Polityka w USA od zawsze budzi zdumienie obserwatorów z zewnątrz. Dlaczego w kraju, który zbudował współczesną demokrację, nie powstała trwała lewica ani masowy ruch robotniczy? W tym odcinku przyglądamy się, jak historia, kultura i gospodarka Stanów Zjednoczonych ukształtowały wyjątkowy model polityki, w którym socjalizm stał się słowem tabu, a marzenie o awansie zastąpiło ideę solidarności. Polityka w USA to historia wiary w jednostkę – nawet wtedy, gdy system wyborczy, kapitał i ideologia współdziałają przeciwko wspólnocie.

Zaczynamy od klasycznego pytania, które ponad sto lat temu postawił Werner Sombart: dlaczego amerykański robotnik woli stek niż rewolucję? Cofniemy się do początków XX wieku, gdy w Europie rodziły się partie socjalistyczne, a w Ameryce dominowały republikanie i demokraci – dwie partie, które zmonopolizowały przestrzeń polityczną. Ich system „winner takes all” zniechęcał do alternatyw, a brak feudalizmu sprawił, że walka klas nie miała tu tego samego znaczenia co w Starym Świecie.

W kolejnych dekadach potęga korporacji, kult pracy i antykomunizm – od makkartyzmu po zimnowojenne kampanie propagandowe – zamknęły przestrzeń dla ruchów lewicowych. Polityka w USA stała się areną, na której nawet umiarkowane idee równości bywały traktowane jak zagrożenie dla wolności. Opowiadam o tym, jak konserwatyzm gospodarczy zdominował obie partie i jak demokraci przestali być partią robotnika, a stali się partią klasy średniej.

Współczesna lewica amerykańska, od Berniego Sandersa po Alexandrię Ocasio-Cortez, wciąż walczy o język, który w Europie jest oczywisty: o równość szans, prawa pracownicze, opiekę zdrowotną i edukację publiczną. Ale w kraju, gdzie kultura polityczna opiera się na indywidualizmie, takie postulaty wciąż brzmią jak herezja. To opowieść o systemie, w którym polityka w USA bardziej przypomina rynek niż debatę ideologiczną — a każda partia musi mówić językiem aspiracji, nie rewolucji.

W tle tej historii pobrzmiewa pytanie o amerykańską tożsamość: czy możliwa jest demokracja bez idei wspólnoty? Dlaczego nawet w obliczu nierówności gospodarczych większość obywateli nie sięga po idee socjalne, lecz ufa, że jednostka zawsze może wygrać? I czy brak lewicy to dowód siły, czy słabości amerykańskiej kultury politycznej?

To odcinek o Ameryce, w której mit awansu społecznego zastąpił język sprawiedliwości, a solidarność została przetłumaczona na konkurencję. O kraju, który nie potrzebował rewolucji – bo nauczył się wierzyć, że każdy jest swoją własną partią.