Hans Schnitzler (1968) is filosoof en publicist. Zijn essays en columns verschenen onder meer in de Volkskrant, NRC Handelsblad, De Standaard, De Groene Amsterdammer, Hard Gras en op het journalistieke platform Follow the Money. In 2015 debuteerde hij met 𝘏𝘦𝘵 𝘥𝘪𝘨𝘪𝘵𝘢𝘭𝘦 𝘱𝘳𝘰𝘭𝘦𝘵𝘢𝘳𝘪𝘢𝘢𝘵, gevolgd door 𝘒𝘭𝘦𝘪𝘯𝘦 𝘧𝘪𝘭𝘰𝘴𝘰𝘧𝘪𝘦 𝘷𝘢𝘯 𝘥𝘦 𝘥𝘪𝘨𝘪𝘵𝘢𝘭𝘦 𝘰𝘯𝘵𝘩𝘰𝘶𝘥𝘪𝘯𝘨 (2017; heruitgegeven als 𝘋𝘪𝘨𝘪𝘵𝘢𝘭𝘦 𝘥𝘦𝘵𝘰𝘹, 2023) en 𝘞𝘪𝘫 𝘯𝘪𝘩𝘪𝘭𝘪𝘴𝘵𝘦𝘯 (2021, shortlist Socratesbeker). In zijn laatste werk 𝘍𝘪𝘭𝘰𝘴𝘰𝘧𝘪𝘦 𝘷𝘢𝘯 𝘥𝘦 𝘬𝘳𝘰𝘦𝘨 uit 2024 werpt hij een blik op het traditionele café, als sociale pleisterplaats, de plek die een menselijke maat vertegenwoordigt die in het leven daarbuiten steeds vaak afwezig lijkt.
Zijn rol als spreker voor de Bildung Academie heeft zijn visie op onderwijs verder verrijkt. Hans zet mensen onder andere aan tot kritisch denken over de rol van digitale middelen op maatschappelijke ontwikkelingen, zo ook op ons onderwijs. Wat is de impact van digitalisering op ons onderwijs? Welke rol is daarin voor ons weggelegd? Het zijn dé vragen van de huidige tijd, waar we in het gesprek op ingaan.
Loth van Veen is zeven jaar docent geweest op het voortgezet onderwijs (UniC, Utrecht) en heeft daarna vier jaar les gegeven aan het hbo (Marnix Academie, Utrecht). Loth heeft zich in die periode verdiept in studiekeuze en studie-uitval. Daarna heeft zij een programma ontwikkeld voor studiekiezers en uitvallers, dat zij aanbiedt via haar bedrijf Intermijn.
Ze voelde zich vrij recent aangetrokken tot Zweden en besloot met haar gezin naar Zweden te emigreren. Ze is studiebegeleider op de Zweedse school waar haar kinderen zitten en noemt het Zweedse onderwijs ‘onderwijs zonder ruis’.
Het eerste wat haar opviel, was dat er in het Zweedse onderwijs geen overdaad is. Niet aan activiteiten, niet aan prikkels. Er is geen fancy schoolgebouw. Er zijn geen bijzondere leermaterialen of werkvormen. Er zijn geen spectaculaire uitjes. Het voelt allemaal heel ‘lagom’. Dat is een Zweeds woord wat zoveel betekent als: precies zo goed/veel als het zou moeten zijn.
Lisa Westerveld is al geruime tijd Tweede Kamerlid voor GroenLinks-PvdA. Voordat ze in de Kamer kwam, was ze raadslid in Nijmegen, waar ze zich inzette voor onder andere sociale bijstand en een groene, fietsvriendelijke binnenstad.
Ondanks een prettige start in het voortgezet onderwijs, kwam ze in aanloop naar de bovenbouw thuis te zitten. Terugkijkend op die tijd vertelt ze dat niemand volledig gevrijwaard is van zo'n ervaring: het kan iedereen overkomen. Ze zette als eerste in de familie de stap naar de universiteit, en sindsdien is ze - ook in formele zin - betrokken gebleven bij ons onderwijs: eerst als voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond en daarna als voorlichter van de Algemene Onderwijsbond.
Ze gelooft dat goed onderwijs de sleutel is voor een samenleving waarin iedereen kan meedoen. In de vele schoolbezoeken die ze heeft afgelegd, blijft ze onder de indruk van die scholen die keer op keer in staat zijn elk kind te zien en passend te ondersteunen.
Iliass El Hadioui is als onderwijssocioloog verbonden aan de Erasmus Universiteit en de Vrije Universiteit Amsterdam. Daarnaast is hij programmaleider van het verbetercultuur- en professionaliseringsprogramma De Transformatieve School.Het programma focust op de relatie tussen gelijke kansen en verbetering van de onderwijskwaliteit. Docenten werken gezamenlijk aan het versterken van een cultuur van hoge verwachtingen vanuit een gemeenschappelijk geloof in het eigen kunnen als team, de zogenaamde ‘collective teacher efficacy’.
Hij pleit - samen met andere impactvolle onderwijsdenkers - voor een ‘wij’-element binnen de schoolcultuur. Hij omschrijft dat als een gevoel van onderlinge verbondenheid, zonder ruimte voor individuele groei te verliezen. De verhouding tussen ik en wij vindt Iliass een belangrijk vraagstuk. Wanneer de balans tussen beide de verkeerde kant op slaat, liggen individualisme of collectivisme binnen de school als mini-samenleving op de loer. In beide ligt een sterk normatief kader besloten, of een algeheel gebrek daaraan, met als mogelijk gevolg dat het denken over een verbetercultuur en het handelen daarnaar stagneert, of mogelijk zelf ophoudt.
Fatimazhra Belhirch (1975) is sinds juni 2023 lid van de D66-fractie in de Eerste Kamer. Zij was directeur-bestuurder van Stichting voor Vluchtelingen-Studenten UAF en eerder ambtenaar op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Mevrouw Belhirch houdt zich als Kamerlid vooral bezig met sociale zaken en digitalisering. Zij is kandidaat voor de Tweede Kamerverkiezingen 2025.
Thuis werd aan de keukentafel het kritische denken gestimuleerd en op school werd haar meertaligheid al snel opgepikt. Het bleek later het fundament waarop ze haar (politieke) carrière verder kon voortbouwen. Het leren ging haar gemakkelijk af en werd thuis door haar ouders en zussen gestimuleerd.
In haar studententijd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam deed ze al de nodige bestuurlijke ervaring op en behaalde ze haar meestertitel. Later zouden die bouwstenen uit haar prille jeugd van pas komen, toen ze als ambtenaar koers zette richting het ministerie van Buitenlandse Zaken. De lessen die haar ouders haar verder leerden, boden de ingrediënten die ze op haar reis nodig had: sta voor gelijkwaardigheid, wees menselijk, en geloof in de kracht van ieder individu.
Bart Heeling is leerkracht en gedragsspecialist in het cluster 4 onderwijs. Hij begon zijn werkzame leven echter als financieel adviseur. Maar tijdens de gesprekken met zijn klanten ging het vaker over de kinderen dan over de financiën. Rond de millenniumwisseling kwam er onrust op de financiële markt, dat was dé kans voor Bart om een switch naar het onderwijs te maken.In 2003 is hij op 32-jarige leeftijd als zij-instromer het reguliere basisonderwijs ingegaan. In 2011 heeft Bart de master gedragsspecialist behaald. Tijdens functioneringsgesprekken kreeg hij steevast te horen: 'pedagogisch ben je heel sterk hoor, maar ...'.Bart wil dat ieder kind gezien en gehoord wordt, dat ieder kind met plezier naar school gaat en dat de ouders tevreden zijn. Hij is veel meer bezig met het gedrag, het welzijn en de betrokkenheid, dan met de resultaten. Pedagogiek staat bovenaan.
Yesim Candan is publiciste, columniste, radiopresentatrice en geëngageerd wereldburger. Met haar journalistieke bijdragen voor bijvoorbeeld de Volkskrant en LINDA genereert ze aandacht voor omvangrijke maatschappelijke problemen als femicide. Zij heeft de term bicultureel gelanceerd en met de Rode Hakken demonstratie heeft ze de afgelopen jaren femicide verder onder de aandacht gebracht.
Yesim werd geboren in Rotterdam en groeide op in een kansarme omgeving. Haar middelbare schooltijd bleek belangrijk voor haar ontwikkeling. Haar klasgenootjes droegen bij aan haar persoonlijke vorming en algemene ontwikkeling. Ze vertelt openhartig over de rijkdom die achter deze periode schuilging, zonder de moeilijke ervaringen achterwege te laten.
Haar vervolgroute inspireerde haar te gaan werken met mensen en culturen. Van daaruit werd al snel koers gezet richting de journalistiek en de vele rollen die ze daarbinnen heeft aangenomen.
Jeff Kwasi Klein is a (Berlin based) political innovator, thought leader, and strategist working at the intersection of social justice and systemic transformation. He is the co-founder and co-director of imagineers lab—an interdisciplinary space for holistic transformation and the co-creation of desirable futures. As co-director of the Multitudes Foundation, he supported individuals and initiatives across Europe in shaping inclusive, representative, and humane politics.
Jeff offered an extensive analysis on education within the framework of German society. He was able to pinpoint the things we are in need of: whether it be on the way we redefine what tools and knowledge are necessary in order for young people to thrive or on the importance of instilling critical thinking, as a way of living and a means for an upward aim towards a more inclusive society. The conversation underlined the necessity of reforming systems that still allow for (social) inequality to exist.
Samefko Ludidi, Ph.D. (1985) is beter bekend als Dr. Ludidi. Hij is voedingswetenschapper, auteur en persoonlijk coach/consultant van mensen uit tal van werelden, variërend van bijvoorbeeld vechtsporters op het hoogste niveau, televisiepersoonlijkheden en mediaprofessionals. Met meer dan tien jaar ervaring heeft hij specialisme opgebouwd in het herwinnen van lichamelijke en mentale gezondheid, vanuit een holistische benadering waarin beweging, voeding en lifesyle samenkomen. Voor zijn aanpak put hij uit talrijke inzichten uit de hedendaagse wetenschap en diepgewortelde tradities van oudere volkeren.
Die inzichten en zijn persoonlijke ervaringen vertaalt hij naar concrete wensen voor ons (voortgezet) onderwijs. Hij vertelt over zijn schooltijd in Limburg, waarin het leren hem gemakkelijk afging. De uitdagingen ontstonden op het moment dat hij richting wilde geven aan zijn toekomst. En daar laat hij zien dat er niet iets bestaat als een lineaire ontwikkeling. Ondanks een afgelegde weg in het universitair hoger onderwijs met een Ph.D. tot gevolg, voelde de geïnstitutionaliseerde wetenschap bij tijd en wijle onbevredigend. Met vallen en opstaan bewandelde hij zijn eigen pad, verwierf hij de kennis voor het uitoefenen van zijn beroep en - wellicht het belangrijkste - durfde hij in dat proces op zijn intuïtie te vertrouwen.
Esther Pardijs is al meer dan 25 jaar documentairemaker en regisseur van tv-programma's en films. Voor KRO-NCRV maakte ze in 2019 de documentaire TURN! over de topsport van haar zoontje. De film werd genomineerd voor een Gouden Kalf voor beste korte documentaire en voor een Journalistieke Tegel. Het was de best bekeken documentaire van 2019.
De impact van de film op de turnwereld is nog steeds merkbaar. Vanuit de documentaire en haar persoonlijke ervaringen maakt ze betekenisvolle transfers naar ons (voortgezet) onderwijs. Op de basisschool was ze naar eigen zeggen het ‘achtenmeisje’. Het behalen van hoge cijfers werd een doel op zich. Op de middelbare school brak haar wereld open, mede dankzij leerkrachten die haar hielpen de eigen denkwereld te cultiveren.
Dave Vanderheijden is directeur en grondlegger van Hiphop In Je Smoel (HIJS), het belangrijkste informatieplatform voor de 'hiphop scene' in de Benelux. Maar HIJS doet meer. Zo wordt bewust ingezet op crossovers met andere (sub)cultuurdisciplines, zoals street art, breakdance en spoken word, en geeft het nieuwe kunstvormen een podium. Daarnaast is er aandacht voor cultuureducatie, zodat hiphop wordt doorgegeven aan jongere generaties.
Op de basisschool kreeg hij het advies om zo snel mogelijk te gaan werken. Het onderwijs zou niets voor hem zijn. Er was in zijn eigen omgeving veel ontzag voor onderwijzers en hun oordeel ten aanzien van de ontwikkeling van leerlingen. Achteraf vraagt hij zich af of dat wel altijd terecht was. In de hiphopwereld voelde hij zich thuis. Als adolescent ging hij alle feestjes af. Hij liep al langer met het plan om een online agenda te beginnen voor hiphop in Nederland. Wat ooit begon als een provisorisch initiatief is nu door KB Nationale Bibliotheek officieel erkend als digitaal erfgoed.
Raja Felgata is media-ondernemer, journalist en expert op het gebied van representatie, storytelling en strategische positionering. Als creative director draagt ze vanuit House of Representation bij aan meer representatie van vrouwen van kleur in het medialandschap van Nederland en daarbuiten.
Door haar werk heeft ze bijgedragen aan meer bewustwording over de kracht van media en hoe deze zowel stereotypen kunnen versterken als doorbreken. De verschijningsvormen daarvan zijn talrijk. Als hoofdredacteur van de jaarlijkse ranglijst De Kleurrijke Top 100 - en nu het MINA Magazine - wordt vanuit eigenaarschap over het eigen narratief gebouwd aan een inclusievere creatieve sector.
Als scholier en later student aan de School voor Journalistiek heeft ze bij tijd en wijle haar eigen plek moeten bevechten. Met vallen en opstaan werd ze assertiever, mondiger en baande ze zich een weg door een wereld die haar niet per definitie opnam en als gelijke zag. Ze presenteerde onder andere voor AT5 en voor het ochtendprogramma Goedemorgen Nederland. Ze schreef het boek I Love Mo (2015, Uitgeverij Querido), waarin ze korte metten maakte met het vooroordeel dat (Marokkaanse) vrouwen niet hun eigen keuzes maken in de liefde.
Dave Ensberg is onderwijsbestuurder in Amsterdam Zuidoost. Hij ziet dat het onderwijs van talrijke scholen niet is aangepast aan de multiculturele samenleving en nog steeds een vrij westerse oriëntatie heeft.
Voor Dave is dat zichtbaar aan onze omgangsvormen met ouders en in representatie, maar ook aan de lesstof die zich vooral concentreert op het Europese continent. Hij stelt vast dat het nauwelijks gaat over bijvoorbeeld de Afrikaanse geschiedenis, terwijl de kinderen uit bijvoorbeeld Zuidoost vaak roots hebben in Afrika.
Hij stelt zich ten doel om bij te dragen aan inclusiever onderwijs, waarin er ruimte is voor eenieder, vanuit 'Ubuntu' als levensbeschouwelijk kompas: ik ben, omdat wij zijn. Het gaat uit van collectiviteit, gelijkwaardigheid, de zorg voor elkaar, de zorg voor onze aarde en de verbinding tussen al deze delen.
Oriana Pattinama is directeur van basisschool Magistraal in Middelburg. Een groot aantal leerlingen op Oriana’s school heeft het thuis niet breed. Met steun van het Jeugdeducatiefonds zorgt ze ervoor dat er voor hen allemaal mogelijkheden zijn om zich te kunnen blijven ontwikkelen.
Via het Programma Schoolmaaltijden biedt ze samen met collega's en ouders eten en drinken op school aan, voor alle kinderen. Iedereen luncht mee, want ze wil armoede geen gezicht geven. Eerst had de een luxe broodjes mee en de ander niets. Nu staat er elke middag voor iedereen bruin brood op tafel, met kaas, pindakaas, jam, smeerkaas en halal worst. En op dinsdag en donderdag wordt er soep bij geserveerd.
Toen ze zelf opgroeide, merkte ze dat er in het onderwijsmateriaal geen recht werd gedaan aan het verhaal van haar voorouders die noodgedwongen van de Molukken naar Nederland moesten vertrekken. Fel als ze was, worstelde ze zich met hulp van haar vader door de havo, waarna ze haar onderwijsroute op de pabo vervolgde. Later gaf ze ook Nederlands in het voortgezet onderwijs, mede ingegeven door haar wens om een rolmodel te zijn voor jongeren die een steuntje in de rug kunnen gebruiken.
Nu als directeur merkt ze dat er in onderwijsland nog altijd werk aan de winkel blijft. De gewenste hervorming van ons huidige onderwijsbestel, het belang van een sterk pedagogisch klimaat, de professionele autonomie van de leerkracht: het komt allemaal aan bod.
Dr. Ben van der Hilst heeft ruime ervaring als rector en bestuurder in het voortgezet onderwijs en promoveerde in 2019 op het proefschrift Teamgericht organiseren in het onderwijs. Sturen op kwaliteit, wendbaarheid en werkplezier. Hij werkt sinds 2001 aan de professionalisering van schoolleiders en als adviseur van scholen bij het inrichten van de (team)organisatie en bij het anders organiseren van onderwijsorganisaties.
We zijn ingegaan op zijn onderwijsroute. Hij begon zijn carrière ooit als docent natuurkunde op een school die montessorionderwijs verzorgde. Van daaruit zijn we ingegaan op de uitdagingen waar het onderwijs van vandaag voor staat. In een tijd waarin ook de onderwijsorganisatie door marktwerking wordt geregeerd en er wordt aangestuurd op meetbare effectiviteit, is de school ingericht op een blauwdruk van waarden en organisatiestructuren uit de commerciële sector.
De huidige staat van het vmbo, de beleidsmaker die weinig affiniteit heeft met het vmbo, de aansluiting tussen het voortgezet onderwijs en het beroepsonderwijs, de vele leerlingen die laaggeletterd het vmbo verlaten, de systeemfouten in het voortgezet onderwijs die kansenongelijkheid verder in de hand werken: allemaal komt het aan bod.
Groepsgesprek met havo-3 leerlingen Finn, Christian, Levi, Tcivor, Tom en Quinten. De aflevering is mede mogelijk gemaakt door Bibliotheek Forum.
Elsa van de Loo (1988) is een mensenrechtenadvocaat, spreker, trainer en sociaal betrokken bij campagnes en bewegingen tegen discriminatie en voor mensenrechten. Elsa is expert op het gebied van mensenrechten, gelijke behandeling, en non-discriminatie.
In 2012 studeerde zij af aan de Vrije Universiteit met een master Transnational Legal Studies. Tijdens haar studie was zij actief als jongerenvertegenwoordiger voor Nederland naar de Verenigde Naties en sprak zij namens Nederland de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties toe over het recht op water.
Na haar studie heeft Elsa enkele jaren voor het College voor de Rechten van de Mens gewerkt als jurist en beleidsadviseur. In december 2016 startte Elsa haar eigen praktijk onder de naam Advocatenkantoor Van de Loo. Als sociaal advocaat heeft zij individuen bijgestaan in zaken binnen verschillende rechtsgebieden, waaronder huurrecht, onderwijsrecht en grondrechten. In december 2023 is Elsa gestart als advocaat bij PILP: een kantoor dat zich bezighoudt met strategische procedures op het gebied van mensenrechten.
Het laatstgenoemde is in het interview ruim aan bod gekomen. We zijn uitgebreid op Elsa's onderwijsroute ingegaan. De advocatuur wekte al vroeg haar interesse, sterk ingegeven door het rechtvaardigheidsgevoel dat op jonge leeftijd al in haar menszijn verankerd was. Vanuit haar onderwijsroute werden diverse juridische kwesties in binnen- en buitenland aangesneden. Ook zijn haar wensen ten aanzien van ons onderwijsbestel aan bod gekomen.
Aflevering 70 is gepubliceerd! Dit keer met Sandra Doevendans, stadsdeelbestuurder in Amsterdam Nieuw-West. Ze werkte jaren als welzijnswerker en werd freelance consultant, trainer en coach binnen het sociaal domein. Sandra specialiseerde zich in de onderwerpen armoedebeleid, schulden, jeugd, vrouwen, onderwijs en talentontwikkeling. Van 2015 tot 2022 was ze Statenlid voor de provincie Noord-Holland.
In 2021 publiceerde ze haar boek Schone Lei, wat onder andere gaat over de periode waarin ze een café kocht in de Amsterdamse Pijp en dat twee jaar later met verlies moest verkopen. In de nasleep van de verkoop besloot ze als alleenstaand moeder haar vwo-certificaten te halen en (met succes) de studie Sociale en Culturele Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam op te pakken. Het werd het eerste diploma dat ze aan een onderwijsinstelling behaalde.
Op de middelbare school was ze gevoelig voor kennisoverdracht die in de vorm van verhalen werd aangeboden. Dat zorgde voor een aanzienlijke verbetering van haar studieresultaten. Hoewel ze niet met een diploma haar middelbare school heeft verlaten, was de tijd vormend voor de manier waarop ze tegen mensen aankijkt die vastlopen, ervan doordrongen dat elk individu een verhaal heeft dat gehoord moet worden.
Haroon Ali (1983) is freelancejournalist voor onder meer de Volkskrant en columnist bij het Noordhollands Dagblad. In 2020 verscheen zijn debuut Half over zijn eigen botsende identiteiten. Ali werd in 2021 uitgeroepen tot Ster van de Toekomst door het COC.
In 2022 maakte hij de veelbesproken tv-documentaire Het M-woord (over homoseksualiteit in de islamitische context), die bekroond werd met De Tegel in de categorie Achtergrond. In 2023 verscheen zijn tweede boek Spectrum over de regenbooggemeenschap in de 21ste eeuw én kreeg hij de Rising Star Award bij de Pan Asian Awards.
Als leerling wilde Haroon presteren. Op zijn middelbare school werd hij gevoed door leerkrachten die doorgaans begaan waren met hun leerlingen. Hij heeft zijn docenten als een bron van steun ervaren, ten gunste van zijn persoonlijke ontwikkeling. Hij bewoog in een cultureel diverse omgeving, die hij als verrijkend ervoer.
In een studieperiode in het buitenland brak hij open en durfde hij zichzelf meer te laten zien. Hoewel opgeleid tot psycholoog stond hij het zichzelf gaandeweg toe om vorm te geven aan zijn wens om journalist te worden en de verhalen te maken die het belang van een inclusievere samenleving belichten.
Matthijs van den Berg is directeur Kennis bij de Inspectie van het Onderwijs. De directie Kennis zorgt voor het fundament waarop de inspectie de uitspraken over het onderwijsstelsel kan baseren, en de directie vormt in zekere zin ook het wetenschappelijk geweten van de Inspectie van het Onderwijs.
Naast people manager is Matthijs ook een inhoudelijk gesprekspartner op verschillende niveaus.We mochten met hem in gesprek over zijn eigen schooltijd en ons onderwijs. Voor het laatstgenoemde vormde het recent verschenen rapport 'De Staat van het Onderwijs 2025' de ingang.
Een inspirerend en veelzijdig gesprek, over onder andere de versterking van de basisvaardigheden, het lerarentekort, de taal- en rekenniveaus en het belang van gezamenlijkheid in onderwijs vanuit het kernbegrip 'Collective Teacher Efficacy'.