Gerda Kanselaar werd in 1947 in Surabaya geboren uit het huwelijk van Frans Kanselaar en Jojo Lumanauw. Vader was als oorlogsvrijwilliger naar Indië gegaan. Het jonge gezin komt in 1948 in Rotterdam aan. Vervolgens begint het moeizame proces van inburgering, in Nijmegen waar vader oorspronkelijk vandaan kwam. Vooral moeder krijgt het vanwege haar kleur zwaar te verduren; racistische scheldpartijen, stenen en kluiten naar de kinderwagen. Gerda herinnert zich het geroep van de buurtkinderen: Inda pinda poepchinees! Lange tijd bleef het familieverhaal sluimeren, bijna verborgen. Maar in 2024 volgde ze een schrijfcursus en maakte ter afronding een boekje getiteld ‘Vertel me over jouw moeder’ waarin het familieverhaal wordt verteld. Het Indisch ontluiken begon voor Gerda pas recentelijk, maar ze geniet nu met volle teugen van de Indische activiteiten in Nijmegen.
Er verschijnen nog veel Indische boeken. Ook steeds vaker in eigen beheer uitgegeven. Meestal zijn het familiekronieken geschreven op basis van dagboeken, doorgegeven verhalen, foto’s en andere documenten. Indië is en blijft een inspiratiebron voor velen, de koloniale tijd leeft voort in talloze romans en non—fictie boeken. Niet elk manuscript wordt door een uitgever geaccepteerd. Dan blijft in eigen beheer uitbrengen over, al dan niet ondersteunt door publicatieplatforms als Brave New Books en Boekscout. Elly Doornbosch (1963) ging het avontuur aan. Bij Boekscout 2024 verscheen 'Een djongos weet alles!' In het dagelijks leven is Elly werkzaam in het basisonderwijs waar ze ook graag vertelt van Indië. Bij wijze van voorwerk deed ze archieven aan, bezocht musea en las boeken. De Indische tak van haar familie verbleef al voor de oorlog in Indonesië maar ze beperkt het verhaal tot de periode 1942-1952. Het wordt verteld door een fictieve figuur, een Javaanse bediende oftewel en djongos, genaamd Ayo. Het voorwoord wordt door Elly gelezen. Daarna een vraaggesprek.
Indische Podcast ‘live’
Op 16 augustus vond het Sama Nimma Festival* plaats op het Mariënburgplein in Nijmegen. Dit ter gelegenheid van de afsluiting van het jubileumjaar ‘80 Jaar Vrijheid’ en 20 jaar Indië-herdenking Nijmegen. De Indische Literaire Salon werd daarom eenmalig gehouden in de Centrale Biblioheek aan het plein. Te gast waren Ernst Jansz en Lara Nuberg, die door Peter van Riel over hun favoriete boeken werden bevraagd. Van Ernst Jansz is bekend dat hij bewonderaar is van Frans Lopulalan, de te vroeg overleden Molukse schrijver van Onder de sneeuw een Indisch graf. Lara Nuberg is groot fan van Alfred Birney (De tolk van Java) en Pramoedya Ananta Toer (Aarde der mensen). Deze en andere boeken kwamen aan bod in deze bijzondere aflevering van de salon. Het geluid is niet optimaal.
Van de gasten verschenen onder meer:
Ernst Jansz Gideons Droom
Ernst Jansz Een liefdeslied
Ernst Jansz De overkant
Lara Nuberg In haar voetsporen
Lara Nuberg De mooiste brieven van Kartini
*
https://www.nieuwsuitnijmegen.nl/Nieuws/19732/indische-gemeenschap-nijmegen-herdenkt-en-kijkt-verder-met-sama-nimma-voorgoed-verbonden-met-de-stad.html
Ulbe Bosma ‘Leven op een vulkaan. Franz Junghuhn – Een biografie' Uitgeverij Athenaeum
In deze aflevering bespreken we een mooie biografie over de beroemde Duits-Nederlandse natuurwetenschapper Franz Junghuhn die medio 19e eeuw baanbrekend werk verrichtte op Java. Als geen ander kende hij de vulkanen van dit eiland, hij beklom ze allemaal, legde vast wat vast viel te leggen, en ging het gevecht aan met de academische wereld en het gouvernement. Biograaf Ulbe Bosma (hoogleraar VU Amsterdam) leest voor. Alexander Reeuwijk (Azië Magazine) beschouwt de figuur Junghuhn, Peter van Riel recenseert het boek.
In deze podcast weer een aflevering Indisch Inburgeren. We praten met Ralph Voorsmit (Batavia, 1941). Ralph is gepensioneerd kaakchirurg aan het Radboud UMC en tot op de dag van vandaag actief voor ouderen in Nijmegen. De opname is gemaakt in het Oud Burgeren Gasthuis waar Ralph bestuurstaken verrichtte. Onlangs gaf hij een mooie voordracht met beelden in de Indische Salon getiteld ‘het koffertje van mijn moeder’. Hij vertelt over zijn jeugd in Indië, de buitenkampperiode, de Bersiaptijd en de reis naar Nederland in 1946. Andermaal de terugkeer naar Indië en vervolgens weer de reis naar Nederland. Ralph werd bij zijn grootouders in Groningen ondergebracht want moeder en vader keerden terug naar Indonesië; een traumatische ervaring voor de kleine Ralph. Hij vertelt over de schooltijd - hoe hij zijn Indisch accent moest afleren - zijn eerste baan en hoe hij zich als Indo een plaats wist te veroveren in de Nederlandse samenleving.
Wilt u een opname meemaken in de Indische Salon of zelf uw verhaal vertellen. Mail naar indischesalon@gmail.com
Korte fragmenten uit ‘De Mooiste Brieven van Kartini’ voorgelezen door Lara Nuberg en Feba Sukmawa en besproken door Peter van Riel. Ook een voorleesfragment en recensie van ‘Spion in Smoking’ en tenslotte een bespreking van ‘Modelverhalen. Reflecties op Aziatische Roots’ van Liang de Beer (samenstelling).
Lara Nuberg en Feba Sukmana. ‘De mooiste brieven van Kartini. Geselecteerd door Lara Nuberg en Feba Sukmawa’(De Geus). Victor Laurentius. ‘Spion in smoking. Het intrigerende levensverhaal van Engelandvaarder en geheim agent Peter Tazelaar’ (Alfabet). Liang de Beer. ‘Modelverhalen. Reflecties op Aziatische roots’ (Maziel Pers).
De Indische Podcast & het Vfonds
Tussen 2023 en 2025 maakte de Indische Podcast drie series over Indisch inburgeren, zowel in Nederland als in de Verenigde Staten. Met een bijdrage van het Vfonds kon apparatuur worden aangeschaft en een deel van de onkosten gedekt. Dank hiervoor! In deze podcast een aantal geluidsfragmenten uit de shows, bij wijze van trailer. Scroll door de pagina’s en beluister alle afleveringen, in totaal zijn het er maar liefst 30! Wil je ons live aan het werk zien, kom dan eens naar de Indische Salon in het OBG Nijmegen. Als je een mooi verhaal hebt houden we ons aanbevolen. Aanmelden via indischesalon@gmail.com
In dze aflevering bespreken we boeken van Ezli Suitela, Vadim Dijkshoorn ‘De stinkende durian en de slang. Molukse vertellingen’ (Walburgpers). Harriët Duurvoort, ‘De dochter. Herinneringen aan anders zijn’ (Uitgeverij Pluim). Rick Honings, Olf Praamstra, Coen van ’t Veer ‘Een Indische vrouw in Maleisië. Een onbekend reisverhaal van Dé-Lilah uit 1897’ (Walburgpers). Coen van Galen, Joris van den Tol, Luc Meijboom, Lianne Wilhelmus ‘Nijmegen & Slavernij. Publiek bestuur en persoonlijk profijt, 1596-1873’ (Radboud University Press)
In deze aflevering bespreken we 'Kroniek van Nieuw-Guinea' van René Hoksbergen en' Huishouden in Nieuw-Guinea' van Geertje Mak. Beiden te gast in de Indische salon. Muziek: 'West Papua' door George Telek.
Dissociatie, een gespleten houding, daarvan was volgens Geertje Mak absoluut sprake in Nederlands-Indië. Het is eigenlijk een term uit de psychologie. Volgens Mak was dat ‘koloniale dissociatie’: een gespleten, bijna schizofrene houding. Enerzijds goede bedoelingen nastreven, anderzijds uitbuiting en grootschalig geweld toepassen.
Geertje Mak 'Huishouden in Nieuw-Guinea. Zending en het kolonialisme van goede bedoelingen' (Walburgpers)
René Hoksbergen 'Kroniek van Nieuw-Guinea (3 delen)
Papua-Indonesië, van ontdekking tot vrijheidsstrijd, 1500 tot heden' (Uitgeverij Aspekt)
Indo’s en geld, het blijkt vaak geen goede combinatie. Vooral als er veel valt te verdelen, zoals bij de Collectieve Erkenning of Het Gebaar. Bij de gewone Indo komt het niet terecht, beweert Lizzy van Leeuwen. Wel bij gevestigde instellingen waardoor ‘de Indische ervaring nog veel meer een onderdeel is geworden van een verzakelijkte herinnerings- en cultuurindustrie’. Ook Martin Bossenbroek doet gepeperde uitspraken. Volgens hem heeft het kolonialisme niet alleen maar kwaad gebracht.: ‘We lijden collectief aan een historische tunnelvisie’, zegt hij. Bossenbroek vreest dat de twee nieuwe musea die er dankzij de nationale excuses komen (het Migratiemuseum in Rotterdam en het Nationaal Slavernijmuseum in Amsterdam) zich gaan verliezen in ‘verhalen’ en niet in ‘feiten’. Luister naar een nieuwe aflevering ‘Boeken’ in de Indische Podcast met titels van Lizzy van Leeuwen, Martin Bossenbroek, Louis Zweers en Rick Honings
‘Old soldiers never die’…voor Hendrik Hansen leek dat lang te gelden. Hij overleefde de Birma-Siam spoorlijn, de oorlog in Indonesië en andere missies. Hij dacht misschien het eeuwige leven te hebben. Maar kort na zijn honderdste verjaardag viel het doek dan toch voor deze taaie veteraan die in zijn nadagen de landelijke pers nog wist te halen. De Indische Podcast sprak hem in 2023. De opnames werden niet eerder gepubliceerd.
Dit is geen Indisch boek, al doen titel, omslag en flaptekst anders vermoeden. Het gaat ook niet over Indisch ‘zwijgen’. Nee, het is een indringend boek over een familiegeheim. De schrijfster is Indisch, dat wel, en er komen onmiskenbaar elementen in voor die je ‘Indisch’ zou kunnen noemen. Maar Aisha Dutrieux (1983) ontstijgt dit op een bijzondere manier. Ze schreef eerder romans die goed werden ontvangen en heeft columns in de Volkskrant. Bovendien was ze rechter van beroep.
Aisha Dutrieux
'Wat wij verzwijgen'
Spectrum, ISBN 9789000388035, Euro 21,99
Boekbespreking en fragmenten voorgelezen door de schrijver. Het omslag spreekt van ‘Indisch zwijgen doorbroken’. Een versleten thema, zo lijkt het. Maar Maddy Stolk benadert het op eigen wijze. En Ik moet toegeven deze roman (inmiddels zevende druk) met plezier te heb gelezen. 'Soedah, laat maar. Een Indische familiegeschiedenis' Ambo|Anthos, ISBN 9789026364129, Euro 23,99
Het boek ‘Een adres. De geschiedenis van de joodse onderduik’ van Michal Citroen geeft een ontluisterend beeld van de houding van veel Nederlanders ten opzichte van joodse landgenoten op zoek naar een onderduikadres. Michal Citroen houdt de lezer ook een spiegel voor die vandaag de dag actueel is: zou ik zo iemand zijn geweest die onderduikers opnam tijdens de bezetting? Of: bij wie zou ik kunnen onderduiken? ‘Een adres. De geschiedenis van de joodse onderduik’ is genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs 2024.
Het gesprek gaat over de betekenis of misschien wel het nut van herdenken, bijna 80 jaar na dato. Wim Hompe, eertijds wethouder van Nijmegen, is geboren in Poso op Sulawesi. Zijn vader was Indisch en afkomstig uit Blitar op Java. In tegenstelling tot Wim is Oscar Ekkelboom niet geboren in Indonesië, hij is wat we noemen 'derde' generatie. Zijn grootmoeder komt uit Semarang. Oscar is promovendus aan de RU Nijmegen op het onderwerp dekolonisering van kunstmusea in Nederland.
In deze aflevering Boeken bespreken we Egbert Fortuin 'Indische adel. De koloniale lotgevallen van de Indische familie Van Braam' (Walburgpers). Margreet van Till 'Verbannen van Java. Koloniale tragedies 1830-1860' (Walburgpers). Vilan van de Loo 'De Atjehgeneraal. Het militaire leven van Frits van Daalen' (Prometheus) en Jolien en Tom van der Geugten 'De legende van de Vleermuisvechter' (WYS Educatie).
We bespreken Jos van Beurden 'Het lege-vitrinesyndroom
Lastige vragen over koloniale collecties' (Walburgpers)
Mary C. van Delden 'De andere kant van de bersiap. Een reconstructie van de interneringen in en de evacuaties uit de republikeinse kampen op Java, oktober 1945-mei 1947' (Walburgpers)
Alfred Birney 'Zwerfpost. Tussen Oost en West.
Met een inleiding Gustaaf Peek (De Geus)
Marjolein van Pagee 'Bung Tomo. De revolutie van 1945' (Omniboek)
We bespreken het nieuwe boek van Karel Davids ‘Een laat koloniaal experiment. Hollandia, Nieuw-Guinea 1944-1962’ uitgeverij Walburgpers. De schrijver komt ook zelf aan het woord. De hoofdstad Hollandia was een soort blauwdruk van die nieuwe samenleving. Indische Nederlanders zouden er belangrijke posities krijgen, de inheemse bevolking moest tot ontwikkeling worden gebracht, om uiteindelijk te komen tot een modelkolonie die op eigen benen staat. Het zou allemaal anders lopen...
Indisch inburgeren in Amerika (slot).
Aflevering 8 en tevens slot van de serie Inburgeren in Amerika. In 2023 reisden we af naar Californië en Oregon om kennis te maken met een aantal Indische emigranten van het eerste uur. Onder hen Max Lokollo (Batavia, 1936), hij woont nu in Ripon, nabij Sacramento.
Jane Vogel Mantiri (Jakarta, 1953) is psycholoog, acteur en schrijver. Zij behandelde als therapeut Vietnamveteranen die aan PTSS leden, maar ook Indische emigranten die het trauma van de Japanse bezetting en Bersiap niet konden verwerken. Ook de tweede en derde generatie behoorden tot haar patienten. Jane spreekt van een trauma in meer lagen: van de oorlog, de dubbele emigratie en de inburgeringsproblemen in de VS. Jane Vogel was eerder te horen in de afleveringen 34 en 36.
