میراث تبعیض
در این قسمت به سراغ لوح‌های قوانین آشور میانه می‌رویم و نشان می‌دهیم چگونه قانون، بدن زن را به میدان اجرا و کنترل تبدیل کرد. روایت تلخ گذشته که صدا و معناش هنوز در گوش تاریخ می‌پیچد.
هشدار محتوا: این اپیزود شامل روایت‌هایی از خشونت‌های فیزیکی، تجاوز، مجازات‌های بدنی و زبان‌آور تحقیر جنسیتی است. اگر ترجیح می‌دهید از شنیدن جزئیات سخت اجتناب کنید، لطفاً این اپیزود را به بعد موکول کنید.
در این قسمت از پادکست به دل متن قوانین آشور میانه می‌زنیم لوح‌هایی که سه هزار سال پیش نوشته شدند اما فشار و سیاست‌شان نسبت به بدن زن را مثل آینه‌ای تلخ به امروز منعکس می‌کنند.
ما سراغ بندهایی می‌رویم که نشان می‌دهد چگونه «قانون» زن را نه به‌عنوان شهروند، که به‌عنوان دارایی و ابزار کنترل تعریف کرد و دربارهٔ زمین، قرارداد، حقابه و رهن است ایی که قانون ناگهان دقیق و حساب‌شده می‌شود؛ تضادی که بیش از هر چیز نشان‌دهندهٔ «ارزش‌گذاری» متفاوت جوامع باستان است: زمین ارزشمند، زن بی‌ارزش.
این اپیزود تلفیقی‌ست از روایت تاریخی، تحلیل حقوقی و زاویهٔ انتقادی با هدف روشن کردن ردِپای منطق سلطه که از خاک آشور تا گوشه‌هایی از جهان امروز امتداد دارد.
منابع:
Mesopotamia: Writing, Reasoning, and the Gods - Jean Bottéro
A History of Ancient Near Eastern Law – Volume I - Raymond Westbrook (ed.)
Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor - Martha T. Roth
Ancient Assyria: A Very Short Introduction - Karen Radner
The World of the Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History - Trevor Bryce
A History of the Ancient Near East - Marc Van De Mieroop
Myths from Mesopotamia: Creation, the Flood, Gilgamesh, and Others - Stephanie Dalley
The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago (CAD) - Oriental Institute of Chicago
Journal of the American Oriental Society - American Oriental Society
تاریخ جامع ادیان - جان ناس، مترجم: علی‌اصغر حکمت
تاریخ تمدن - ویل دورانت
مقاله‌های منتشرشده در فصلنامه باستان‌شناسی ایران و آسیای غربی
ستون قدرت
«قدیمی‌ترین ستون قانون، اما برای تثبیت قدرت شاه.»
در این اپیزود از بن‌داد به سراغ استوانه‌ی حمورابی می‌رویم؛ اثری که بیش از سه هزار و هفتصد سال پیش بر سنگ حک شد و امروز به عنوان یکی از نخستین مجموعه‌های قانونی تاریخ شناخته می‌شود.
اما پشت شکوه و عظمت این ستون، حقیقتی تلخ پنهان است: قانونی که بیش از آنکه از عدالت برای مردم سخن بگوید، ابزار تثبیت قدرت شاه بود.
از بندهایی که زندگی و مرگ را به فرمان شاه گره می‌زد، تا مجازات‌هایی که خون را به نام قانون جاری می‌کرد، همه نشان می‌دهد که «قانون» در آغاز راه بیشتر شبیه تیغی بود در دست قدرت.
در «ستون قدرت» با هم مرور می‌کنیم که چرا حمورابی قانون را بر سنگ نوشت، چگونه این ستون به نماد اقتدار شاه بدل شد، و چرا هنوز هم پرسش اساسی پابرجاست: آیا قانون برای عدالت زاده شد یا برای قدرت؟
منابع :
Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor – Martha Roth
Studies in Biblical and Cuneiform Law – Raymond Westbrook
The Sumerians – Harriet Crawford
A History of the Ancient Near East – Marc Van De Mieroop
History Begins at Sumer – Samuel Noah Kramer
Mesopotamia: Writing, Reasoning, and the Gods – Jean Bottéro
The Story of Civilization: Our Oriental Heritage – Will Durant
از دل خاک داغ بین‌النهرین، لوح‌هایی بیرون اومد که نگاه ما به تاریخ قانون رو عوض کرد.
پیش از حمورابی، پیش از بابل، سومری‌ها توی شهر اور، دست به کاری زدن که آینده‌ی بشر رو تغییر داد: نوشتن قانون.
قانونی که نه فقط درباره‌ی قتل و دزدی، بلکه حتی درباره‌ی حق زن، جایگاه برده و وظایف شاه حرف می‌زد.
توی این اپیزود، همراه هم می‌ریم به سومر؛ جایی که معبد هم دادگاه بود، هم بانک، و هم قلب زندگی شهری.
از فرمان اوروکاگینا در لاگاش، تا قانون اورنامو در اور، می‌بینیم که چطور «نظم» برای اولین بار روی گل حک شد و مفهوم عدالت به بخشی از زندگی روزمره انسان تبدیل شد.
منابع :
History Begins at Sumer Samuel Noah Kramer The Sumerians: Their History,Culture, and Character Samuel Noah Kramer Sumer and the Sumerians HarrietCrawford A History of the Ancient Near East ca. 3000–323 BC Marc Van De MieroopMesopotamia: The Invention of the City Gwendolyn Leick تاریخ حقوق ایران سید حسن امین اسطوره وواقعیت میرچا الیاده مانی صالحی علامه تاریخ اساطیری ایران ژاله آموزگار
در اپیزود سوم بن داد، به سراغ دوره پیشدادیان می‌رویم؛ جایی که مرز میان اسطوره و قانون هنوز روشن نیست. از کیومرث و هوشنگ تا جمشید، روایت فردوسی در شاهنامه را مرور می‌کنیم و می‌بینیم چگونه داستان‌ها، آیین‌ها و باورهای کهن، نخستین برداشت‌های بشر از نظم، عدالت و مسئولیت را شکل دادند.
در این مسیر، به قوانین نانوشته‌ای می‌پردازیم که از دل اسطوره بیرون آمدند و بعدها الهام‌بخش ساختارهای حقوقی شدند. می ببینیم چگونه تغییر در باورهای دینی و اسطوره‌ای، مسیر تحول قانون را تغییر می‌دهد.
این قسمت، هم روایت است و هم تحلیل؛ تلاشی برای فهم این‌که چرا حتی حماسه های هزاران سال پیش، هنوز می‌توانند درباره ریشه‌های قانون به ما حرف بزنند.
منابع:
تاریخ تحلیلی حقوق ایران، سید حسن امین
شاهنامه فردوسی، نسخه اشعار برگرفته از سایت گنجور (www.ganjoor.net)
بندهش ، گردآوری مهرداد بهار
دین های ایران باستان، مهری باقری
اسطوره و حماسه دراندیشه ژرژ دومزیل گردآوری و ترجمه جلال ستاری
تاریخ اساطیری ایران ژاله آموزگار
پژوهشی در تاریخ اسطوره‌ای ایران مهران جواد زاده
در این قسمت، به عقب‌تر از تاریخ برمی‌گردیم؛ جایی‌که نه شاهی بود، نه کتابی، نه حتی واژه‌ای برای «حق».
به جهانی می‌ریم که در اون، اسطوره‌ها نخستین تلاش انسان برای درک جهان بودن و قانون، از دل همین روایت‌ها زاده شد.
در اپیزود دوم «بُن داد» می‌شنوید:
🔹 زروان، خدای زمان، و لحظه‌ی شک که منجر به تولد خیر و شر شد
🔹 آفرینش مینَوی و گیتیایی؛ از آسمان و آب، تا زمین و آتش
🔹 کیومرث، مشی و مشیانه؛ نخستین انسان، نخستین خطا
🔹 امشاسپندان؛ شش اصل اخلاقی و مینوی که نظم و قانون بر اون‌ها بنا شدن
🔹 و نهایتاً، نگاه تطبیقی به اسطوره‌های ایران، هند، مصر و یونان؛ جایی که می‌بینیم چطور تغییر خدایان، باعث تغییر قانون می‌شه.
این اپیزود، فقط یک قصه نیست؛
تحلیل فلسفی و حقوقی از ریشه‌های نظم، عدالت، و مسئولیت در بستر اسطوره‌ست.
منابع:
تاریخ حقوق ایران، دکتر سید حسن امین
تاریخ اساطیری ایران، ژاله آموزگار
ادیان زنده جهان، رابرت ا. هیوم، عبدالرحیم گواهی
اسطوره امروز، رولان بارت، داریوش آشوری
اسطوره و واقعیت، میرچا الیاده، مانی صالحی علامه
اوستا (ترجمه و تفسیر)، جلیل دوستخواه
دین و اسطوره در هند و ایران، سید صادق حسینی اشکور، فرزانه اعظم لطفی
قهرمان با هزار چهره، جوزف کمپبل، شادی خسرو پناه
قانون از کجا شروع شد؟چطور انسان تصمیم گرفت چی درسته و چی غلط؟در این اپیزود، می‌ریم به روزگاری که انسان هنوز توی غار زندگی می‌کرد،اما مجبور بود برای بقا، برای امنیت، برای همزیستی،اولین شکل‌های قانون رو، هرچند نانوشته، بسازه.
📜 تو این قسمت از "بن داد"، رد پای قانون رو تو دل تاریکی‌های پیشاتاریخ دنبال می‌کنیم:از نقش ترس و نیاز،تا تولد عرف،تا اختراع خط،و اولین قانون‌های مکتوب در تمدن‌های ایلام و بین‌النهرین.
اگر می‌خوای بدونی قانون چطور از دل ترس، قدرت، و زندگی روزمره زاده شد،این اپیزود برای توئه.
منابع
تاریخ حقوق ایران - دکتر سید حسن امین
پژوهشی در اساطیر ایران - مهردادبهار
باستان شناسی و هنر ایران - عباس علیزاده - یوسف مجیدزاده - صادق ملک شه‌میرزاد
شهریاری ایلام - والتر هینتس – پرویز رجبی
انسان خردمند - یوال نوح هراری – نیک گرگین
سپیده دمان همه‌چیز - دیوید گریبر ودیوید ونگرو - علیرضا خزائی
مقالات علیرضا شاپور شهبازی و بهمن سرکاراتی
در این اپیزود، مسیر و هدف پادکست «بن داد» رو معرفی می‌کنیم.
چرا تاریخ حقوق؟ چرا ایران؟ و چرا روایت؟
قراره ببینیم قانون چطور از دل اسطوره، دین، جنگ، دادگاه و انقلاب سر برآورده.