ความเชื่อนั้นเป็นสิ่งสำคัญที่ทำให้มนุษย์ดำรงชีวิตในแนวทางที่แตกต่างกัน ในโลกเรามีคนจำนวนมากมายใช้ประโยชน์จากความเชื่อในแง่ต่างๆ ทั้งในการโน้มน้าวให้ซื้อสินค้าหรือถ้าเป็นด้านลบก็คือการหลอกลวงผู้อื่น 

รายการวัคซีนตอนนี้ซึ่งเป็นรายการตอนสุดท้ายแล้ว  จะพาทุกท่านไปพูดคุยกับอาจารย์ กิตติศักดิ์ โถวสมบัติ ผู้เป็นอาจารย์ด้านปรัชญา คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง เพื่อทำความเข้าใจกับความเชื่อของมนุษย์ในแง่มุมเชิงปรัชญา เพื่อที่ฟังแล้วทุกท่านอาจจะฉุกคิดเวลามีคนมาโน้มน้าวและเข้าใจความเชื่อในแง่มุมต่างๆมากขึ้นครับ

ทักษะการคิดเพื่อวิเคราะห์และตัดสินว่าเราจะเชื่อเรื่องไหนบ้างมีความสำคัญยิ่งในยุคนี้ 

หนึ่งในทักษะที่ว่าคือ  critical thinking (การคิดเชิงวิพากษ์) รายการในตอนนี้จะพาทุกท่านไปรู้จักกับ critical thinking ว่ามันคืออะไร ,จะสร้างขึ้นมาได้อย่างไร และสิ่งใดเป็นอุปสรรคต่อการสร้าง critical thinking บ้าง

ประวัติศาสตร์เป็นวิชาที่ศึกษาเหตุการณ์ที่เคยเกิดขึ้นในอดีตซึ่งแบ่งออกเป็นหลายด้าน แต่ในภาพรวม นักประวัติศาสตร์ใช้การเก็บรวบรวมหลักฐานจำนวนมาก มาพิจารณาประกอบกันจนเกิดเป็นแนวทางหลัก อย่างไรก็ตาม เหล่าผู้ที่เชื่อในทฤษฎีสมคบคิด หรือวิทยาศาสตร์เทียม อาจสร้างเรื่องราวที่เรียกว่า ประวัติศาสตร์เทียม ขึ้นมา โดยไม่ได้มีหลักฐานที่หนักแน่นรองรับ 

รายการในตอนนี้จะพาทุกท่านไปรู้จักเรื่องราวเหล่านี้กันครับ

โฆษณา คือการเสนอข่าวสารเกี่ยวกับสินค้าหรือบริการเพื่อการขาย โดยมันเป็นสิ่งที่อยู่กับมนุษย์เรามานานมากแล้ว และวิวัฒนาการเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน สิ่งหนึ่งที่ผู้บริโภคอย่างเราๆต้องรู้จักก็คือ False advertising ซึ่งเป็นการโฆษณาแบบที่ชวนให้ผู้บริโภคเข้าใจผิด หรือ นำข้อมูลที่ยังไม่ได้รับการพิสูจน์มาใช้ในการโฆษณา

รายการในตอนนี้จึงมุ่งเน้นรวบรวมโฆษณาแบบที่ควรตั้งคำถาม ควรตั้งข้อสงสัยและควรสังเกตไว้เป็นกรณีศึกษาครับ

ข่าวปลอมที่แพร่กระจายอยู่บนโลกของเรา มีหลายเรื่องที่ถูกเล่าในรูปทฤษฎีที่เกิดจากการจับเรื่องสองเรื่องที่ไม่เกี่ยวข้องกันมาผสมกัน แล้วสร้างคำอธิบายขึ้นมาอย่างเป็นเรื่องเป็นราว เช่น การนำวิทยาศาสตร์ มาเชื่อมโยงกับความเชื่อหรือลัทธิ ด้วยการกล่าวอ้างต่างๆนานา เป็นต้น

ในภาษาอังกฤษมีสำนวนว่า Apples and oranges ที่หมายถึงการนำของสองอย่างที่แตกต่างกันจนเปรียบกันไม่ได้ มาเปรียบเทียบกัน

มาดูกันครับว่าข่าวปลอมลักษณะนี้มีอะไรบ้าง

ภาพยนตร์เป็นหนึ่งในสื่อที่เข้าถึงผู้คนได้เป็นจำนวนมาก ด้วยเนื้อเรื่องที่สนุก และ ภาพที่น่าตื่นตาตื่นใจ อีกทั้งความง่ายในการรับชม อย่างไรก็ตาม ภาพยนตร์บางกลุ่มมีการนำเสนอเนื้อเรื่องที่ดูสมจริง หรือ ใช้บรรยากาศองค์ประกอบต่างๆทำให้เนื้อเรื่องดูน่าเชื่อถือ แต่ความเป็นจริง มันไม่ได้เป็นเช่นนั้น 

รายการในตอนนี้จะพาทุกท่านไปคุยกันว่าภาพยนตร์อะไรบ้างที่นำเสนอความจริงแบบไม่ถูกต้อง หรือคลาดเคลื่อน เพื่อที่ดูแล้วจะได้ไม่เข้าใจผิดครับ

ลัทธิหรือกลุ่มความเชื่อบางอย่าง มีความเชื่อว่า คนบางคนสามารถรับรู้เหนือประสาทสัมผัสร่างกายอย่างการการเห็น ได้ยิน รสชาติ กลิ่น และการรับสัมผัส ได้ 

ในภาษาอังกฤษเรียกว่า  ESP หรือ extrasensory perception ส่วนภาษาไทยเองก็อาจจะใช้คำว่า  สัมผัสที่หก หรือ เรียกรวมๆว่า พลังจิต ซึ่งบางครั้งก็มีการแบ่งออกเป็นความสามารถด้านอื่นๆมากมายแล้วแต่ความเชื่อ เช่น  ย้ายสิ่งของวัตถุจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งได้ในพริบตา , ยกหรือเคลื่อนวัตถุให้ลอยได้โดยไม่ใช้ความสามารถกายภาพ , ติดต่อพลังงานหรือวิญญาณได้ , มองเห็นอดีตกาลหรืออนาคต ,มองเห็นสิ่งที่เกิดขึ้นในระยะไกลมากๆหรือมองทะลุวัตถุ, ควบคุมความคิดคนอื่นๆได้ , รับรู้ความคิดของคนอื่นๆได้ และมีบางส่วนเชื่อว่าพลังจิตรักษาโรคได้

รายการในตอนนี้ผมจะเล่าให้ฟังถึงการศึกษาพลังจิตในมุมของนักวิทยาศาสตร์เพื่อให้ทุกท่านได้เห็นภาพกว้างที่สุดและมีความเข้าใจในเรื่องนี้มากที่สุดครับ

การเลือกรับประทานอาหารอย่างถูกต้อง เป็นสิ่งที่สำคัญอย่างยิ่ง

แต่ทุกวันนี้ ข่าวปลอมเรื่องอาหารการกิน อาหารเสริมสุขภาพนั้นมีมากมาย

รายการในตอนนี้จึงพาทุกท่านไปคุยกับ รศ.ดร.ชนิพรรณ บุตรยี่ ผู้เชี่ยวชาญด้านโภชนาการแห่งสถาบันโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล  เพื่อที่เราจะได้เข้าใจเรื่องอาหารการกินอย่างถูกต้องครับ

ความบังเอิญ (coincidence) หมายถึงเหตุการณ์สองเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาเดียวกันโดยไม่ได้มีสาเหตุของการเกิดร่วมกัน หลายๆครั้งดูเหมือนเกิดขึ้นได้ยาก ทำให้เกิดความรู้สึกทึ่ง รู้สึกพิเศษ และน่าแปลกใจ ซึ่งความรู้สึกทึ่งนี้เอง อาจกระตุ้นให้ผู้ประสบเหตุบังเอิญเกิดความเชื่อเรื่องอำนาจเหนือธรรมชาติ หรือ เชื่อมโยงเหตุการณ์ทั้งสองเข้าด้วยกันอย่างแนบแน่น 

ตัวอย่างเรื่องบังเอิญที่ทุกท่านน่าจะเคยประสบ คือ เมื่อคิดถึงใครสักคน แล้วคนๆนั้นโทรมาพอดี หรือ ตอนรถติด แล้วนึกอยากให้ไฟแดงเปลี่ยนเป็นเขียว แล้วสัญญาณไฟก็เปลี่ยนพอดี  นัดกับเพื่อนฝูง แล้วทุกคนใส่เสื้อสีเดียวกันหมด 

วันนี้เรามาคุยเรื่องความบังเอิญในมุมมองของคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ เพื่อจะได้เข้าใจมันและเป็นประโยชน์ต่อการคิดเรื่องอื่นๆมากขึ้นครับ

วิทยาศาสตร์เป็นกระบวนการที่ใช้ศึกษาและอธิบายธรรมชาติได้อย่างยอดเยี่ยม  ตั้งแต่ การเกิดสุริยุปราคาที่น่าหวาดหวั่น การเกิดรุ้งกินน้ำ  ฟ้าแลบและฟ้าผ่า แสงออโรรา ฯลฯ แต่เรื่องที่ผมจะเล่าให้ฟังในรายการตอนนี้เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่บ่อยครั้งมันถูกตีความว่าเป็นเรื่องลึกลับเหนือธรรมชาติ เช่น หินอุกกาบาต หรือแสงกระสือ ซึ่งมักจะชักนำให้เกิดข่าวปลอมชวนตื่นเต้นอยู่บ่อยๆครับ 

ปัจจุบันการรักษาแบบที่เป็นวิทยาศาสตร์เทียมนั้นมีมากมายหลายรูปแบบ  (ถ้านับรวมการกินของแปลกๆเพื่อรักษาโรคร้ายแรงแล้วยิ่งเยอะมากๆ)

รายการในตอนนี้รวบรวมการรักษาที่ไม่ได้รับการยอมรับทางการแพทย์แผนปัจจุบัน ซึ่งเหล่าแพทย์และนักวิทยาศาสตร์ต่างไม่แนะนำให้รับการรักษาด้วยวิธีเหล่านี้ครับ

เวลามีคนเล่าประสบการณ์แปลกๆ (ถูกมนุษย์ต่างดาวลักพาตัวไป หรือพบเห็นภูติผี ฯลฯ)

 ทำไมนักวิทยาศาสตร์จึงไม่นับว่านี่เป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่ามนุษย์ต่างดาวหรือภูติผีมีอยู่จริง  

วันนี้ผมจะเล่าให้ฟังครับว่า ทำไมเรื่องเล่าขานจากประสบการณ์ในลักษณะนี้จึงไม่ใช่หลักฐานทางวิทยาศาสตร์  

ผ่านกรณีศึกษาเรื่อง ผีอำ และ ความทรงจำเท็จ ครับ

ยา เป็นหนึ่งในปัจจัยสี่ ที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์

แต่การใช้ยาไม่ถูกต้อง อาจก่อให้เกิดผลเสีย หรือทำให้ประสิทธิภาพของยาน้อยกว่าที่ควรจะเป็น

วันนี้มาคุยกับ ดร.ภก. ธีรัตถ์ เหลืองมั่นคง เรื่องหลักการใช้ยาอย่างถูกต้อง 5 ประการ รวมทั้งเกร็ดน่าสนใจเกี่ยวกับงานด้านเภสัชกรรม 

แนะนำให้น้องๆที่สนใจเรียนด้านนี้ลองฟังครับ มีประโยชน์มาก

อินเทอร์เน็ต เป็นโลกที่เต็มไปด้วยข้อมูล ความรู้ รวมทั้งโอกาสในการสร้างสรรค์และทำงาน 

แต่อีกด้านหนึ่ง โลกอินเทอร์เน็ตกลับท่วมท้นไปด้วยข้อมูลข่าวปลอม การปลุกปั่น การขโมยข้อมูล และ เรื่องชวนเข้าใจผิดมากมาย

รายการในตอนนี้จะมาคุยเรื่องการอาศัยอยู่ในโลกอินเทอร์เน็ตอย่างปลอดภัยกันครับ

เมื่อเราพบเห็น ผู้ที่กล่าวอ้างว่าสามารถอ่านใจคนอื่นได้อย่างแม่นยำ  เรามักงุนงงสงสัยว่าเขารู้ได้อย่างไร?

คำอธิบายแรกคือ เขาเป็นผู้มีพลังพิเศษบางอย่าง ทำให้สามารถล่วงรู้ถึงสิ่งที่เคยเกิดขึ้นกับเรา รวมทั้งบุคลิกอัธยาศัยของเราได้อย่างน่าทึ่ง  

คำอธิบายที่สอง คือ เขาใช้เทคนิคบางอย่างในการทำให้เราเชื่อว่าเขาอ่านใจเราได้ ซึ่งรายการในตอนนี้จะชี้ให้เห็นถึงความเป็นไปได้ของคำอธิบายในแง่นี้  หนึ่งในปรากฏการณ์ที่ทำให้การอ่านใจสัมฤทธิ์ผล เรียกว่า   Barnum effect ครับ

ภาวะโลกร้อน (Global warming) เป็นข้อสรุปที่ได้จากงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์จำนวนมาก โดยงานวิจัยเหล่านี้ล้วนชี้ไปในทิศทางเดียวกันว่าโลกร้อนขึ้นจริงๆ แต่กลับมีคนจำนวนมากเชื่อว่าภาวะโลกร้อนเป็นข่าวปลอม โดยบางส่วนเชื่อว่าโลกไม่ได้ร้อนขึ้น , บางส่วนเชื่อว่าโลกร้อนขึ้นจริง แต่ไม่ได้เป็นผลมาจากมนุษย์ และไม่มีอะไรต้องเป็นห่วง

รายการในตอนนี้จะเล่าให้ทุกท่านฟังว่าภาวะโลกร้อนคืออะไรและหลักฐานใดทำให้นักวิทยาศาสตร์มั่นใจว่าภาวะโลกร้อนเป็นเรื่องจริง

รายการในตอนนี้จะเล่าให้ทุกท่านฟังถึงความเข้าใจผิดที่แฝงตัวอยู่ในการเรียนการสอน ซึ่งมักจะถูกถ่ายทอดอย่างยาวนานจนกลายเป็นหนึ่งในความเข้าใจผิดที่พบเห็นได้ทั่วไปทั่วโลก ผมได้เลือกความเข้าใจผิดที่เกี่ยวกับการศึกษาโดยเน้นไปที่วิทยาศาสตร์ชีวภาพ ที่เกี่ยวข้องกับธรรมชาติของสิ่งมีชีวิต โดยแบ่งเป็นหัวข้อใหญ่ๆคือ

1. ความเข้าใจผิดที่เกิดจากชื่อเรียกและคำศัพท์

2. วิวัฒนาการ

3.ร่างกายมนุษย์

ลองฟังครับ จะได้ไม่เข้าใจผิดกัน ^^

สถิติ (Statistics) เป็นคณิตศาสตร์สาขาหนึ่งที่ช่วยในการศึกษาและจัดการกับข้อมูล

ที่หลายคนต้องเรียน เพราะมันช่วยในการวิเคราะห์ข้อมูลได้เป็นอย่างดี

แต่ รายการในตอนนี้จะเล่าให้ฟังว่า บางครั้งสถิติอาจนำมาซึ่งความเข้าใจผิดได้

มาร์ค ทเวน นักเขียนชาวอเมริกัน เคยกล่าวไว้ว่า " การโกหกนั้นมีสามแบบ 1.โกหกเฉยๆ 2. โกหกคำโต 3. สถิติ"

ดังนั้นเมื่อเราได้ยินการอ้างข้อมูลเชิงสถิติ ก็ต้องระมัดระวังไว้บ้าง 

รวมทั้งเมื่อเราจำเป็นต้องทำการเก็บรวบรวมค่าเชิงสถิติด้วยตนเองจะได้ก็จะได้ป้องกันความผิดพลาดได้ด้วยครับ

เมื่อพูดถึงข่าวปลอมในเมืองไทย

หนึ่งในบุคคลที่เชี่ยวชาญเรื่องนี้ที่สุดต้องมีชื่อ  รศ.ดร.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์  (หรือ อาจารย์เจษ) เป็นแน่ เพราะท่านจะสื่อสารให้สังคมรู้อยู่เสมอว่าอะไรเป็นข่าวปลอม โดยใช้ความรู้ด้านวิทยาศาสตร์มาอธิบาย

แต่หลายคนอาจไม่ทราบว่าอาจารย์เจษ เริ่มต้นงานสายนี้ได้อย่างไร อะไรเป็นแรงผลักดัน

รวมทั้งทุกวันนี้ อะไรคือความท้าทายของงานสื่อสารวิทยาศาสตร์เพื่อต่อต้านความรู้ผิดๆที่เกิดขึ้นในสังคม

ที่สำคัญคือ ตลอดระยะเวลาหลายปีที่อาจารย์ทำงานด้านนี้มา

เห็นความเปลี่ยนแปลงใดๆในเรื่องนี้บ้าง

รายละเอียดจะเป็นอย่างไร อยากให้ลองรับฟังในรายการตอนนี้ครับ

ข่าวปลอมด้านการแพทย์ ที่หลายอย่างเป็นอันตราย และหลายอย่างแม้จะไม่อันตรายโดยตรง แต่การเสียเวลาไปรักษาด้วยวิธีที่ไม่ได้ผลอาจทำให้อาการของโรครุนแรงจนกลับมารักษาด้วยการแพทย์สมัยใหม่ไม่ทันการได้

รายการตอนนี้จึงบอกเล่าให้ทุกท่านได้รู้จักการรักษาที่ไม่ได้รับการยอมรับจากวงการแพทย์ปัจจุบัน โดยเน้นไปที่ความเชื่อเรื่องพลังลี้ลับเหนือธรรมชาติ

ได้แก่ พลังจักรวาล  , Crystal healing , Faith healing ,พลังจิตรักษาโรค , การรักษาเชิงออร่า และ พลังลับของพีระมิด