Werken ambtenaren voor de samenleving of staan ze ten dienste van de minister? Het juiste antwoord is natuurlijk: beide, maar er zit een behoorlijk spanningsveld tussen die rollen. Zoveel zelfs, dat het ambtenaren belemmert voortvarend transitietaken op te pakken.

Dit is een van de conclusies van Rik Braams, die de afgelopen vier jaar vanuit het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat promotieonderzoek deed naar wat hij De Transformatieve Overheid is gaan noemen. Rik ontdekte dat bestaande bestuurlijke tradities ambtenaren geen legitimiteit geven om te handelen in transities. Als ambtenaren lange termijn transitietaken willen oppakken, komen ze in de knel met tegenstrijdige waarden zoals rechtmatigheid, legitimiteit en efficiency, en met politieke wensen op de kortere termijn. Dat móét anders. De overheid moet zelf transformeren, om een rol van betekenis te kunnen spelen in maatschappelijke transities.

Om dat proces te richten en te ondersteunen is volgens Rik een nieuwe bestuurlijke traditie nodig; die van de Transformatieve Overheid. Zo'n traditie kan zorgen voor de kaders voor toekomstbestendig overheidshandelen. Rik gaat er in ieder geval de komende jaren mee verder vanuit TNO Vector, omdat hij ziet dat verschillende veranderingen zó belangrijk zijn, dat we niet mogen blijven hangen in het oude systeem. Alleen als iedereen zijn rol pakt, kunnen maatschappelijke transities slagen.