Zie: https://www.invloedvergroten.nl/
Het Viable System Model (VSM), ontwikkeld door Stafford Beer, is een theoretisch model dat gebruikt wordt voor het begrijpen en organiseren van complexe organisaties. Het model is gebaseerd op de principes van cybernetica en systeemtheorie en biedt een raamwerk voor het creëren van effectieve en levensvatbare systemen. Het VSM is vooral relevant in de context van organisatiemanagement en -ontwikkeling, omdat het inzicht biedt in hoe een organisatie zichzelf kan structureren en beheren om zich aan te passen aan veranderende omgevingen en duurzaam te overleven.
Het VSM bestaat uit vijf onderling verbonden subsystemen die samenwerken om de levensvatbaarheid van het geheel te garanderen:
1. **Operationeel Management (System 1)**: Dit zijn de primaire activiteitenunits van de organisatie, verantwoordelijk voor de dagelijkse operaties. Elke eenheid is autonoom en heeft de vrijheid om beslissingen te nemen die relevant zijn voor hun specifieke context, maar binnen de kaders van de organisatorische doelstellingen.
2. **Coördinatie (System 2)**: Dit systeem zorgt voor de coördinatie tussen de verschillende operationele eenheden (System 1). Het doel is om oscillaties en conflicten tussen de eenheden te verminderen en synergie te creëren, meestal door middel van informatiesystemen of standaardisatieprocessen.
3. **Controle van interne omgeving (System 3)**: System 3 is verantwoordelijk voor de interne regelgeving en het management van de organisatie. Het zorgt voor de verdeling van middelen, het toezicht op prestaties, en de algehele controle van de operationele eenheden. Dit systeem zorgt ook voor een balans tussen autonomie van de operationele units en de centrale controle.
4. **Strategische Planning (System 4)**: Dit systeem houdt zich bezig met de externe omgeving en toekomstplanning. Het verzamelt en analyseert informatie over de markt, trends, en andere externe factoren, en zet deze om in strategische inzichten. System 4 is essentieel voor de adaptiviteit van de organisatie, omdat het helpt bij het anticiperen op en reageren op veranderingen in de omgeving.
5. **Beleid en Identiteit (System 5)**: De hoogste laag van het model, System 5, is verantwoordelijk voor het vaststellen van het algemene beleid en de ethiek van de organisatie. Het waarborgt de cohesie tussen de andere systemen, behoudt de organisatiecultuur en identiteit, en neemt beslissingen over de lange termijn koers van de organisatie.
Het Viable System Model is bijzonder nuttig voor leiders en managers, omdat het hen helpt te begrijpen hoe verschillende onderdelen van een organisatie samenwerken en hoe ze effectief kunnen reageren op zowel interne als externe uitdagingen. Een sleutelaspect van het model is de nadruk op zelfregulatie en adaptiviteit: in plaats van te vertrouwen op strikte hiërarchische controle, moedigt het VSM organisaties aan om flexibele en dynamische structuren te ontwikkelen die zich kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden.
Een effectieve toepassing van het VSM in een organisatie vereist een diepgaand begrip van hoe elk van deze systemen functioneert en interacteert met de anderen. Dit omvat het evenwicht tussen autonomie en controle, het aanpassen aan veranderingen in de externe omgeving, en het handhaven van een coherente organisatorische identiteit en cultuur. Het VSM biedt een raamwerk dat niet alleen de structuur en werking van een organisatie verbetert, maar ook de levensvatbaarheid en duurzaamheid op lange termijn bevordert.
