Presentator Inge Diepman praat met Gilles Erkens (Deltares/UU) over de mechanismen in de bodem met betrekking tot veenafbraak en broeikasgasemissies en hoe deze mechanismen worden onderzocht. Welke processen vinden er plaats in de bodem, welke variabelen spelen daarin een rol en waarom is het belangrijk om deze processen te begrijpen om te komen tot oplossingen? In de veldreportages gaat Inge Diepman met Mariet Hefting (Universiteit Utrecht) op pad om bodemmonsters te steken in Lange Weide en krijgt ze een rondleiding van door het lab van de Universiteit Utrecht waar de monsters verder worden onderzocht.
www.nobveenweiden.nl
www.stowa.nl
www.veenweiden.nl
www.deltares.nl
www.uu.nl
TRANSCRIPTIE
Ivo de Wijs: Ze zijn zo kenmerkend voor Nederland, de prachtige veenweide gebieden, het open, natte landschap met de ontelbare slootjes. Honderden jaren lang hebben we de waterstand in deze gebieden verlaagd, zodat het land geschikt werd voor wonen en werken, de landbouw, maar de grond droogt uit. Een droge veengrond breekt snel af en zakt in en met de afbraak van veen komen broeikasgassen vrij en dat is een probleem. In het klimaatakkoord hebben we afgesproken dat de Veenweiden gaan zorgen voor het verminderen van een jaarlijkse emissie van één megaton in 2030. Hoe gaan we dat doen? Wat weten we al en wat weten we nog niet? Het Nationaal onderzoeksprogramma broeikasgassen Veenweiden zoekt het uit en wij zoeken mee. Binnen aan tafel en buiten op reportage. Dit is een podcastserie over weten, meten en voorspellen. Over de fascinerende wereld van het veen. De passie van onderzoekers en de weg naar minder uitstoot. Dit is studio Veenweide met Inge Diepman.
00:01:09
Inge Diepman: Een hartelijk welkom vanuit Zegveld waar het veenweide innovatiecentrum ons weer gastvrij ontvangt voor de tweede aflevering in een serie van zes podcasts, mogelijk gemaakt door het ministerie van LNV en door stoa. Ik heb hoog bezoek aan tafel Gilles Erkens expert bodemdaling bij onderzoeksinstituut Deltaris en de universiteit van Utrecht, de grote drijvende kracht achter het onderzoeksconsortium. Ik mag wel zeggen, ik heb de chef aan tafel.
00:01:36
Gilles Erkens: Ik ben de voorzitter van het onderzoeksconsortium. Ik probeer het onderzoeksconsortium te laten functioneren, zodat iedereen het beste daarin kan doen. Dus alle andere onderzoekers die moeten zo goed mogelijk kunnen functioneren om onderzoek te doen en daar zorg ik voor.
00:01:49
Inge Diepman: Jij weet ongelooflijk veel, dat weet ik uit eigen ervaren, maar ik heb een aantal jaren een congres mogen presenteren over slappe bodems en jij was altijd mijn kennisbank, oftewel jij was degene waarop ik altijd kon terugvallen omdat je zo ongelooflijk veel weet over bodemdaling en de uitstoot van broeikasgassen hier ook in veenweidegebied en ik heb je ooit de geuzennaam zakspecialist meegegeven, maar dat heb je me geloof niet verweten.
00:02:15
Gilles Erkens: Nee, zeker niet, ik draagt die naam met trots. De zakspecialist, nationale zak specialist. Natuurlijk heel leuk als je zo genoemd wordt, maar voor mij geldt bodemdaling en de uitstoot van broeikasgassen. Dat onderzoek daarna is me lust en mijn leven. Ik heb elke dag weer zin in om daaraan te werken en dat is natuurlijk heel fijn als je daar dan je tijd aan kan besteden.
00:02:32
Inge Diepman: Jij bent niet alleen in deze aflevering te horen, ook als gast in aflevering drie, maar bovendien in alle afleveringen, omdat jij voor ons het zes M model uitlegt want daar hebben wij deze serie aan opgehangen, eigenlijk als kapstok gebruikt, de zes M's meten mechanisme, modelleren MKBA's en dan hebben we de vijfde M en die gaat voor maatregelen en hebben de zesde M en die gaat voor monitoren. Kun jij mij uitleggen waarom dit model zo geschikt is om te gebruiken om dat probleem van broeikasgassen in veenweide aan te pakken?r
00:03:09
Gilles Erkens: We hebben het model opgesteld op basis van ervaringen die we elders in de wereld hebben opgedaan. Hoe nou problemen worden aangepakt, en dan merk je dat het niet gaat over één aspect. We willen alleen het meten, wat er aan de hand is, maar het gaat om een heleboel verschillende aspecten: technische aspecten, meten, mechanisme begrijpen, modeleren maar ook veel meer sociaal-economische aspecten, de MKBA's, het besluitvormingsproces verantwoordelijkheden, governance en dat moet je eigenlijk allemaal doen om tot goeie besluitvorming te komen. Op al die onderwerpen is onderzoek nodig en juist het zes M model geeft aan welke onderwerpen dat zijn, maar ook een beetje in welke volgorde je dat kan doen, want voor die modellen heb je ook mechanistisch begrip nodig en voor het mechanistisch begrip heb je eerst metingen nodig. Daarom zit er ook een soort volgordelijkheid en je hoeft niet helemaal precies zo als een kookboek na te doen, maar het is wel belangrijk om al die aspecten aandacht te besteden.
00:04:00
Inge Diepman: Zodat we niet eerst allerlei maatregelen gaan nemen en dan er achteraf achter komen dat die maatregelen helemaal niet werken, omdat we de feiten niet op orde hadden.
00:04:06
Ivo de Wijs: Ja precies, en dat gebeurt natuurlijk soms wel, dat de druk zo groot is om een maatregel te nemen, dan doen we het maar en dan blijkt het achteraf dat dat helemaal niet zo heel handig was. Dit is juist een methode om voorafgaand aan die maatregelen enige tijd te nemen om goed te begrijpen wat er aan de hand is, zodat je dan uiteindelijk die hele succesvolle maatregel kan nemen en ook efficiënt kan nemen.
00:04:25
Inge Diepman: Deze aflevering die gaat over de tweede M, en dat is?
00:04:29
Ivo de Wijs: De M van mechanisme.
00:04:32
Ivo de Wijs: We moeten begrijpen waarom we bodemdaling hebben en broeikasgas uitstoot uit het veenweidegebied nadat we hebben vastgesteld dat het er is, want alleen als we begrijpen wat de onderliggende processen zijn, de mechanisme, kunnen we ook maatregelen verzinnen die precies op die processen en mechanismes inspelen. Als we kijken naar het Nederlandse veenweidegebied dan zien we zowel daling in de stad als op het platteland. Terwijl het alle twee daling is, zijn er hele verschillende processen die daar onderliggend aan zijn. In het platteland staat het veen bloot aan zuurstof vindt er veenoxidatie plaats, en dat is één van de belangrijkste oorzaken voor bodemdaling en broeikasgas uitstoot. In de stad hebben we ook bodemdaling maar daar staat het vee niet bloot aan de zuurstof. Dat is naar beneden gedrukt door het gewicht van de stad, en juist dat gewicht zorgt daar voor de bodemdaling. Hebben we dan ook broeikasgasuitstoot in de stad? Waarschijnlijk niet, maar dat moeten we begrijpen en meten. Dit is studio veenweide.
00:05:21
Inge Diepman: In deze aflevering neemt Marit Hefting ons mee het veld in. We gaan monsters steken en we zullen ook een bezoek brengen aan het laboratorium in Utrecht. Ze neemt ons mee in de wereld van de micro-organismen. Maar Gil dat is maar een deel van wat we moeten begrijpen?
00:05:37
Gilles Erkens: Ja, micro-organisme en de werking daarvan, die leidt tot broeikasgasuitstoot in het veengebied, is één van de cruciale mechanismes voor het begrijpen van die broeikasgasuitstoot, maar aan de andere kant zorgt dat afbraak van veen ook voor bodemdaling en daar hebben we ook nog een heleboel andere mechanismes die daartoe leiden. Wat we veel gebruiken is op dit moment bodemdaling als proxi voor broeikasgasuitstoot. We meten hoeveelheid bodemdaling, dat vertalen we dan naar broeikasgas uitstoot, maar wat we dan nodig hebben als mechanistisch begrip, is om die bodemdaling te ontrafelen in dat deel van bodemdaling die gekoppeld is aan de broeikasgasuitstoot, en dat deel wat daar niet aan gekoppeld is.
00:06:12
Inge Diepman: Jij zei net al het mechanistische begrip dat is, merk ik, wandelend door deze wereld heen al een begrip op zich geworden. Is dat niets anders dan het begrijpen van wat er nou allemaal in die bodem gebeurt?
00:06:25
Gilles Erkens: Ja, precies het begrijpen van de processen die leiden tot een bepaalde uitkomst en ook welke factoren beïnvloeden dan die processen? Dus het mechanisme dat ertoe leidt en dat hebben we dan genoemd mechanistische begrip en het is eigenlijk het meest fundamentele deel van het hele onderzoeksprogramma en het meest wetenschappelijk fundamentele deel dat we echt, tot op microniveau soms, die processen moeten begrijpen.
00:06:47
Inge Diepman: En is dat verdeeld in jullie onderzoekswereld? Want we gaan zo het veld met Marit, maar die richt zich, zeker in deze reportage, echt op die micro-organismen doe jij dan weer een ander deel?
00:06:57
Gilles Erkens: Ja, ik ben een bodemdalingsdeskundige, dus ik kijk naar alle aspecten die leiden tot bodemdaling, daarvan is de afbraak van veen door micro organismen ook een hele belangrijke, zeker in het landelijk gebied in Nederland. Dus ik werk ook heel veel jaren al samen met Marit en zij brengt haar specialisme in en ik die van mij en zo proberen we ook te kijken of er enige wisselwerking is. Dus ik zou kunnen zeggen misschien door de afbraak van veen wordt het ook slapper waardoor er ook meer bodemdaling plaatsvindt of is het puur het volumeverlies die afbraak door de micro-organismen dat leidt tot bodemdaling dat soort zaken willen we begrijpen.
00:07:31
Inge Diepman: Ik wil straks alles weten over wat jij weet, maar laten we eerst eens gaan luisteren en meegaan met Marit Hefting, is bodemkundige met een passie voor ecologie ze werkt aan de u...
