Czy ornament to zbrodnia? Jak czytać dzisiaj Adolfa Loosa.

Rozmawiają: Dorota Jędruch i Dorota Leśniak-Rychlak

Kontynuując dyskusję na temat ważnych tekstów nowoczesności, rozmawiamy o Adolfie Loosie i jego teorii architektury – głównie, ale nie wyłącznie w kontekście tekstu Ornament i zbrodnia. Przyglądamy się okolicznościom powstania tego wywodu, środowisku Wiednia z początku XX wieku, ale też problematyczności niektórych aspektów argumentacji Loosa. Pokazujemy też myśl Loosa w zderzeniu z projektowaną przez niego architekturą i objaśniamy, czym jest gra na przestrzennych szachach w budowaniu.

„Pisma Adolfa Loosa, które obok dzieł Le Corbusiera były jednymi z najczęściej czytanych, cytowanych i komentowanych dzieł architektów XX wieku, doczekały się wielu niejednokrotnie sprzecznych interpretacji. Każda z lektur miała miejsce, co oczywiste, w różnym miejscu i czasie – w różnej kulturze – używając określenia autora Ornamentu i zbrodni4. Loos bywał przez autorów modernistycznych historiografii wykorzystywany do celu tworzonych narracji, traktowany instrumentalnie w debatach i sporach, z dyskursem modernizmu na czele. Zrównanie ornamentu ze zbrodnią jest pewnie najgłośniejszym przykładem takiego instrumentalnego odczytania eseju twórcy domu przy Michaelerplatz, ale z pewnością nie jedynym5. Dokonywanie wyboru z dzieł eksponentów stylu w dyskursie modernizmu jest oczywiste – idee Loosa używane były jako oręż w walce o nowoczesność, zarówno jeśli chodzi o wyrwane z kontekstu chwytliwe aforyzmy (a znajdziemy ich w tekstach bez liku), jak i o prezentowanie starannie dobranych ujęć projektowanych przez niego budynków”.

Z tekstu wstępu Doroty Leśniak-Rychlak Życie, śmierć, architektura do polskiego wydania esejów Adolfa Loosa

Linki i literatura:

Adolf Loos, Ornament i zbrodnia. Eseje wybrane, tłum. A. Stępnikowska-Berns, Centrum Architektury, Warszawa 2013

Beatriz Colomina, Prywatne i publiczne. Architektura jako medium masowe, tłum. D. Żukowski, Centrum Architektury, Warszawa 2023

Panayotis Tournikiotis, Adolf Loos, Princeton Architectural Press, Princeton, 1997

Dorota Leśniak-Rychlak Ornament i rama, https://www.autoportret.pl/artykuly/ornament-i-rama/

Hilde Heynen, Modernizm i kolonializm, https://www.autoportret.pl/artykuly/modernizm-i-kolonializm-i/

Krakowski Szlak Modernizmu tworzą ludzie, których fascynuje architektura nie tylko jako forma, ale przede wszystkim jako odbicie procesów politycznych, ekonomicznych i społecznych zachodzących w XX i XXI wieku. Na co dzień zajmujemy się badaniem architektury nowoczesnego Krakowa, ze świadomością, w jak ogromnym stopniu lokalność jest kształtowana przez wydarzenia globalne.

Tytułem podcastu Przecież to nie jest modernizm chcieliśmy uhonorować komentarz często pojawiający się pod postami IG Krakowskiego Szlaku Modernizmu. W podcaście będziemy przyglądać się przełomowym momentom architektonicznej nowoczesności, dekonstruować jej mity, penetrować ślepe uliczki i podziwiać trwałe osiągnięcia.

Kto tworzy podcast?: dr Dorota Jędruch, Marta Karpińska, dr Dorota Leśniak-Rychlak, dr Michał Wiśniewski

Nagrania, montaż: Jan Chołoniewski

Dżingiel: Justyna Stasiowska

Oprawa graficzna: Damian Nowak, Parastudio

Zapraszamy do wsparcia nas przez: patronite.pl