Czym jest literatura dziecięca w czasie wojny? Terapią? Formą oporu? A może czystą czułością? Gościnią odcinka jest Olha Kuprian – pisarka, eseistka i autorka literatury dziecięcej, która mieszka i tworzy w Kijowie. Rozmawiamy o pisaniu w czasie wojny, codzienności ukraińskich dzieci i o tym, czego literatura może nauczyć dorosłych – jeśli tylko pozwolą dzieciom mówić. Zaprasza Marcin Gaczkowski.

Co robi poeta w Czarnobylu? Czy wypada dowcipkować z tragedii? Dlaczego ukraiński czarny humor jest aż tak czarny? Ihor Kruczyk – poeta, tłumacz, eseista i „prawie likwidator” skutków katastrofy w Czarnobylu – opowiada o języku w czasie wojny, absurdach historii i śmiechu, który bywa ostatnią deską ratunku. Zaprasza Marcin Gaczkowski.

Unia Europejska pozwala obywatelom korzystać z pomocy konsularnej poza granicami kraju. Prof. Marcin Czyżniewski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika wyjaśnia, czym jest ta pomoc i kiedy możemy z niej skorzystać. Jakie prawa przysługują obywatelom UE w krajach bez polskiej ambasady? Ekspert omawia zasady ochrony dyplomatycznej, zagrożenia prawne za granicą oraz przedstawia praktyczne porady dla podróżnych.

W dzisiejszym świecie, gdzie systemy prawne stają się coraz bardziej złożone, kluczowe jest zapewnienie obywatelom prawa do bezstronnego i niezawisłego sądu. Uczestnicy warsztatów "UE w praktyce" rozmawiali o tym, jak to fundamentalne prawo jest gwarantowane w ramach Unii Europejskiej i Konstytucji RP. Polskie sądownictwo boryka się tutaj z wielkimi wyzwaniami, co podkreśla wagę edukacji prawnej dla świadomości społecznej.

Zasady domniemania niewinności, zakazu podwójnego karania i proporcjonalności kar należą do filarów sprawiedliwości w Unii Europejskiej. Mec. Rafał Kuligowski wyjaśnia, jak te zasady wpływają na życie Polaków, podkreślając rolę Unii jako gwaranta praw obywatelskich. Dyskusja podczas warsztatów "UE w praktyce" objęta także wyzwania i przyszłość polskiego sądownictwa.

Jak się mieszka i tworzy w miejscu, które stało się symbolem wojny? Julia Stachiwska – ukraińska poetka, dziennikarka, ilustratorka, autorka książek dla dzieci – opowiada o codzienności po traumie: o życiu pod niebem, po którym wciąż latają drony; o słowach, które nie muszą być wielkie, by coś znaczyć.

Niepewność, nieprzewidywalność, wojna, poczucie zagrożenia, lęki i strachy – to oblicza chaosu, który wydaje się nas otaczać, wkradać się w zjawiska, które jeszcze tak niedawno wydawały się przewidywalne i pewne. Nowy numer magazynu "NEW online" rzuca światło na różne oblicza i efekty chaosu, od politycznych, globalnych, po psychologiczne, osobiste, także pomaga zrozumień, czym jest chaos z perspektywy nauki.

Młodzież z Zaporoża, 30 km od frontu, dorasta w cieniu wojny. Lekcje online, izolacja i ciągły strach to ich codzienność. Nowo otwarte centrum młodzieżowe, wspierane przez UNICEF, oferuje im przestrzeń do spotkań i wsparcia psychologicznego. Mimo trudności, młodzi Zaporożanie walczą o normalność, szukają nadziei i pragną wolności dla Ukrainy.

Nie ma Ukrainy bez Kozaków, a Kozaków bez Zaporoża. Widać to na wyspie Chortycy na Dnieprze. Tutejszy skansen nie tylko przypomina o historii niezwykłej republiki wojskowej sprzed wieków. To także miejsce, gdzie nadal żegna się żołnierzy poległych w obronie wolnej Ukrainy. Mieszkańcy Zaporoża nie mają cienia wątpliwości, że Rosja ich miasta i ziemi nie dostanie.

Czy Nobel dla tłumacza to tylko kwestia czasu? Czy tłumacze muszą zarabiać? Czy grozi im emerytura? I co wspólnego ma Towarzystwo Miłośników Indian ze Stowarzyszeniem Tłumaczy Literatury? W tym odcinku rozmawiam z Justyną Czechowską – tłumaczką literatury szwedzkiej i matką-założycielką STL, dla której przekład to radocha i wspólnota – nawet jeśli nieustannie szuka samotności. „Nie muszę mieć zapełnionego skarbca, żeby cieszyć się życiem" – mówi moja gościni.

W "Kill House" młodzi Ukraińcy uczą się "maksymalnie efektywnego zabijania wrogów" dronami. Wśród nich jest też Bawarczyk. Uważa, że każdy Europejczyk powinien wiedzieć, jak zachować się na wojnie. Nie chce też stać boku w czasie, gdy dzieje się historia. Boi się o życie, ale strach przed utratą celu w życiu i hipokryzją jest większy.

Czy możliwe jest faktyczne i trwałe zawieszenie broni między Rosją a Ukrainą? Czy nadzieje na pełnowartościowy pokój należy pogrzebać? Ukraińcy na rozmowy o rozejmie patrzą ze sceptycyzmem. Jak widzą przyszłość?

Czy podglądactwo to powód do wstydu? W której części podcastu aktywujemy fazę drip? Dlaczego pomyleńcy są marchewkami literatury? Zaszczeka czy nie zaszczeka? Odpowiedzi na te - oraz inne – pytania usłyszycie – lub nie – w rozmowie Marcina Gaczkowskiego z Olgą Niziołek. Gościni podcastu, tłumaczka i pisarka, autorka "Dzieci jednej pajęczycy", opowie nam o swoich lekturach i zachwytach.

Każdy obywatel UE ma prawo bezpośredniego zwracania się do jej instytucji, złożyć petycję czy skargę. Z pozoru jest to trudne, ale jak tłumaczy Rafał Kuligowski z Team Europe Direct, wcale tak być nie musi. Przekonali się o tym uczestnicy warsztatów "Unia Europejska w praktyce".

Bezpieczeństwo i prawa obywatelskie nie stoją w sprzeczności, uważa dr Rafał Willa, adiunkt na Wydziale Nauk o Polityce i Bezpieczeństwie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Tłumaczy, czym jest terroryzm i strach, którym się posługuje. Co więcej, nie tylko terroryści posługują się strachem jako narzędziem wpływania na funkcjonowanie państw i ich obywateli.

Co do zasady, dyskryminacja jest zła. Ale co to znaczy i jak sobie z tym radzić? Tu zaczynają się problemy. Prof. Radosław Potorski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu wyjaśnia, jak z tym wyzwaniem radzi sobie Unia Europejska. W praktyce każdy ma już w ręku narzędzia, aby się przed dyskryminacją bronić. Trzeba je tylko poznać.

Polskie wzorce medyczne sprawdzają się w Kenii w bardzo różnych obszarach. Lekarze ze Stowarzyszenia "Leczymy z misją" przekonali się, że rozwiązania, które w Polsce są standardem, w Kenii są nowością i ratują życie noworodków. Marcin Kiszka, prezes stowarzyszenia dzieli się też ambitnym projektem realizowanym ze wsparciem "Polskiej pomocy", który w tym kraju może być przełomem w medycynie ratunkowej.

Wojna w Ukrainie trwa od dekady, wkrótce miną trzy lata od pełnoskalowej napaści Rosji na naszego sąsiada. Konflikt niszczy miasta, domy, ale przede wszystkim ludzi. Fizycznie i psychicznie. Polskie organizacje pozarządowe niosą wsparcie, korzystając z programu "Polska pomoc" finansowanego przez MSZ.

O tym, czym jest władza i jak działa na ludzi, którzy ją sprawują, napisano już dość, by wypełnić całe biblioteki. Jej oddziaływanie, poczucie sprawczości, a także jej patologie wydają się niezmienne. Ale co daje władzę w świecie współczesnym? Jak się ją buduje i legitymizuje? Temu poświęcony jest czwarty numer magazynu „NEW online”.

Skoro Międzynarodowy Trybunał Karny wystąpił przeciw premierowi Netanjahu, to może dyktator taki jak Łukaszenka także powinien zacząć się bać. Prof. Pola Cebulak, prawniczka z Wolnego Uniwersytetu w Amsterdamie przedstawia różnice między przypadkami Izraela i Białorusi. Podkreśla, że UE ma inne, także prawne instrumenty oddziaływania. Jednak najważniejsze pozostaje wspieranie opozycji białoruskiej.