگی اعتیاد گونه به فضا‌های مجازی دارد در روابط اجتماعی مهارت‌های لازم را نداشته و از آسیب پذیری بالا و سلامت و بهداشت روانی پایین، رنج می‌برد

نوجوانی دوران توانایی فوق العاده جسمانی، عقلی و عاطفی می‌باشد. امید و انگیزه جایگاه خاصی در سلامتی ‌روانی، جسمانی و به‌ تبع آن پیشرفت نوجوان و در نهایت جامعه دارد و والدین و کسانی که با نوجوانان در ارتباط هستند باید با صبر و شکیبایی بکوشند تا نیروی امید و انگیزه هرچه بیشتر در نوجوان رشد و نمو کند.

دوران نوجوانی از مراحل بسیار مهم تحول شخصیت به شمار می‌رود که از دیرباز محور توجه علوم تربیتی، دینی، روان‌شناسی و... قرار داشته است. امروزه نظریه‌ها و نگرش‌های مختلفی وجود دارد که نوجوان را از زوایای مختلف بررسی می‌کند ولی نظریه واحد و جامعی که فرایند رشد را در دوران نوجوانی تبیین کند وجود ندارد. حال تکلیف والدین، همراهان و مربیان نوجوان با این همه نظریه مختلف چیست؟

امروزه با توجه به در دسترس بودن نوشیدنی‌های الکلی، سیگار و همچنین گسترش انواع مواد مخدر صنعتی، داشتن آگاهی در این زمینه به خصوص برای والدین و همراهان نوجوانان و خود نوجوان از اهمیت بالایی برخوردار است. قطعا مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی علاوه بر آسیب‌هایی که به مغز و سیستم عصبی می‌رساند، باعث ایجاد اعتیاد در فرد خواهد شد. در این قسمت به راه‌کارهایی برای مقابله با چالش نوشیدن نوشیدنی‌های الکلی، استعمال دخانیات و مواد مخدر می‌پردازیم

دوران بلوغ جنسی دورانی است که نیاز جنسی در نوجوانان فعال می‌شود. حال سوال این است که والدین و همراهان نوجوانان در قبال این نیاز جنسی باید چگونه عمل کنند؟ بسیاری از نوجوانان به دلیل عدم دریافت اطلاعات درست و آگاهی ممکن است دچار خطاهای مختلفی شوند که جبران آن‌ها بسیار دشوار خواهد بود. در این قسمت سعی بر آن داریم که به این مهم بپردازیم

غده‌های درون ریز، موادی شیمیایی به نام هورمون می‌سازند‌ و هورمون‌ها‌ مستقیما وارد خون می‌شوند. هر گونه‌ کاهش‌ یا افزایش این هورمون‌ها آشکارا بر رفتار، عواطف، احساسات و جسم انسان تاثیر می‌گذارند. در این قسمت بررسی می‌کنیم که تغییرات هورمون‌ها چه تاثیراتی بر رفتار و عملکرد نوجوانان خواهند داشت