Beschrijving: Henk van Essen begon zijn loopbaan in uniform op straat en klom op tot de hoogste politiefunctie van Nederland: van mei 2020 tot en met februari 2024 was hij korpschef van de Nationale Politie. Contact met de werkvloer bleef belangrijk: “Dan krijg je voeding en feeling, en weet je: dáár gaat het om.” Dienstbaar zijn aan de samenleving is volgens Van Essen de kern van het politiewerk, ook in een tijd waarin de rol van de politie verandert en digitalisering een steeds grotere rol speelt. “Dat vind ik onze maatschappelijke opdracht.” Daarbij gaat het om kennen en gekend worden, om benaderbaar en aanspreekbaar te zijn. “Het is het DNA van de politie.” Luister naar Henk van Essen in gesprek met Paul ’t Hart en Sandra van Thiel.
Geert van Maanen was onder andere (plaatsvervangend) DG Rijksbegroting, en SG bij de ministeries van Financiën, Verkeer & Waterstaat en VWS. Een SG moet goed zijn in processen, stelt hij, omdat dat leidt tot betere inhoud dan via de inhoud zelf. Maar het gaat ook om iets anders, je positie creëren: “Je kan een hoop voor elkaar krijgen, puur door je positie.” Verder is enige afstand van belang: tot het ambtelijk apparaat, de bewindspersonen én de waan van de dag. Hij ziet graag dat ambtenaren weer ‘terugkomen bij de inhoud’. “Het inhoudelijke geluid is behoorlijk weg, dat wordt gemist in de maatschappij en het politieke debat.” Luister naar Geert van Maanen in gesprek met Roel Bekker en Zeger van der Wal.
Eimert van Middelkoop (ChristenUnie) was Tweede en Eerste Kamerlid, en werd daarna minister van Defensie in het kabinet-Balkende IV (2007 tot 2010). Daarnaast was hij ook negen maanden minister van Wonen, Wijken en Integratie (WWI). Van Middelkoop was verantwoordelijk voor de missie in Afghanistan, een gevoelig onderwerp, waar het kabinet uiteindelijk op viel. De minister van Defensie opereert in een internationale context, maar, zo ervaarde hij: “All politics is local. Uiteindelijk is de binnenlandse politiek beslissend.” Luister naar Eimert van Middelkoop in gesprek met Anne Bos en Erik-Jan van Dorp.
Wouter Bos was staatssecretaris Financiën in Paars II (2000 tot 2002), en minister van Financiën, vicepremier en partijleider in kabinet Balkenende IV (2007 tot 2010). “Ik had nooit te klagen over een tekort aan markante momenten.” Wel waren het drie forse petten tegelijk, zeker omdat de bankencrisis uitbrak. “Je weet één ding zeker: je moet beslissingen nemen.” Helaas lukte het toen niet structurele bezuinigingen door te voeren: “In dat crisismoment was er meer maatschappelijk draagvlak voor geweest. Never waste a good crisis.”
Wouter Koolmees maakte carrière als ambtenaar bij het ministerie van Financiën. Hij stapte over naar de politiek, werd Kamerlid en daarna minister van SZW in Rutte III. Hij maakte als ambtenaar de bankencrisis mee en was als minister verantwoordelijk voor de NOW-regeling tijdens corona. Hij gelooft sterk in het belang van samenwerking. “Het uiteindelijk samen rooien is belangrijk voor de parlementaire democratie en samenleving.” Een andere manier om vertrouwen te herwinnen: “Maak beleid simpeler en robuuster, met minder uitzonderingen.” Luister naar Wouter Koolmees in gesprek met adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja en hoogleraar bestuurskunde Paul ’t Hart.
Roger van Boxtel was minister van Grotestedenbeleid, Overheidsinformatiebeleid en Integratie tijdens het tweede paarse kabinet (Kok II). Van 2015 tot 2020 was hij president-directeur van NS. Als minister had hij het dossier paspoorten onder zijn hoede. Hij verdiepte zich tot in de details van dit politiek gevoelige dossier. “Als je goed wil besturen, moet je begrijpen waar het over gaat.” Hij ging op een onorthodoxe manier te werk om vertrouwen te winnen. “Als bestuurder begin je vertrouwen te geven in de hoop het terug te krijgen.” Luister naar Roger van Boxtel in gesprek met senior adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja en hoogleraar bestuurskunde Sandra van Thiel.
Ronald Plasterk was minister van OCW in Balkenende IV (2007 tot 2010), daarna was hij PvdA-Kamerlid. Na een flinke verkiezingswinst voor de PvdA in 2012 werd hij minister van BZK in Rutte II. Als bewindspersoon vond hij het belangrijk blindelings te kunnen bouwen op zijn mensen. “Je moet vertrouwen schenken om het te krijgen.” Terugkijkend vindt hij dat de PvdA haar kiezers heeft laten zitten. “We hebben een aantal draconische bezuinigingen op sociale onderwerpen doorgevoerd.” Hij trekt daar een les uit: “Vecht zichtbaar voor je electoraat.” Luister naar Ronald Plasterk in gesprek met politiek historicus Anne Bos en hoogleraar Bestuurskunde Caspar van den Berg.
Hans Borstlap begon zijn ambtelijke loopbaan als raadadviseur bij het ministerie van Algemene Zaken tijdens de kabinetten Lubbers I en II. Daarna werd hij DG Algemene Beleidsaangelegenheden bij SZW en DG Strategie en arbeidsmarkt bij OCW. Tussen 2002 en 2016 was hij lid van de Raad van State. Twee belangrijke lessen leerde hij al vroeg in zijn loopbaan: ‘begin bij het probleem’ en ‘zorg dat je je rol scherp hebt’. Tegenspraak leveren vindt hij essentieel voor ambtenaren: “Waar geen tegenspraak is, gaat het vroeg of laat fout. Meestal vroeg.” Luister naar Hans Borstlap in gesprek met politiek historicus Anne Bos en hoogleraar Bestuurskunde Caspar van den Berg.
Hedy (Hedwig) d’Ancona was staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) in het kabinet-Van Agt I (1981 en 1982), en minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur (WVC) in Lubbers III (1989 tot 1994). Als bekend activiste en feministe voelde ze zich nooit one of the boys. Door haar female gaze wist ze wie ze kon vertrouwen. Ze bleef dan ook dichtbij zichzelf: "Ik heb nooit anders gedaan of gepraat.” Tijdens haar Haagse werk voelde ze de plicht zoveel mogelijk haar feministische idealen te realiseren. Luister naar Hedy d’Ancona in gesprek met onderzoeker Anne Bos en hoogleraar Bestuurskunde Paul ’t Hart.
Annette Roeters was van 2008 tot 2015 inspecteur-generaal (IG) bij de Inspectie van het Onderwijs, en daarna tot 2020 directeur van de Raad voor de Kinderbescherming. Voor haar IG-schap had ze verschillende functies in het onderwijs. Zo zat ze in het college van bestuur van de Vrije Universiteit en de Christelijke Hogeschool Windesheim. Roeters houdt ervan feedback te krijgen. “Ik heb ervaren dat kritiek me beter en opener maakt.” Na een aantal incidenten bij scholen werd de inspectie zelf object van onderzoek. Het inspectiekader werd daarna verbreed, maar dat betekent niet dat de inspectie een te grote broek aan moet trekken, vindt ze. “De kracht van de inspectie is de begrenzing”. Luister naar Annette Roeters in gesprek met communicatieadviseur Guido Rijnja en hoogleraar Bestuurskunde Paul ’t Hart.
Johan Remkes begon als raadslid, statenlid en gedeputeerde in Groningen. Later werd hij Kamerlid, (in)formateur, adviseur in crisissen en commissaris van de Koning(in). Hij was staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) van 1998 tot 2002 en minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) in drie kabinetten-Balkenende (2002 tot 2007). Na een nieuw Kamerlidmaatschap kwam hij meer buiten de ‘Haagse bubbel’ te staan. Hij zag in de jaren de tijdsgeest veranderen: “Alles heeft zijn eigen dynamiek, dat moet je rustig laten plaatsvinden.” Luisteren is voor hem van cruciaal belang. “Geef mensen niet altijd gelijk, maar leef je in en ga de dialoog aan.” Luister naar Johan Remkes in gesprek met Caspar van den Berg en Anne Bos.
Ronnie van Diemen begon als kinderarts, werd hoogleraar, en nam daarna verschillende bestuurlijke rollen op zich. Ze was bestuursvoorzitter van een ggz-instelling, en maakte in 2012 de overstap naar het Haagse waar ze inspecteur-generaal (IG) Gezondheidszorg werd. Ze moest de inspectie uit een crisis loodsen. “De inspectie moest meer rekening leren houden met de samenleving.” In 2020 werd ze directeur-generaal (DG) Curatieve Zorg bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Ze kon vaak terugvallen op de kwaliteiten die ze als arts ontwikkelde: “Ik heb geleerd door de ogen van anderen te kijken.” Ook haar drive ‘goede zorg voor iedereen’ bleef overeind. “In mijn genen blijf ik een dokter.” Luister naar Ronnie van Diemen in gesprek met hoogleraar Bestuurskunde Paul ‘t Hart en docent Bestuurskunde Erik-Jan van Dorp.
Benita Plesch was de eerste directeur-generaal van de Algemene Bestuursdienst (ABD), Andrew Podger was Public Service Commissioner in Australië. Vergelijkbare functies die als doel hebben de juiste topmensen op de juiste plekken te krijgen, de mobiliteit aan de top te verhogen en de samenwerking tussen departementen te verbeteren. Belangrijk voor een match is de expertise, en de diversiteit in persoonlijkheid en ervaring die iemand meebrengt, vinden ze beiden. Maar ook de klik met je bewindspersoon speelt mee. In Nederland wordt meer naar het persoonlijke vlak gekeken dan in Australië. Plesch: “Het gaat over chemie, over openheid, over moedig zijn.” Plesch en Podger gingen in gesprek over de ervaringen in de managementontwikkeling van de rijksoverheid, en de overeenkomsten en verschillen daarin tussen de twee landen. Luister naar Plesch en Podger in gesprek met voormalig secretaris-generaal Roel Bekker en senior adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja.
Dorine Burmanje werkte binnen het onderwijs en had verschillende functies bij bedrijven. Voordat zij in 2004 bestuursvoorzitter van het Kadaster werd, deed ze de nodige bestuurlijke ervaring op bij EnergieNed – de brancheorganisatie voor energiebedrijven – en bij Waterschap Rijn en IJssel. Aanvankelijk had ze de associatie ‘saai’ bij het Kadaster, maar ze maakte kennis met een ‘fantastisch mooie organisatie’. Toch vond ze verandering nodig om het Kadaster toekomstbestendiger te maken. Met aandacht voor het verleden: “Geen toekomst zonder geschiedenis.” Uitvoeringsorganisaties moeten risico’s durven en mogen nemen, stelt ze. “Beter wat energie steken in scherven opruimen dan nooit een vaas omkukelen.” Luister naar Dorine Burmanje in gesprek met hoogleraren Bestuurskunde Sandra van Thiel en Zeger van der Wal.
Regina Veronica Maria (Renée) Jones-Bos volgde het bekende diplomatenklasje van Buitenlandse Zaken (BZ), werkte als ambassadeur onder andere in Washington en Moskou en was hoofd van de Taskforce Veiligheidsraad. Ze zat aan tafel met de wereldtop. Haar carrière startte in een tijd dat topbanen voor vrouwen nog niet gebruikelijk waren. “Ik heb geleerd me niet te laten ontmoedigen.” In ‘het Haagse’ was zij plaatsvervangend DG, DG en later SG bij BZ. Ze ontwikkelde zich “van veel interesse in buitenlands beleid, naar ook meer interesse in binnenlands beleid.” Als ze haar ervaringen met binnenlandse en buitenlandse politieke systemen op een rijtje zet, is haar conclusie: “Er moeten dingen beter en we moeten ons bewust zijn van onze kracht en zwakte, maar geef mij maar ons systeem.” Luister naar Renée Jones-Bos in gesprek met hoogleraar Bestuurskunde Paul ’t Hart en docent Bestuurskunde Erik-Jan van Dorp.
Guusje ter Horst was drie jaar minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in het kabinet Balkenende IV. Daarvoor was zij wethouder in Amsterdam en burgemeester van Nijmegen. Meer een doener dan een lezer, en meer een bestuurder dan een politicus of ideoloog. Als bestuurder is het belangrijk om vooraf te bedenken wat je wil bereiken, geeft ze aan. ‘Een generaal op BZK’ werd ze in de media genoemd. En dat begrijpt ze ook wel. “Rijksambtenaren zijn goed in het inrichten van het proces om van A naar B te komen. Maar wat B is? Ja, daar moet je op sturen als minister.”
Luister naar Guusje ter Horst in gesprek met hoogleraar Bestuurskunde Caspar van den Berg en senior adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja.
Mariëtte (Jet) Bussemaker was actievoerder, wetenschapper, Kamerlid, staatssecretaris van VWS in het kabinet-Balkenende IV, minister van OCW in Rutte II, universiteits- en hogeschoolbestuurder, en is nu hoogleraar en voorzitter van een adviesraad. Ze laat zich omschrijven als inhoudsgedreven, met waarden als basis. Maar ook als ‘hands-on’ en ‘in zekere zin activistisch’. Begaan met de mensen die het moeten doen, die de publieke waarde realiseren, zoals de leraar en de wijkverpleegkundige. De opdracht is het uitvoeren van het regeerakkoord, maar het loopt altijd anders dan je verwacht, is haar ervaring. “Vanaf dag één komen er dingen op je pad die je niet had voorzien.” Haar idealen en principes boden dikwijls houvast in lastige kwesties, maar bestuurders moeten soms ook dingen uitvoeren waar ze ideologisch gezien moeite mee hebben. “Dat hoort erbij, ook dát is verantwoordelijkheid nemen.”
Luister naar Jet Bussemaker in gesprek met hoogleraar Bestuurskunde Paul ’t Hart en docent Bestuurskunde Erik-Jan van Dorp.
Jan van den Bos was tot 1 januari 2023 voor het ministerie van Infrastructuur en Milieu inspecteur-generaal bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Voor die tijd was hij voor het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid inspecteur-generaal van de Inspectie SZW (de huidige Arbeidsinspectie), plaatsvervangend inspecteur-generaal Werk en Inkomen, directeur-generaal Arbeidsmarkt en Bijstand en directeur Financieel-Economische Zaken. Van maart tot augustus 2014 was hij waarnemend secretaris-generaal SZW. Luister naar Jan van den Bos in gesprek met senior adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja en docent Bestuurskunde Erik-Jan van Dorp.
Bernard ter Haar studeerde natuurkunde en economie, en promoveerde in de kernfysica. Hij koos uiteindelijk voor de economische kant en startte zijn loopbaan bij het ministerie van Financiën. Hij bleef er 21 jaar in verschillende functies en viel steeds met zijn neus in de boter. Bij de invoering van de euro en later de kredietcrisis kreeg hij steeds meer inhoudelijke verantwoordelijkheid. Met die ervaring en zijn reputatie op zak werd hij DG Milieu bij VROM en later DG Participatie en Inkomenswaarborging bij SZW. Luister naar Bernard ter Haar in gesprek met senior adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja en docent Bestuurskunde Erik-Jan van Dorp.
Pieter Winsemius was minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, van 1982 tot 1986, en van 2006 tot en met 2007. Daarvoor, daartussen en daarna werkte hij bij McKinsey en de WRR. Marius Enthoven was die eerste periode hoofdinspecteur Milieubeheer, daarna werd hij directeur-generaal Milieu bij het rijk en later bij de Europese Commissie. Samen stonden zij aan de wieg van het hedendaagse milieubeleid; de een politiek vóór de schermen, de ander als ambtenaar achter de schermen.
Luister naar Pieter Winsemius en Marius Enthoven in gesprek met hoogleraar Bestuurskunde Caspar van den Berg en politiek historicus Anne Bos.
