Als een geliefde sterft, breekt er iets open. De kern komt bloot. Het is rauw, maar ook een manier van zelf opnieuw op de wereld gezet worden. Nothing important ever dies, schreef Romain Gary. Betekent sterven misschien ook van vorm veranderen? En waarin dan? En hoe verandert de dood wie achterblijft? Schrijver en illustrator Gerda Dendooven verloor haar dochter Alice net voor ze dertig zou worden. Nog een andere zin, een van Tove Jansson, kreeg voor haar een nieuwe dwingendheid: “Word niet moe, verlies nooit je interesse, word nooit onverschillig. Wie die onschatbare nieuwsgierigheid verliest, die laat zichzelf sterven.” Wat leert de dood ons over nieuwsgierigheid? En hoe ga je om met de verpletterende kwetsbaarheid van het leven?

Zoals we door te praten iets uiterst traag kunnen laten verdwijnen. Deze prachtige zin van Peter Verhelst gidst Myriem El Kaddouri door het leven. Welke aannames lossen op als je werkelijk met elkaar kunt praten? Als je vrijmoedig durft zijn, durft spreken vanuit de ziel? Maar kunnen wij dat eigenlijk? Hoe doe je dat? En hoe zit dat in vriendschappen, die per definitie losser zijn dan liefdesrelaties? Een gesprek over de macht van woorden, vriendschapsverdriet en de verhalen die we onszelf voorhouden.

Toen de kleine Gaea Schoeters in de bioscoop de film Henry en June zag, herkende ze op het scherm het verhaal dat ze al voelde, maar waar ze zelf nog geen woorden voor had. Een wild, vrij, queer schrijversleven. 'I really believe that if I were not a writer, not a creator, not an experimenter, I might have been a very faithful wife’, schreef Anaïs Nin, en die zin hielp haar om haar eigen pad te maken, haar weg te zoeken buiten de vaste lijnen. Maar hangt vrijheid ook samen met geluk? En hoe baan je die weg, kan je dat eigenlijk wel zelf doen? Heb je het lot in handen? Ze brengt nog anderhalve extra zin van het leven mee, want Gaea praat in dit gesprek zoals ze in het leven staat: genereus, vurig, en zonder omwegen.

“Reeds met mijn eerste zin ben ik in de val getrapt.” Met dat motto uit het toneelstuk “Kaspar” van Peter Handke opende Stefan Hertmans zijn oeuvre, nadat hij eerst tien jaar had geschreven zonder te publiceren. In welke val trap je dan, als schrijver? En is die val onvermijdelijk? We keren terug naar een dorpsplein in het Neurenberg van de negentiende eeuw, waar een mysterieuze jongen opdook die in volstrekte afzondering was grootgebracht: hij kon nauwelijks lopen, en hij sprak niet. Wat wil spreken in jou? En wat verlies je wanneer je dat in de wereld zet, en dus onderwerpt aan de regels van anderen? Zou je nu nog tien jaar kunnen werken zonder resultaatsverbintenis, in een wereld die gericht is op productiviteit? En wie was Stefan Hertmans toen hij nog optrad als muzikant? Zit de jazz nog in de schrijver?

Je zou het vergeten, wanneer je de lange rij kinderen ziet die een handtekening van hem willen, maar Marc de Bel kende ook behoorlijk wat tegenwind. Misschien luidt de zin van zijn leven daarom wel: ‘Tegenwind doet zwevers stijgen, wie vliegt krijgt vleugels.’ Een gesprek over de schaduwkant van het licht, en over hoe ook woede een bron van zijn werk is. Want de hippie in hem heeft nooit zijn haren geknipt en draagt zijn oorbel nog met trots. De zorg om een betere wereld zit in al zijn verhalen. Is hij een zwever? En kan tegenwind ook te sterk zijn? Hoe ging hij om met persoonlijk verlies? En wat geeft hem hoop?

Hoe kruip je terug recht wanneer het leven je op de grond smakt? “Moed is angst in beweging”, schreef Fleur Pierets, en dat is de zin die na de dood van haar vrouw Julian voorop gaat in het leven. Welke betekenis krijgt het leven wanneer de dood er haar klauwen in heeft gezet? Hoe geef je de liefde opnieuw een plaats? Wat kan je doen wanneer angst groter is dan moed? Je staat op de rand van de afgrond en zet een stap vooruit: val je, of vlieg je? Een gesprek dat opgenomen werd op het Festival van de Gelijkheid in Gent.

Wat is schrijven anders dan bewaren? Die zin uit haar boek Papavers is de zin van het leven van Ingrid Vander Veken. Ze schreef het boek nadat haar stiefzoon verloor van de demonen in zijn hoofd. Wat is normaal? Hoe ervaren we onze werkelijkheid en hoe kunnen we onszelf minder als middelpunt daarvan zien? En hoe kan je bewust leven in een wereld die voortdendert, hoe weet je wat belangrijk is om te bewaren? Een warm en kwetsbaar gesprek over hoe verder te gaan na een tragedie, en over wat er echt toe doet.

Randall Casaer, zingever in de meest letterlijke zin van het woord, moest niet lang nadenken over de zin van zijn leven. Het is er één die hem ontglipte op een blauwe maandag, maar die steeds opnieuw van betekenis blijkt: "Ge zijt niet wie ge denkt dat ge zijt, wie ge denkt dat ge zijt hebt ge gemaakt, om wie ge vreest dat ge zijt te beschermen - en het heeft niet geholpen hé". Hoe zijn we opgetrokken uit verhalen die we onszelf vertellen? Zijn die belangrijk? Met zijn rug tegen de stam van de boom voelt hij hoe de boom door hem heen gaat. Hoe ook fysieke sensaties ons bepalen, meer dan we zelf beseffen. Hoe stop je met jezelf proberen te veranderen, in een vorm te passen die eigenlijk niet de jouwe is? Wie bén je nu eigenlijk echt?

Zelfs toen haar auto overkop ging op een besneeuwde weg, was er eerst de taal. Het schrijven is de zin van haar leven: “Al het schrijven wat niet op de een of andere manier helpt te leven, is vergeefs“, die zin van Hans Lodeizen hing jarenlang op haar bureau. En leven, dat betekent voor Bregje Hofstede ook terugkeren naar het lichaam in een wereld die gedomineerd wordt door data en verslavende apps. Wat betekent het woord ‘ik’ nog in deze wereld en wat heeft dat met onze darmflora te maken? Hoe draagt de ervaring van zwangerschap en bevalling daartoe bij? Hoe integreer je die ervaring van het oplossen van het ik, in een wereld die net gericht is op het ik? En wat zijn die vele onzichtbare draden waarmee we verbonden zijn?

Het begon met een stekelvarken, en jaren later een cruciale zin in een jurylokaal toen ze net afstudeerde als master in de Woordkunst: 'Maak jij maar iets waar niemand op wacht.' Het is daar dat Maud Vanhauwaert het liefst vertoeft: op onbekend gebied, een witte, onbetreden sneeuwvlakte. Hoe maak je je los van de verwachtingen van de buitenwereld, hoe hou je je hoofd zo vrij mogelijk? Hoe zet je je zekerheden opzij, maak je je los van de waarheden die je hebt gevormd? Een gesprek waarin het ook over jongleren mag gaan, en ook over figuurlijk alle balletjes in de lucht houden. Want als thuis de drukte van het gezin op je wacht, hoe creëer je dan een witte vlakte in je eigen hoofd, waarin alles kan gebeuren?

Wie ben je, als je je vooral thuis voelt in de tussenruimte? Als introvert in een wereld van extraverten, als kind met een dubbele culturele achtergrond. Wat blijft er over wanneer je steeds in een vorm probeert te passen die niet de jouwe is? Tuly Salumu veroverde vele harten met haar debuutroman 'Bintje', over de jeugd van een Vlaams-Congolees meisje in de jaren 90, waarin de moeilijke zoektocht wordt blootgelegd naar de verborgen plekken in onze identiteit. The core issue of passing is not becoming what you pass for, but losing what you pass away from, schreef historica Allyson Hobbs. Hoe veranderen we onder de blik van anderen, en hoe vind je jezelf terug?

We moeten excelleren, concurreren, presteren. We worden er doodmoe van. Met Joke Van Leeuwen gaan we terug naar de kern: wat zit er diep in ons, dat blijft, onder alle lagen van drukte en afleiding? Wie ben je? En hoe kom je daarachter? Hoe blijf je in beweging, zonder jezelf te verliezen? En wat heeft de fiets van Einstein daarmee te maken?

Zeven seconden. Wat kan je zien in zeven seconden? Zo lang kijken we gemiddeld naar een kunstwerk. Wat zouden we zien als we langer kijken? ‘Kunst is de hoogste vorm van hoop’, het is de zin van het leven van Peter Verhelst. Een gesprek over troost en schoonheid. Hoe verandert het grootvaderschap het schrijven? En welk inzicht kreeg hij in die donkere ziekenhuisnacht?

Wat doe je als je oorlog op een liveblog kan volgen? In haar nieuwe boek Dans dans revolutie laat Lisa Weeda westerlingen dansen om dode lichamen weer tot leven te wekken. Stop je dan ooit met dansen? De zin van haar leven komt van de Oekraïense dichter Ilya Kaminsky: Tijdens Gods tribunaal zullen we vragen: waarom stond u dit alles toe en het antwoord zal een echo zijn: waarom stond u dit alles toe? Een gesprek over de oorlog in Oekraïne, over wat je kan doen, over draagkracht en hoe die te bewaren, wanneer je - nu ja - gebombardeerd wordt met slecht wereldnieuws.

Zoveel lijden op de wereld. Wat kunnen we doen? Op het Festival van de Gelijkheid interviewde Anneleen Van Offel drie schrijvers over engagement in tijden van onmacht. Alicja Gescinska, Ellen Van Pelt en Rachida Lambrabet delen wat de zin van hun leven is en wat die betekent voor hun engagement. Hoe kan dat eruit zien als je voltijds werkt en de barricades te hoog zijn? En wanneer doe je genoeg? In deze gemonteerde versie van het gesprek neemt ze je mee naar opnieuw geloven in politiek, naar het ongelofelijke levensverhaal van Roger Van de Velde en naar wat vrijheid allemaal kan zijn. Deze aflevering kwam tot stand in samenwerking met PEN Vlaanderen.

Hoe hou je stand in een wereld in stormweer? Jeroen Olyslaegers houdt drie keer per dag halt in zijn gedachten, op een matje in de tuin. Wat gebeurt er dan? Hoe verandert het je? Wat kunnen we tegenover een op prestatie gerichte, dwingende samenleving stellen? 'There is nothing to rely on, only the rich unfolding of life and our fearless, spontaneous response to it, moment by moment.’ schreef Bernie Glassman, en samen duiken we de diepte in: een oproep tot moed, een gesprek over veerkracht en verbeelding, en het wonder van DNA.

Net op het moment dat ze met haar debuutroman Honingeter haar schrijfdroom waarmaakte, moest Tülin Erkan na een slepende ziekte afscheid nemen van haar moeder. Hoe doe je dat? Hoe ga je om met anticiperend verdriet? Waar in je lichaam zit dat, en wat leer je over je lichaam wanneer je geconfronteerd wordt met de ziekte van een dierbare? Tülin vertelt met even grote moed als kwetsbaarheid over waar de taal soms te klein voor lijkt: wat zie je als je de dood in de ogen kijkt?

Voor Angelo Tijssens is alles op een delicate manier verbonden, zoals de Amerikaanse kunstenares Jenny Holzer schreef. Wat betekent dat? Wat doe je als je verdwaalt in een wereld die overvol is? Wat heeft een boom midden in een tuin te maken met verhalen vertellen? En hoe kunnen we hoopvol blijven in tijden van klimaatontwrichting? Intuïtie kan een politieke houding worden, we moeten egoïstischer zijn en wat smeltende kaas langs een croquemachine daarmee te maken heeft: ook dat wordt duidelijk.

Alles wat we maken, zal ook verdwijnen. Is dat verontrustend of net een geruststelling? Charlotte van den Broeck vertelt over de tijd krijgen om braak te liggen. Niets te produceren, leeg te mogen zijn. Kan dat nog in onze hedendaagse drukte? Een gesprek geïnspireerd door het werk van Anne Sexton, die de zin van haar leven schreef: All day I've built a lifetime and now the sun sinks to undo it. Over woede en wat die in beweging zet. Over hoogmoed en nederigheid, en de loden hitte van Death Valley.

Niet één zin van het leven, maar drie: met een uitbundige Wit-Russische generositeit praat Aleksandr Skorobogatov over schrijven en leven zonder compromissen. Hoe doe je dat, als het je kop kan kosten? Hoe blijf je trouw aan wat je te vertellen hebt? Hoe ga je om met angst? En hoe bouw je uiteindelijk een nieuw leven op in een vrije wereld?