اگر چه جو بایدن آمادگی خود را برای بازگشت به برجام به عنوان آغاز مذاکرات جدید بر سر برنامۀ موشکی و رفتارهای ایران در منطقه اعلام کرده، اما، مقامات ایران و در راس‌شان رهبر حکومت اسلامی، علی خامنه‌ای، می گویند که بازگشت آمریکا به برجام برای جمهوری اسلامی زیان آور است اگر  آمریکا کلیه تحریم‌های خود را علیه ایران لغو نکند، خسارت خروج ترامپ از برجام را به تهران نپردازد و از این‌ها گذشته جمهوری اسلامی حاضر نیست مذاکره تازه‌ای با آمریکا و کشورهای غربی بر سر موشک‌ها و رفتارهای خود در منطقه انجام بدهد.

جهان در برابر شدیدترین بحران بهداشتی یک قرن اخیر خود قرار گرفته است. ویروسی کما بیش نا شناخته، تهاجمی و خطرناک که علم و دانش کنونی ما از شناخت کامل آن عاجز است و هنوز نتوانسته به مختصات واقعی آن پی ببرد. پس از اپیدمی آنفولانزای اسپانیایی که کمی بیش از یک قرن و اندی پیش در سال ۱۹۱۸ میلادی در حدود ۵۰۰ میلیون نفر را در سراسر جهان آلوده کرد و باعث مرگ حدود ۲۰ تا ۵۰ میلیون نفر شد، جهان یکبار دیگر در برابر آزمونی بسیار خطیر قرار گرفته است. ویروس کرونا که سازمان بهداشت جهانی آن را "کووید ١۹" نام داده است، بخش های مهمی از سرزمین چین را در نوردیده است و در حال گسترش شتابان در سراسر جهان است. سرزمین ایران، پس از چین در خط مقدم بزرگ ترین تهاجم این ویروس خطرناک و کشنده قرار گرفته است. این ویروس تا کنون در ایران صدها نفر قربانی گرفته است و هزاران نفر را مبتلا ساخته است و تازه این آغاز ماجراست و اپیدمی کرونا در آغاز روند شیوع خویش در ایران است و در هفته‌ها و ماه های آینده این بحران شدت خواهد گرفت.

انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی ایران در حالی برگزار شد که میزان مشارکت در این انتخابات به پائین‌ترین میزان خود طی چهار دهه عمر جمهوری اسلامی رسید.

انتخابات یازدهمین دورۀ مجلس شورای اسلامی در ایران، روز جمعۀ آینده دوم اسفند/ ٢١ فوریه، برگزار می‌شود. مقامات جمهوری اسلامی ایران از رهبر و رئیس جمهوری گرفته تا امامان جمعۀ شهرها و روستاها از هفته ها پیش همچون همیشه و البته این بار بیش از گذشته بر اهمیت شرکت مردم در این رای گیری تاکید می کنند تا بگفتۀ خود «وحدت میان ملت و دولت» را به نمایش بگذارند و طرفداران تغییر رژیم را ناامید کنند. همزمان این بار نیز همچون گذشته و البته باز هم بسیار بیش از پیش، کنشگران و نیروهای مدنی و سیاسی بسیاری، هر یک به نسبت جا و حال خود، این انتخابات و یا اساساً هر انتخاباتی را در نظام جمهوری اسلامی ایران بی حاصل می‌دانند و خودداری از شرکت در آن را کارسازتر می شمارند.

کشته شدن قاسم سلیمانی به دستور رئیس جمهوری آمریکا به طور نمادین گویای فصل دیگری از سیاست های منطقه ای جمهوری اسلامی است. این رویداد فرصت یا مناسبتی برای بررسی بیلان رفتارها و سیاست های جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه است که دکترین آنها را طی سه دهۀ اخیر رهبر حکومت اسلامی ایران از خلال "جنگ نامتقارن" تدوین کرده و مجری آنها نیروهای قدس سپاه پاسداران بوده اند که فرماندهی شان را طی دو دهه قاسم سیلمانی برعهده داشت. دو پژوهشگر مسائل ایران، مجید محمدی در آمریکا و تورج اتابکی در هلند برای ترسیم بیلان سیاست منطقه ای جمهوری اسلامی ایران به پرسش های ما پاسخ داده اند.

در کمتر از یک ماه دیگر انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی ایران برگزار می‌شود و با اعلام نظر شورای نگهبان درباره صلاحیت نامزدهای انتخاباتی، آمار حاکی از آن است که شمار رد صلاحیت شدگان رکورد بی‌سابقه‌ای برجای گذارده است.

سه کشور‌های اروپایی عضو توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، بریتانیا، فرانسه و آلمان روز سه شنبه گذشته و پس از چند ماه کش و قوس در اقدامی که انگیزه های واقعی آن  هنوز کاملاً روشن نیست، مکانیسم حل اختلاف در برجام را فعال کردند. این مکانیسم اگر چه با هدف حل و فصل اختلافات در متن برجام پیش بینی شده است، ولی می تواند در نهایت منجر به بازگشت اتوماتیک تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران شود و در نتیجه تشدید تنش‌ها میان ایران و غرب به فروپاشی کامل توافق هسته‌ای و خروج احتمالی ایران از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای "ان‌ پی ‌تی"  بیانجامد. پس از فعال سازی این مکانیسم، دو کشور بریتانیا و فرانسه از لزوم امضای یک توافق جدید سخن گفتند. چرا اروپایی‌ها خواستار یک توافق جدید با ایران هستند؟ چرا ایران از اقدام س کشور اروپای شدیداً ناخشنود است و اروپایی ها را متهم به فروختن برجام به آمریکا می کند. چه چیزهای پشت پرده این اقدام اروپایی در باره بارجام قرار دارد؟

از دروغ بزرگی که مسئولان جمهوری اسلامی در مورد علت سقوط هواپیمای اوکراینی گفتند، تا رجزخوانی‌ها در مورد انتقام گرفتن از آمریکا و بالاخره پنهان‌کاری و انتشار خبرهای نادرست در بارۀ  ناآرامی‌های آبان‌ماه، رژیم جمهوری اسلامی حداقل طی چند ماه اخیر، در روند دروغ‌سازی‌ و تبلیغات انحرافی خود گرفتار شده است. هر قدم برای رهایی از این دام، گرهی تازه به پای نظام می‌زند. در برنامۀ زمینه‌ها و دیدگاه‌ها، به کمک تورج اتابکی، استاد تاریخ اجتماعی در هلند، به انگیزه‌های تولید دروغ و به ویژه شناسایی مخاطبان تبلیغات انحرافی خواهیم پرداخت.

در حالی که رهبران ایران همچنان از اعلام شمار کشته شدگان، مجروحان و دستگیرشدگان اعتراضات آبان ماه خودداری می کنند، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، گفته است که هشتاد و پنج درصد کشته شدگان اعتراض های آبان ماه مردم عادی بودند که پیشتر در هیچ اعتراضی علیه نظام اسلامی شرکت نکرده بودند. با این حال، او مدعی است که این افراد توسط "سلاح های غیرسازمانی" و به گفتۀ او توسط "معاندان و دشمنان" کشته شده اند که هدف شان از این کار، به گفتۀ شمخانی، "کشته سازی" علیه حکومت اسلامی بوده است.

اعتراضات هفته آخر آبان که بدنبال گران شدن بنزین در ایران آغاز شد، در تاریخ ۴۰ ساله  جمهوری اسلامی در نوع خود بی سابقه بوده است. با مقایسه اعتراضات اخیر با اعتراضات سال‌های ۹۶ و ۸۸  چه مشخصاتی در خیزش اخیر بیش از هر چیز توجه همگان را به خود جلب می کند؟ آیا این مقایسه نشانگر تحول  و جهش در ساختار جنبش‌های اعتراضی در ایران است؟ آیا در هر سه جنبش اعتراضی، ماشین سرکوب رژیم از استراتژِی مشابهی پیروی کرده و یا اینکه با تحول و جهش در جنبش‌های اعتراضی، استراتژی سرکوب رژیم نیز تحول یافته و خود را با الزامات تازه تطبییق داده است. تحت چه شرایطی ماشین و استراتژی سرکوب رژیم می تواند کارآیی موثر خود را از دست بدهد؟

آبان ماه ۹۸، اعتراضاتی که با خشم مردم علیه افزایش سرسام‌آور بهای بنزین جرقه خورد، به سرعت به اعتراضات حکومتی با شعارهای ورای مشکلات اقتصادی تغییر ماهیت داد. این نخستین بار طی یک دهه اخیر نیست که اعتراضات نسبت به مشکلات اقتصادی چنین با شتاب به اعتراضات ضد نظام جمهوری اسلامی ایران تبدیل می‌شود. در دی ماه دو سال پیش (۱۳۹۶) هم  شعار «نه به گرانی» به سرعت به شعارهایی که بنیان نظام را هدف گرفتند، تغییر شکل داد.

در خاورمیانه، در اروپا، آمریکای لاتین یا شرق آسیا، تظاهرات و جنبش‌های اعتراضی نه تنها از نفس نیفتاده که هر روز در شکل و رنگی متفاوت، در گوشه‌ای از دنیا شعله می‌گیرد. آیا می‌توان وجوه مشترکی در همۀ این اعتراضات یافت؟ در برنامۀ زمینه‌ها و دیدگاه‌ها چند کارشناس فرانسوی در بارۀ دلایل و شباهت‌های این جنبش‌ها سخن می‌گویند... این برنامه دو روز قبل از ناآرامی‌های ایران در اعتراض به گران شدن بنزین تهیه شده است.

حذف آثار بزرگ ادبی‌ از کتابهای فارسی‌ مدارس تازگی ندارﺩ. حذف اینگونه آثار بخصوص از سال ۱۳۸۸ آغاز شد و ﺍﻣﺳﺎﻝ ﻫﻡ شمار زیادی از آثار نظم و نثر فارسی‌ ﺍﺯ ﺟﻣﻟﻪ رباعیات خیام ، داستان «موسی و شبان» ﻣﻭﻟﻭﻯ، داستان «حلاج» تذکره الاوليا، شعر «مادر» ایرج‌میرزﺍ، «غزل در این سرای بی‌کسی» هوشنگ ابتهاج، «غزل جوانی» رهی معیری، شعر «به کجا چنین شتابان» شفیعی‌ کدکنی، شعر «باغ بی‌برگی» اخوان‌ثالث، یک داستان از داستاﻧﻰ از غلامحسین ساعدی ﻭ داستاﻧﻰ از بزرگ علوی ﺑﺎ اشعار و متون نثری که ارزش ادبی‌ چندانی ندارد، جایگزین شده است.

چهل سال پیش در چنین روزهایی دانشجویان اسلامگرایی که خود را پیرو خط آیت الله خمینی می دانستند با اشغال سفارت آمریکا در تهران و به گروگان گرفتن کارکنان آن اولین و شاید تعیین کننده ترین بحران سیاسی ایران را پس از تأسیس حکومت اسلامی به وجود آوردند. خود آیت الله خمینی با پشتیبانی از این گرونگانگیری آن را "انقلاب دوم" نامید.

عقب نشینی اخیر نیروهای آمریکایی از سوریه، ناتوانی آمریکا برای سرو سامان دادن به اوضاع آشفته افغانستان،   پرهیز کردن، اگر نگوئیم فرار واشنگتن از درگیری نظامی با ایران، هر چند محدود و بسیاری دیگر از رویکردهای آمریکا در سال‌های اخیر این شائبه را تقویت می کند که آمریکا دیگر آن قدرت هژمونیکی نیست که در پایان جنگ جهانی دوم در صحنه ژئوپلیتک جهانی شناخته می شد.  پایان هژمونی آمریکا، افول و یا غروب قدرت هژمونیک آمریکا در صحنه بین المللی طی ماه‌ها و هفته‌های اخیر از جمله موضوع های مهم  قابل بحث و گفتگو در محافل  مختلف سیاسی، اقنصادی و نظامی بسیاری از کشورها بوده است.

چهار دهه است که گفتمانی بر فضای سیاسی ایران حاکم است، با این مضمون که چرا مخالفان نظام جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور در برابر نظام به یک اتحاد و همبستگی دست پیدا نمی‌کنند؟ چرا تلاش‌های مخالفان نظام در خارج از کشور برای دستیابی به اتحاد ناکام مانده است؟

نه تنها در بحث‌های مربوط به اختلافات ایران و آمریکا، که در موضوع دعوای اقتصادی چین و آمریکا و به طور کلی در همۀ مباحث مرتبط با سیاست و اقتصاد جهانی، یکی از متغیرهای کلیدی مسئلۀ انتخاب شدن یا نشدن دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده است. اگرچه هنوز برای هرنوع پیش‌بینی بسیار زود است، اما همۀ نگاه‌ها به تحولات سیاست داخلی آمریکا دوخته شده است. در برنامۀ زمینه‌ها و دیدگاه‌ها توضیحات دو کارشناس فرانسوی را از چند و چون اوضاع و به ویژه وضعیت دموکرات‌ها می‌شنویم...

اغراق نیست اگر بگویم که ملموس ترین اتفاق سیاسی ایران معاصر – که چهل سال پیش با پیدایش حکومت مذهبی در این کشور آغاز شد و تا امروز با قوّت ادامه داشته - پیکار زنان برای رهایی از بند شریعت و دین دولتی و تبعیض ها و اجبارهای جنسیتی ناشی از آن است. در این دوره زنان افغان نیز نخستین قربانیان خشونت ها به ویژه خشونت های بنیادگرایان اسلامی بوده اند و با دورنمای بازگشت احتمالی طالبان به قدرت نگرانی آنان از توسعۀ دوبارۀ زن‌ستیزی، سرکوب زنان توسط بنیادگرایان اسلامی از نو بالا گرفته است.

صدور احکام سنگین برای فعالان کارگری در ایران موجی از واکنش‌ها را برانگیخته است. در برنامه این هفته زمینه‌ها و دیدگاه‌ها، عبدالکریم لاهیجی، حقوقدان به اعتبار حقوقی اینگونه احکام می‌پردازد و سعید پیوندی، جامعه شناس نیز وضعیت اعتراضات کارگری در ایران را بررسی می‌کند.  

موضوع مذاکره احتمالی بین واشینگتن و تهران با میانجیگری فرانسه، این روزها در فضای رسانه‌ای جهان قوت گرفته است. بسیاری پرسش می کنند که آیا اصولاً مذاکره بین آمریکا و ایران، برای حل اختلافات شدید میان این دو امکان پذیر است؟ آیا این دو کشورمی توانند در باره اختلافات خود، خصوصاً در باره برنامه هسته‌ای ایران، برنامه موشک های بالیستیک و نقش منطقه ای ایران  و در همان حال، برداشتن تحریم های یکجانبه، ولی بسیارگسترده آمریکا علیه ایران به توافقی دست یابند؟ مهران براتی، پژوهشگر و کارشناس مسایل بین الملل و حسن شریعت‌مداری، دیبر کل شورای گذار در میزگرد رادیویی برنامه زمینه‌ها و دیدگاه‌ها در باره امکان تنش زدایی بین ایران و آمریکا و دیدار احتمالی حسن روحانی با دونالد ترامپ به بحث و گفتگو پرداخته‌اند.