Gert Jan van de Born van het Planbureau voor de Leefomgeving gaat in gesprek met Inge Diepman over maatschappelijke kosten-baten analyses (MKBA’s). Hoe werkt een kosten-baten analyse, hoe stel je een goede MKBA op en waarom is het belangrijk om MKBA’s op te stellen? In de veldreportages praat Inge Diepman met melkveehouder en waterschapsbestuurder Bert de Groot (HDSR) over verdienmodellen en gaat ze op pad met onderzoeker en weidevogelkenner Dick Melman (WUR) om de waarde van natuur te bekijken.
www.nobveenweiden.nl
www.stowa.nl
www.veenweiden.nl
www.pbl.nl
TRANSCRIPTIE
Ivo de Wijs: Ze zijn zo kenmerkend voor Nederland: de prachtige veenweidegebieden, het open natte landschap met ontelbare slootjes. Honderd jaar lang hebben we de waterstand in deze gebieden verlaagd, zodat het land geschikt werd voor wonen, werken en de landbouw. Maar de grond droogt uit. Een droge veengrond breekt snel af en zakt in. Met de afbraak van veen komen broeikasgassen vrij, en dat is een probleem! In het klimaatakkoord hebben we afgesproken dat de veenweiden gaan zorgen voor het verminderen van een jaarlijkse emissie van een megaton in 2030. Hoe gaan we dat doen? Wat weten we al? En wat weten we nog niet? Het Nationaal onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden zoekt het uit, en wij zoeken mee; binnen aan tafel en buiten op reportage. Dit is een podcastserie over meten, weten en voorspellen. Over de fascinerende wereld van het veen, de passie van onderzoekers en de weg naar minder uitstoot. Dit is studio Veenweide met Inge Diepman.
00:01:09
Inge Diepman: Het Vinkeveen veenweide innovatiecentrum heeft haar deuren weer voor ons geopend. Aan de lisdodde tafel van studio Veenweide heet ik voor deze aflevering, aflevering vier, van harte welkom: mijn gast, ingenieur Gert Jan van den Born, beleidsonderzoeker landgebruik en klimaat bij het planbureau voor de leefomgeving. Je hebt er een flinke rit opzitten, want we zijn hier in het prachtige veenweidegebied in Zegveld. Je woont en komt uit het veenweidegebied, toch?
00:01:34
Gert Jan van den Born: Ja. Ik woon in de kop van Overijssel. Om precies te zijn in het natuurgebied de Wieden. Dat is onderdeel van het nationale park Weerribben-Wieden. Dat is een veengebied met daaromheen ook veenweidegebieden. Het is het kerngebied. Het natuurgebied bestaat grotendeels uit meren, kreken, bossen, graslanden en trilvenen. Het is een heel bijzonder gebied om in te wonen.
00:01:54
Inge Diepman: Ook weer een wat ander veenweidegebied dan hier.
00:01:56
Gert Jan van den Born: Ja, het is een ander veenweidegebied. Het is niet overal hetzelfde. In de kop van Overijssel zijn er veenweiden met echte polders met relatief wat smallere sloten en wat grotere kavels. Deels is het ook moerige grond. De problematiek daar is, misschien komt dat ook hier voor, dat je dus natuur en landbouw naast elkaar hebt. Bij de gedaalde landbouwgebieden is een wegstijging van water uit het natuurgebied, en de landbouwgebieden zelf hebben ook problemen met het weg stijgen van water richting de Noordoostpolder. Dat is dus een stukje problematiek in dat gebied. Dus anders, dezelfde bodem misschien, maar toch weer andere problemen en uitdagingen.
00:02:34
Inge Diepman: Dit is aflevering vier van een serie van zes, en zoals in elke aflevering is het aan Gilles Erkens om af te trappen. Gilles is onderzoeker bij Deltares, expert op het gebied van bodemdaling. Hij is ook de grote motor achter het NOBV, en heeft het 6M-model voor bodemdaling en CO2-uitstoot in veenweidegebied uitgewerkt.
00:02:52
Inge Diepman: Die zes M's; ik noem ze nog maar een keer weer: meten, mechanisme, modelleren, MKBA's, maatregelen en monitoren. En deze aflevering gaat dus over...
00:03:00
Ivo de Wijs: De M van MKBA.
00:03:04
Gilles Erkens: Maatschappelijke kosten-batenanalyses is een methode om voor verschillend handelingsperspectief, op gebied van bodemdaling en broeikasgassen, tegen elkaar uit te zetten wat de kosten en baten zijn. Zo kun je die verschillende opties heel goed naast elkaar afwegen. Vaak is het zo dat bij bodemdaling en broeikasgassen-uitstoot het continu langzame processen zijn, dat de kosten op korte termijn om in te grijpen vrij hoog zijn, maar op langer termijn bespaar je dan heel veel en uiteindelijk is het dus een gunstige optie.
00:03:30
Gilles Erkens: Maar als bestuurder is dat best een moeilijke keuze, want je moet op korte termijn heel veel geld uitgeven, terwijl de volgende generatie bestuurder er pas profijt van heeft. En toch, met die MKBA's, kan je dat heel makkelijk naast elkaar zetten en dit goed afwegen. Er zijn verschillende kosten-batenanalyses gemaakt van het veenweidegebied in Nederland, maar ook bijvoorbeeld van steden zoals in Gouda en grotere gebieden zoals het veenweidegebied van Friesland.
00:03:49
Ivo de Wijs: Dit is studio Veenweide.
00:03:52
Inge Diepman: Gert Jan; MKBA's is nog niet voor iedereen een ingeburgerd begrip, terwijl het voor beleidsmakers, zeker in dit soort gebiedsprocessen, wel een heel bekend begrip is.
00:04:02
Gert Jan van den Born: Het is een bekend begrip: maatschappelijke kosten en batenanalyse. Het is een belangrijk hulpmiddel om de kosten en de baten van een bepaalde maatregel of project in beeld te brengen. Je hebt twee soorten: de kosten en batenanalyses, dan gaat het over: wat kost iets en wat levert het op voor een bedrijf? Bijvoorbeeld voor een investering als je een bedrijfspand wil kopen. Maar een maatschappelijk kosten-baten die gaat verder; neemt ook de externe factoren mee, onder andere: de impact van een maatregel of project op natuur, milieu en leefomgeving.
00:04:34
Inge Diepman: Wie gebruikt ze op dit moment het meest?
00:04:36
Gert Jan van den Born: De overheid gebruikt ze vrij veel. Je ziet het inderdaad ook rondom dit thema van de veenweide problematiek. Het wordt ook gebruikt voor het aanleggen van een weg of tunnel om afwegingen te maken. Het is vooral de overheid die de maatschappelijke kosten-baten analyses laten uitvoeren.
00:04:50
Inge Diepman: Wat jij gaat doen is ons vertellen hoe zo een MKBA eruit ziet. Hoe die opgesteld dient te worden en welke ervaringen we hebben met de MKBA's. We gaan overigens in deze aflevering, net als in alle andere afleveringen ook naar buiten. Ecoloog Dick Melman neemt ons mee naar het Landje van Gruijters. Dat is een walhalla voor weidevogels en beschrijft de waarde van slootkanten, want ook natuur heeft zeker een plek in die MKBA's.
00:05:17
Inge Diepman: Ik wil beginnen op het erf van waterschapbestuurder en agrarisch ondernemer Bert de Groot in Kamerik. Hij leidde mij in vakantietijd rond op zijn zeer veelzijdig familiebedrijf en deelde zijn visie op het verdienmodel van de boer nu, in de toekomst en het verleden.
00:05:36
Bert de Groot: Ik zit hier op de boerderij van mijn vader, opa en overgrootvader. Ik ben hier geboren en als jong kind opgegroeid met de melkbussen. Dat was toch wel het belangrijkste verdiencapaciteit van mijn vader: melk in bussen afleveren aan de weg.
00:05:59
Inge Diepman: Dit zijn de twee melkbussen. Hoeveel had hij er?
00:06:03
Bert de Groot: Wij hadden er eigenlijk twaalf; zes voor de ochtend en zes voor de avond aan de weg. En 's winters werden ze maar één keer opgehaald en dan moesten we ze in gewoon slootwater koelen, want dan konden ze 's ochtends opgehaald worden.
00:06:17
Inge Diepman: En het was toentertijd volgens mij zo dat je naar het aantal melkbussen keek dat je aan de weg had staan.
00:06:23
Bert de Groot: Ja, het was een beetje een competitie aan deze straat 's Gravensloot. Er zaten toen twaalf achtjarigen, nu nog twee en die keken bij de buren hoeveel bussen staan er aan de weg; en kan ik iets meer? Nou, dat was ook de sport en later is die helemaal omgezet in de snelle controle om te kijken: welke koe geeft het meest?
00:06:44
Inge Diepman: Maar dat is eigenlijk ook het verdienmodel wat men in die tijd had.
00:06:48
Bert de Groot: Mijn vader had 35 melkkoeien en 20 zeugen, daar kwam eigenlijk maar heel weinig geld van binnen. Maar er was ook maar heel weinig geld nodig. Want zowel mijn vader als moeder en wij als kinderen op de lagenschool moesten meehelpen met melken, er was geen tijd om geld uit te geven. Eten dat was er. We hadden melk, vlees, een groentetuin en dus ook aardappels. En op vakantie gaan hadden we ook geen tijd voor. Het leefde dus eigenlijk heel circulair op de boerderij. Wat de minister nu zegt, dat moet gebeuren! Dat was wat we vroeger deden. Alleen dat is niet meer van deze tijd.
00:07:24
Inge Diepman: Nee, van deze tijd is boer Bert, dat ben jij. Niet alleen jij, maar zo heet ook het bedrijf. Zullen we eens even doorlopen. Is dit het episch centrum van dat bedrijf?
00:07:36
Bert de Groot: Ja, dit is het centrum. Hier komt alles samen. Het is aan de achterkant van de boerderij; daar zie je een kantine, een winkel, een zorgboerderij voor ouderen, paardenstallen en recreatiehutten.
00:07:51
Inge Diepman: Ik zie de nodige kinderen hier voorbij hollen.
00:07:52
Bert de Groot: Ja, die logeren hier in een paar nachten om het te beleven.
00:08:02
Inge Diepman: We lopen nu naar de boerderij-shop. Dat is wel een bekend fenomeen voor veel agrarische ondernemers.
00:08:07
Bert de Groot: Ja, met name mijn schoondochter vond het een heel mooi idee om ook echt de producten te verkopen aan de mensen dichtbij. En eig...
