Cuốn sách “Histories” được viết vào năm 440 trước công nguyên có đề cập đến câu chuyện về nữ hoàng Atossa của xứ Ba Tư. Vào giữa vương triều của mình, nữ hoàng đã nhận thấy một khối u chảy máu ở ngực – thứ mà theo phỏng đoán, tương ứng với ung thư vú thể viêm, một dạng ung thư vú mà các tế bào ác tính xâm nhập các tuyến mạch huyết gây tình trạng đỏ và sưng phồng. Với địa vị của mình, Atossa có thể ra lệnh cho toàn bộ các thầy thuốc giỏi nhất từ Babylon đến Hy Lạp để chữa trị. Nhưng thay vì vậy, cô đã cuốn mình trong các tấm khăn, che giấu căn bệnh, nỗi đau và sự cô đơn của mình. Mọi phương pháp điều trị đều không có hiệu quả, cho đến khimột nô lệ Hy Lạp tên là Democedes đã thuyết phục cô cho phép anh ta cắt bỏ khối u đó.

Cuộc “phẫu thuật” đã có thành công tạm thời, giúp cô thoát khỏi cảnh đau đớn. Dù sử sách không ghi chép lại rằng bệnh có tái phát hay không, hoặc nữ hoàng đã chết vì ung thư hay một nguyên nhân khác, nhưng nếu phỏng đoán về căn bệnh là đúng, nó gần như chắc chắn sẽ quay trở lại. Vậy thì, trong bối cảnh đó, việc cắt bỏ khối u có phải điều nên làm? Có lẽ Democedes cũng chưa từng nghi ngờ quyết định của mình mà tự hỏi như vậy, nhưng trên khía cạnh thực hành y khoa, đó lại chính là câu hỏi ám ảnh chuyên ngành phẫu thuật ung thư từ khi nó xuất hiện và tồn tại dưới dạng sơ khai nhất.

Trên thực tế, lịch sử về phẫu thuật điều trị ung thư có thể đã xuất hiện từ trước đó nhiều năm, thế nhưng cũng phải hàng nghìn năm sau đó, ngành này mới thật sự được soi sáng dưới góc nhìn của thực nghiệm khoa học. Tranh cãi về việc có nên cắt bỏ khối u, cắt bỏ như thế nào… đã đeo bám các bác sĩ từ thời cổ đại cho đến mãi gần đây. Thậm chí ngày nay, cuộc tranh luận này vẫn tồn tại với những ca bệnh cụ thể. Vai trò của con dao phẫu thuật là không thể chối cãi, nó là phương pháp chủ đạo trong điều trị nhiều bệnh ung thư ở giai đoạn có thể chữa khỏi. Thế nhưng trong quá khứ, khi mà không có những bằng chứng của khoa học chỉ đường, khi mà các phẫuthuật viên để cho sự tự tin vào kinh nghiệm hay sự khéo léo của mình dẫn lối cho thực hành, ngành phẫu thuật đã từng đi vào một vết xe đổ chẳng khác gì thảm họa Thalidomide. Nhiều thế hệ bác sĩ và bệnh nhân đã phải trả giá hàng thế kỷ,để có thể nghiệm ra câu nói thâm thúy của Hippocrates vĩ đại về các trường hợp ung thư di căn: Không nên phẫu thuật, vì bệnh nhân sẽ sống lâu hơn bằng cách này.