Ngưỡng cảm giác là cường độ tối thiểu của các kích thích để tạo ra được cảm giác. Quy luật ngưỡng cảm giác còn được gọi là quy luật về tính nhạy cảm bởi vì chỉ với một cường độ kích thích nhỏ đã tạo nên cảm giác.
Ví dụ về quy luật ngưỡng cảm giác: Có những người nhạy cảm với âm thanh (hay được gọi là tai thính) có thể nghe được các âm thanh rất nhỏ trong không khí, trong khi đó những người xung quanh lại không nghe thấy. Như vậy, độ nhạy cảm càng cao thì ngưỡng cảm giác càng thấp.
Có hai ngưỡng cảm giác khác nhau là ngưỡng cảm giác phía trên và ngưỡng cảm giác phía dưới.
– Ngưỡng cảm giác phía trên là cường độ tối đa mà ở đó còn tạo nên được cảm giác.
– Ngưỡng cảm giác phía dưới là cường độ tối thiểu cần có để tạo ra được một cảm giác.
Ví dụ: Tai người bình thường có thể nghe được âm thanh ở tần số 16 – 20.000Hz. Vậy 16Hz là ngưỡng cảm giác phía dưới, 20.000Hz là ngưỡng cảm giác phía trên.
Khoảng cường độ kích thích nằm giữa ngưỡng trên và dưới được chính là vùng cảm giác được. Ngoài ngưỡng cảm giác trên và ngưỡng cảm giác dưới thì còn có ngưỡng sai biệt là mức độ khác biệt tối thiểu về tính chất hoặc cường độ của hai chất kích thích để chúng ta có thể phân biệt được sự khác nhau giữa hai chất.
Ví dụ: A và B đang nói chuyện với nhau, những người thân của họ có thể phân biệt đâu là giọng của A và đâu là của B.
Ngưỡng cảm giác có thể được rèn luyện hay thông qua tiếp xúc với hiện tượng đó nhiều lần và ngưỡng sai biệt là một hằng số cụ thể như sau:
– Cảm giác thị giác: 1/100.
– Cảm giác thính giác:1/10.
– Cảm giác sức ép trọng lượng, vị ngọt 1/30.
Mỗi cơ quan cảm giác khác nhau đều tồn tại ngưỡng riêng của mình, ở những cá thể khác nhau thì ngưỡng cảm giác cũng không giống nhau. Ngưỡng cảm giác này chịu ảnh hưởng tác động của các điều kiện kèm theo hoạt động giáo dục và rèn luyện.
Ngày nay, nhiều nhà khoa học còn đưa ra các thuyết phát hiện tín hiệu. Thuyết này nói rằng ngưỡng cảm giác không chỉ phụ thuộc vào cường độ của kích thích và khả năng đáp lại của các cơ quan cảm giác mà còn phụ thuộc vào một số tác nhân tâm lý và thực trạng ở hiện tại.
Những tác nhân tâm lí ở đây có thể kể đến như kỳ vọng, kinh nghiệm và động của của con người trong trường hợp cảm giác đơn cử này. Chẳng hạn khi bạn đang ở trạng thái sẵn sàng đón nhận thông tin thì tính nhạy cảm sẽ cao hơn hẳn so với lúc thông thường.
Thích ứng là khả năng biến hóa độ nhạy cảm của cảm giác sao cho tương thích với sự thay đổi của cường độ kích thích. Khi cường độ kích thích tăng lên thì độ nhạy cảm giảm đi và khi độ kích thích giảm thì độ nhạy cảm lại tăng lên.
Cảm giác của con người có thể dễ dàng thích ứng với sự thay đổi của môi trường như cách thích ứng với bóng tối hay nhiệt độ của nước nóng. Ngoài ra, cảm giác của con người còn có khả năng thích ứng với những kích thích kéo dài nhưng không làm thay đổi cường độ hay tính chất bất kỳ nào đó. Trong tình huống này chúng ta sẽ ngừng nhận thấy những kích thích cho đến khi những kích thích này có sự thay đổi.