Opowieść o Tam Linie - młodzieńcu porwanym przez Królową Elfów i zmuszonym do służby na jej dworze, a potem cudownym ocaleniu przez młodą szlachciankę zawiera w sobie wszystko: magię, transformację, miłość, plan złożenia człowieka w ofierze, konsekwencje pozamałżeńskiej ciąży i odwagę przeciwstawienia się przeszkodom.Na prelekcji zmierzymy się z... szesnastoma wersjami ballady, które od drugiej połowy osiemnastego wieku do drugiej dekady dziewiętnastego zebrał wybitny badacz folkloru, Francis James Child
"O zarządzaniu cesarstwem" - traktat spisujący ważne sprawy dla edukacji następcy bizantyńskiego tronu zawiera mnóstwo informacji o ludach z którymi w Konstantynopolu musiano wchodzić w interakcję. Jest to podstawowe, chociaż problematyczne źródło do X wieku, przybliżające nam to, co nad Bosforem wiedziano o Chazarach, Węgrach czy... Słowianach. Ci ostatni osiedlili się nawet w Grecji i stanowili bardzo uciążliwą grupę ludności.
W krótkim odcinku zajmujemy się legendą w której święty Andrzej Apostoł osobiście rozgromił słowiańskie wojska oblegające miasto Petras i w nagrodę otrzymał jego ludność jako poddaną władzy jego świątyni.
Mowa pogrzebowa Peryklesa jest jedną z najstarszych zachowanych w kulturze europejskiej, a może i najstarsza. Demokratyczne Ateny żegnały pierwszych poległych w wojnie peloponeskiej, a ich pierwszy obywatel uświetnił to wydarzenie okolicznościowym przemówieniem. Byłaby ona kontrowersyjna również dzisiaj - Perykles wprost mówi o tym, że dawne czasy nijak się mają do chwały współczesnych mu ludzi, a śmierci za ojczyznę nie towarzyszy żadna nagroda nadprzyrodzona czy przykaz religijny. Nie, Ateńczycy powinni chcieć umierać za państwo, ponieważ państwo przestrzega zawartej z nimi umowy społecznej.
Tiethmar z Merseburga, prawdopodobnie najbardziej bucowaty średniowieczny kronikarz, poucza na temat nawiedzenia duchów. Nawiedzanie kościołów przez mieszkańców zaświatów będzie przez wieki frapowało kolejne pokolenia ludzi Kościoła, aż w końcu wykrystalizuje się wiara w Czyściec. Tiethmar przytacza kilka sobie współczesnych opowieści o duchach, wbrew faktom twierdzi, że już w czasach Mojżesza można było spożywać krew zwierząt zgodnie z przykazaniami Bożymi, a poza tym twierdzi, że... Słowianie nie wierzą w życie pozagrobowe.
W ramach serii "Poczytaj mi Wieko" zajmujemy się tekstem nad którego interpretacją pochylały się pokolenia badaczy. Przyjrzymy się również wiarygodności kronikarza, który Słowian, a szczególnie Bolesława Chrobrego, nienawidził z prawdziwą pasją.
Święta Olga Kijowska jest jedną z trzech - obok krakowskiej Wandy i czeskiej Libuszy - pogańskich władczyń, które opisują nam najstarsze słowiańskie kroniki. W przeciwieństwie do swoich towarzyszek, na pewno istniała naprawdę, a w jej dziejach przedstawia się surowość i bezwzględność życia w Europie Wschodniej w połowie X wieku.
W podcaście zajmujemy się fragmentem ruskiej "Opowieści minionych lat", współczesnej mniej więcej czeskiej kronice Kosmasa i polskiej Galla Anonima. Pomsta na mordercach męża, zabezpieczenie praw syna, nawrócenie na chrześcijaństwo i fiasko chrystianizacji Rusi to kanwa opowieści o niezwykłej kobiecie, która wymykała się schematom dziejopisów.
Nikt się nie spodziewał zdjęcia ze śniegiem jako okładki podcastu o powstaniu warszawskim. A jednak może na ochłodę rozgorączkowanych głów wracającą cyklicznie dyskusją o sensie zrywu przydałoby się trochę puchu?
W tym odcinku podcastu biorę na warsztat mit powstania warszawskiego, ale zajmuję się nim jako elementem codzienności współczesnej Polski. Dlaczego ze wszystkich mitów historycznych to właśnie ten cieszy się największą popularnością? Dlaczego budzi takie emocje? I dlaczego te emocje nie wygasają pomimo faktu, że właściwie już umarli wszyscy uczestnicy zrywu?
Po odsłuchaniu prosiłbym o odpowiedź w ankiecie, czy chcecie materiałów odnoszących się do współczesności, czy mam się jedynie skupić na epokach dawnych.
Najazd Brzetysława na Polskę stanowi jedno z najbardziej dramatycznych wydarzeń z historii monarchii wczesnopiastowskiej. Zwycięzcy Czesi przeszli przez kraj mordując, paląc i uprowadzając w niewolę. Z ruin splądrowanego Gniezna wyprowadzili również wszystkie istotne relikwie - św. Wojciecha oraz pięciu braci męczenników. Ten pierwszy, którzy wszak opuścił Pragę za życia i miał jak najgorsze zdanie o Czechach - miał zgodzić się na zawarcie umowy z księciem Brzetysławem i biskupem Sewerem, że odtąd Czesi będą prawowiernymi chrześcijanami. W tekście Kosmasa jest mnóstwo wątków - od aborcji i rozwodów, przez grzebanie zmarłych po lasach, aż po... przekupstwo kardynałów i papieża (nazywanego "panem papieżem"), aby Czesi nie ponieśli odpowiedzialności za najazd na Polskę.
W poszukiwaniu odpowiedzi na to, skąd wzięły się chrześcijańskie zaświaty czasami należy zapuścić się w rejony, które z chrześcijaństwem nie miały niczego wspólnego, bo i jak mogły, skoro między rozmową Sokratesa z trzema sofistami a kazaniem Pawła z Tarsu na tej samej ateńskiej agorze upłynęło prawie 500 lat.
Mowa kończąca dialog "Gorgiasz" - pierwszy opis sądu osobistego nad duszą w literaturze europejskiej - wraz z fragmentami "Odysei" Homera, na które Platon się powołuje, chociaż... są zupełnie o czymś innym.
"Traktat o czyśćcu św. Patryka", średniowieczny bestseller, który dotarł do nas aż w 152 manuskryptach, jest najpełniejszym przed Dantem opisem "miejsca pośredniego", jakie wydała literatura średniowieczna. Rycerz Owen, który srogo nagrzeszył, uzyskuje pozwolenie od biskupa na niezwykłą pokutę - jeśli spędzi noc w czyśćcu, poddany okrutnym próbom przez demony, zostaną mu odpuszczone wszystkie grzechy. Jeżeli ulegnie diabłom, przepadnie na duszy i ciele.
Pierwszy znany nam przypadek powrotu zza grobu z ziem polskich to epizod podany przez XIII-wieczny żywot (tak zwany żywot mniejszy) św. Stanisława Biskupa. Autor, dominikański kronikarz Wincenty z Kielczy, zaprzęga całą swoją teologiczną biegłość, aby przekonać czytelników i słuchaczy, że św. Stanisław na poparcie swoich roszczeń sądowych był w stanie wskrzesić komesa Piotra, właściciela spornej wsi Piotrowin. Jest to jedno z najwcześniejszych wspomnień czyśćca rozumianego w dzisiejszy sposób w Kościele Katolickim w kulturze europejskiej.
Trubadurzy śpiewają o Dzikim Gonie, prowadzonym przez Herlekina? Mamy Dziki Gon w domu, to znaczy w monarchii Plantagenetów. Klerk Walter Map, archidiakon Oxfordu, przedstawił na dworze Henryka II opowieść, opisującą brytyjskiego króla Herlę, który ostatecznie skończył na czele gonitwy zjaw. W historii tej są Fae, nawiązania mitologiczne oraz praktycznie brak chrześcijańskiego moralizmu.
Córka sędziego Kroka, Lubosza, rządząca Czechami czarownica, zostaje zmuszona do wyboru męża, który zostanie pierwszym księciem Czech - "Kronika Czechów" Kosmasa z Pragi (I połowa XII wieku).
Jedna z najstarszych opowieści o faerie - dwunastoletni Elidorus zostaje dworzaninem na dworze króla karłów. W jego podziemnym królestwie niczego nie brakuje, w tym złota. Wiedziony chciwością, chłopak kradnie złotą piłkę królewicza, za co traci miejsce na dworze.
Fragment "Męczeństwa świętych Perpetui i Felicyty" (III wiek), zawierający wizje św. Perpetui w więzieniu. Jeden z najstarszych tekstów chrześcijańskich zawierających wiarę w moc modlitwy za zmarłych.
Relacja z pojawienia się armii zmarłych mieszkańców Normandii, którą przytacza Orderic Vitalis w normandzkiej "Historii kościelnej". Młody ksiądz podróżuje nocą. Słysząc odgłosy zbliżającego się wojska, próbuje uciec mu z głowy, ale widmowy rycerz dopada go i każe mu oglądać przemarsz zmarłych cierpiących męki za grzechy popełnione na życia. Jeden z pierwszych dokładnych opisów orszaków zmarłych w kulturze europejskiej.
Wilhelm z Newburgh, "O zmarłym człowieku, który wędrował po swoim pogrzebie oraz o podobnych przypadkach" - opis lokalnego wystąpienia wampirów w Anglii pod koniec XII wieku, w wyniku działania których zaczęli ginąć ludzie, a zwykli ludzie zamiast słuchać księży i brać udział w modlitwach po prostu podejrzane trupy wykopali, zbezcześcili i spalili.
Fragment XII-wiecznego "Opisu Irlandii" walijskiego kronikarza Geralda z Walii. Autor, znany ze swoich zainteresowań nadprzyrodzonych, twierdzi, że został poproszony o wyrażenie swojej opinii na temat udzielania komunii irlandzkim wilkołakom.
#poczytaj_mi_wieko
Dlaczego nie mamy męczenników walczących z pogańskimi mieszkańcami Polski? Skąd długa przerwa między kanonizacjami? I dlaczego w ogóle Gniezno zostało stolicą arcybiskupstwa? Odcinek podcastu z serii Nadprzyrodzona Historia Polski.
Prelekcja o teoriach spiskowych z udziałem Polaków, którymi straszono społeczeństwa Europy w XIX wieku.
Zarazy średnio co pokolenie dziesiątkowały mieszkańców średniowiecznej oraz nowożytnej Europy. Od wygaśnięcia pod koniec XIX wieku minęło wystarczająco czasu, aby zapomnieć jak próbowali sobie radzić z nimi nasi przodkowie. Pierwsza gawęda "Mówi Wieko", dalsze tematy będziemy ustalać wspólnie. :)
