We praten vandaag met Jan Pronk. Hij voer, toen hij economie studeerde in Rotterdam mee op de Henry Dunant, het vakantieschip voor gehandicapten van het Nederlandse Rode Kruis. Wellicht is daar zijn belangstelling voor het internationaal en humanitair oorlogsrecht al gewekt. In 1966 werd hij actief in de PvdA, eerst op lokaal en daarna op landelijk niveau. Hij was minister in vier kabinetten, van Ontwikkelingssamenwerking en later van volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu. In 2013 verliet hij de partij, uit onvrede met de koers. Tien jaar later werd hij weer lid, toen de fusie met GroenLinks in zicht kwam.
Pronk is een internationalist. In zijn politieke en diplomatieke werk gaat het altijd om ontwikkeling, de-escalatie en vrede.
We spreken hem vlak na de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober 2025. We hebben het eerst over de teleurstellende uitslag voor zijn partij, GroenLinks-PvdA. De campagne was, concludeert hij, heel erg nationaal gericht. Daarna hebben we het over de fragmenterende wereldorde en de gevolgen daarvan voor de internationale rechtsorde.
Eigenlijk is die fragmentering, betoogt hij, veroorzaakt door het Westen. Hoe is dat tij te keren?
We praten vanuit de Capitulatiezaal van Hotel De Wereld in Wageningen met museummaker Theo Meereboer, een van de samenstellers van de tentoonstelling Oorlogsrecht | Grenzen aan Geweld, die tot eind 2026 te zien is op Slot Loevestein. We zien de geschiedenis van het humanitaire oorlogsrecht, van Hammurabi en de Wet van de Onschuldigen tot Hugo de Groots revolutionaire boek De Iure Belli ac Pacis uit 1625, dat precies 400 jaar geleden verscheen. De tentoonstelling laat zien hoe conflicten, rampspoed en idealen telkens weer leidden tot nieuwe regels en hoe mensen wereldwijd opstaan om menselijkheid te bewaren. Op zolder beleef je een interactieve, spectaculaire installatie van Kunstenaarscollectief Superposition.
Informatie over de tentoonstelling vind je op https://www.slotloevestein.nl/agenda/oorlogsrecht-grenzen-aan-geweld/
Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com
We praten met Ed Dumrese. Hij was tot voor kort directeur van Slot Loevestein en hij is voorzitter van de Stichting Nederlandse Vrienden van Neve Shalom/Wahat al Salam (WaSNS). Ook was hij 13 jaar directeur van het Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945.
We bespreken de geschiedenis van het humanitaire oorlogsrecht en het belang van een plek waar Joden en Palestijnen vredig en gelijkwaardig samenleven zoals in WaSNS) en we hebben het uiteraard over vrijheid en mensenrechten. We beginnen bij de oud-Babylonische Codex van Hammurabi en we eindigen in Gaza en op de bezette westoever van de Jordaan.
Zolang er oorlog wordt gevoerd bestaan er al afspraken tussen vijanden. Maar zodra de wapens spreken komen die afspraken onder druk te staan, een schone oorlog bestaat niet.
Om daar iets aan te doen stelde men die afspraken op schrift en werden er internationale verdragen gesloten.
Er kwamen toezichthoudende organen, die door sommige landen niet erkend werden.
Met de wereldvrede, intussen, schiet het nog niet echt op, maar, zo betoogt Ed, als we de internationale verdragen en de toezichthouders niet hadden, zou het nog veel erger zijn gesteld.
Ed wordt sinds de terreuraanslagen van Hamas in Israël geconfronteerd met wat het betekent als het humanitaire oorlogsrecht met voeten wordt getreden.
Neve Shalom ~ Wahat al-Salam, heet het dorp dat hij met zijn stichting uit Nederland ondersteunt. Het is een dorp van Palestijnse en Joodse burgers van Israël, toegewijd aan het bouwen aan rechtvaardigheid, vrede en gelijkheid in het land en in de regio.
Voor meer informatie over het dorp kijk je op https://nswas.nl/
Voor contact met Hein en Vincent: vrijheidskwartiertje@gmail.com
In de laatste aflevering van dit seizoen bevinden we ons in het hart van het Vrijheidskwartier in Wageningen. Thera Westerhoud, programmaleider van Stichting Nationaal Vrijheidskwartier geeft ons een rondleiding door Visum Mundi, gevestigd in het gebouw van de voormalige aula van Wageningen University and Research. Eerst komen we langs de expositie Nationale Bevrijdingsverhalen, waarin 9 mensen op hun eigen manier vertellen over de bevrijding.
Dan hebben we het even over de Escape Room, die je, eenmaal binnen, alleen maar kunt verlaten door opdrachten uit te voeren waarvoor je sleutels naar de vrijheid kunt verdienen.
Vervolgens gaan we naar boven, naar het Schermtheater, waar op de dag van opname in het kader van Vrijheidskwartier In Concert een optreden zal plaatsvinden van het Alma Quartet, het strijkkwartet van het Concertgebouworkest. Het thema van het concert is propaganda en fake news. Het kwartet speelt werken van de componisten Korngold en Shostakovitsch, begeleid door beelden uit de nazi-film Triumph des Willen van Leni Riefenstahl.
We spreken tijdens het repeteren en soundchecken met Kilian van Rooij, medebedenker van de concerten, documentairefilmmaker Jessica Gorter, al eerder bij ons te gast en Marc Daniel van Biemen, violist in het Alma Quartet.
Ales over de Nationale Bevrijdingsverhalen vind je op www.bevrijdingsverhalen.nl
Info over Visum Mundi op www.visummundi.nl
Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com
We praten met de Nederlands-Molukse schrijfster Sylvia Pessireron. Ze werd in 1958 geboren in Breskens, in het Molukse woonoord De Haven, dat doorgaans werd aangeduid als het ‘Ambonezenkamp’. Hier heeft zij haar eerste levensjaren doorgebracht. Toen zij meer dan vijftig jaar later haar eerste roman schreef, verwerkte zij daarin de herinneringen aan haar jeugd in Zeeland. Sylvia is de jongste in een gezin met elf kinderen. Haar ouders kwamen uit een dorpje aan de zuidkust van Seram, niet ver van Ambon. Haar vader was sergeant in het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL).
Sylvia’s moeder vertelde haar elke dag een verhaal, om alles dat de Molukkers in Nederland was overkomen door te geven.
We praten over haar jeugd, over de belazering van de Molukkers door de Nederlandse overheid, over de wanhoop en de woede van haar generatie, die leidde tot een aantal gewelddadige acties en over de jaren daarna. Leeft het ideaal van de Vrije Republiek der Molukken nog?
Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com
We praten met schrijver/fotograaf Ingeborg Kriegsman over de enorme stroom Belgische vluchtelingen die na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog naar het neutrale Nederland kwam. Ingeborg schreef het boek Hoop Op Toekomst, Verhalen van Belgische vluchtelingen en geïnterneerden die zij publiceerden tijdens hun verblijf
in Nederland gedurende de Eerste Wereldoorlog.
Het is geschreven aan de hand van de kranten die de Belgische vluchtelingen zelf
hebben gepubliceerd tijdens hun opvang in vluchtoorden en interneringskampen in Nederland.
Het bevat fragmenten uit de kranten die letterlijk zijn overgenomen, in de schrijfstijl van
honderd jaar geleden. Diverse onderwerpen komen aan bod; over de oorlog maar ook over het
dagelijks leven.
Tot slot beschrijft Ingeborg ons hoe een Belgisch vluchtoord op de hei bij Ede er uitzag.
Alle in =fo over het boek Hoop Op Toekomst vind je op https://www.ingeborgkriegsman.com/hoop-op-toekomst/
Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com
We praten met filmmaker Jessica Gorter. Ze studeerde regie-documentaire en montage aan de Nederlandse Televisie Academie in Amsterdam. In haar jeugd woonde ze enkele jaren in de VS en na haar studie verbleef ze langere tijd in Rusland. Haar bekroonde films worden veelvuldig in binnen- en buiteland vertoond. Ze brak internationaal door in 2011 met 900 Dagen, over mythe en werkelijkheid van de blokkade van Leningrad. Haar films zijn nooit eenduidig en kenmerken zich door haar visuele en eigen stijl. Haar nieuwste film, The Dimitriev Affair, gaat over Joeri Dimitriev, een Rus die een aantal massagraven uit het Stalintijdperk blootlegde. Hij gaf naamloze doden die er lagen hun identiteit weer terug.
De film is te zien op de site van 2Doc: https://www.2doc.nl/documentaires/collecties/makers/jessica-gorter.html
Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com
Vandaag spreken we voor de tweede maal met Hubert Nijgh, sinds 2021 voorzitter van Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945. De stichting vraagt aandacht voor de erkenning en waardering van de rol die de Nederlandse koopvaardij speelde in de Tweede Wereldoorlog. Dat doet zij door verhalen te verzamelen, het belang van de moed van de zeelieden voor onze vrijheid te benadrukken en het opzetten van een bekroonde databank.
Hubert praat ons bij over naar boven gekomen verhalen van nabestaanden en maakt ons deelgenoot van zijn dromen omtrent het werk van de stichting.
Alles over de stichting vind je op www.koopvaardijpersoneel40-45.nl
Contact met Hein en Vincent: vrijheidskwartiertje@gmail.com
We praten met Bart Nauta. Hij is onderzoeker bij het ARQ Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld. Hij onderzoekt de psychosociale nasleep van daderschap. Genocide en misdaden tegen de menselijkheid hebben in de Twintigste en Eenentwintigste Eeuw het leven van miljoenen onschuldige mensen gekost. Duizenden daders waren direct of indirect betrokken bij massaal geweld tegen ongewapende burgers. In wetenschappelijk onderzoek is er opvallend weinig bekend over wat er met daders gebeurt na geweld. Hoe gaan daders om met de misdaden die ze hebben begaan? Hoe re-integreren ze in hun gemeenschappen? En wat kan Bart’s onderzoek bijdragen aan het voorkomen van misdaden tegen de menselijkheid?
We praten met Jaap Meijer, hij schreef het boek Een Lint Van Wanhoop, naar aanleiding van een verhaal dat hij hoorde van zijn oom. Het ging over twee zussen die in de Tweede Wereldoorlog op de vlucht waren van onderduikadres naar onderduikadres. Uiteindelijk, toen niemand ze nog kon of wilde helpen, verdwenen ze. Jaap gaf ze 68 jaar later hun namen terug, Esther en Betje Cohen.
Het boek Een Lint van Wanhoop is te bestellen via: www.joodserfgoedwageningen.nl/een-lint-van-wanhoop/
In februari 2024 leidde Laura de Kaper ons rond door de monumentale voormalige aula van de Universiteit Wageningen. Hier tekenden de Duitsers en de Geallieerden op 6 mei 1945 de uitgewerkte capitulatievoorwaarden.
De Aula, vlak naast de binnenstad van Wageningen, is niet alleen bijzonder
vanwege zijn architectuur maar ook vanwege zijn betekenis. Hij symboliseert de verbinding tussen de Wageningse ingenieurs en het is een plek waar veel mensen persoonlijke hoogtepunten bereikt en gevierd hebben: vele duizenden buluitreikingen en promoties hebben hier
plaatsgevonden.
De verbouwing was ten tijde van de opname in volle gang, er werd een café en twee zeer bijzondere bioscoopzalen gerealiseerd, die alles te maken hebben met het Wageningse Vrijheidskwartier.
Voor de actuele stand van zaken rondom de Aula kun je even kijken op www.vrijheidskwartier.nl
Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com
We praten vandaag vanuit Hotel De Wereld in Wageningen met Floor Vermeulen, hij is sinds juni 2021 burgemeester van deze stad van de vrijheid. Het Nationaal Bevrijdingsmonument en het Bevrijdingsvuur zijn bakens van herdenken, eren en vieren, met elk jaar op 4 en 5 mei veel aandacht voor vrede, vrijheid en veiligheid.
Wat heeft Wageningen Nederland, Europa en de wereld te bieden? Hoe hou je het vuur van de vrijheid ook de rest van het jaar brandend en hoe interesseer je de jeugd?
We zijn in Ellecom in de Turnhal die de SS in de Tweede Wereldoorlog liet bouwen op landgoed Avegoor. Het werd hier vroeger de Hel van Ellecom genoemd. 142 Joodse mannen werden hier te werk gesteld om onder vreselijke omstandigheden een sportterrein aan te leggen en de grond gereed te maken voor de bouw van de Turnhal.
We praten met lokaal historicus John Striker en met Suzanne Her Harmsel en Anne van den Hul van BOEI. BOEI is een non-profitorganisatie die is gespecialiseerd in de herbestemming van industrieel, agrarisch en religieus erfgoed.
Suzanne is ontwikkelingsmanager, ze vertelt over hoe je zo’n beladen hal als deze in nauw overleg met inwoners van het dorp Ellecom weer nieuw leven in zou kunnen blazen.
Anne is Manager Funding bij BOEI, met haar hebben we het over een aantal andere interessante gebouwen die een nieuw leven wordt gegeven.
Met John praten we over de geschiedenis van de hal, die na de oorlog oa dienst heeft gedaan als vakantieverblijf en tennisbaan.
Alles over BOEI vind je op www.boei.nl
Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com
We zijn in de Stingerbol in Ede. Deze bol was tijdens de Koude Oorlog één groot projectiescherm, waarop beelden van vijandelijke vliegtuigen werden getoond. Dienstplichtigen oefenden in het uit de lucht schieten van die vliegtuigen met Stingerraketten, die vanaf de schouder worden afgeschoten.
De bol is nu Verdedigingserfgoed. In het weekend van 19-21 april 2024 vindt er een pupup-expositie plaats, Lessen uit de Koude Oorlog. We praten met gastconservator Ed van Seters, creatief producent en oprichter van Stichting Stingerbol Daan Overeem en fotograaf Martin Bruining die een aantal lanceerplaatsen van Sovjetkernwapens fotografeerde.
Alles over de Stingerbol vind je op www.stingerbol.nl
Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com
We praten met Martijn Docters. Toen hij ongeveer acht jaar was, ging hij met zijn ouders en opa op bezoek bij zijn tante. Dan ging het over de onderduik van zijn opa en soms hoorde hij de namen Edo en Lexje vallen. Maar als hij er dan bij kwam staan, vielen al die gesprekken over de oorlog stil. Alsof hij dat niet mocht weten... En daarom is hij later alles gaan uitzoeken over zijn neefjes Edo en Lexje Hornemann.
Hij laat ons horen hoe hij over ze vertelt op scholen, tijdens gastlessen die hij geeft namens het landelijk centrum Na de Oorlog.
Zijn droom is een permanent Hornemannhuis in Eindhoven, waar deze en nog veel meer verhalen die verteld moeten worden een onderdak krijgen. Er is nu een voorlopige locatie. Alles daarover lees je op www.hethornemannhuis.nl
Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com
We praten met Jeroen van den Eijnde, hij is directeur van Nationaal Monument Kamp Vught. Dat is een herinneringscentrum dat zich sinds 1990 bevindt op het terrein van het voormalige concentratiekamp Vught, dat in 1942 gebouwd werd. Het motto van het Nationaal Monument is: Herdenken is nadenken. Het wil een bijdrage leveren aan het morele bewustzijn en de herinnering levend houden aan de lotgevallen van iedereen die bij het kamp betrokken raakte, ook na de oorlog. Het is een plaats waar de gruwelijke geschiedenis tot leven komt, maar waar je bin die geschiedenis ook lichtpuntjes kunt ontdekken.
Alles over Kamp Vught vind je op www.nmkampvught.nl
Contact met Hein en Vincent: vrijheidskwartiertje@gmail.com
We praten met onderzoeksjournalist Rosanne Kropman. Ze werkt oa voor Follow The Money, de Volkskrant en Trouw. Vorig jaar schreef ze het boek Het Donkerste Donker, een geschiedenis van Sobibor.
De Nazi’s hebben na de opstand die hier in 1943 uitbrak het vernietigingskamp gesloten en er alles aan gedaan om de sporen van deze immense moordmachine zoveel mogelijk te wissen. In 2014 werden door archeologen de fundamenten van de acht gaskamers uitgegraven. Kropman was daarbij. Daarna ging ze op zoek naar de geschiedenis van dit kamp. Ze sprak met mensen die erbij betrokken waren. Overlevenden, daders en omwonenden. Zo werpt ze nieuw licht op deze bijna uit het collectieve geheugen gewiste hel op aarde.
We praten vanuit Hotel De Wereld in Wageningen met Bertien Minco. Ze is sinds mei 2022 algemeen directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Kamp Westerbork was in de Tweede wereldoorlog een doorgangskamp. Daar werden Joden, Roma en Sinti bijeen bebracht, die vervolgens op transport werden gesteld naar de vernietigingskampen. Minco zei bij haar aantreden: “Maatschappelijke betrokkenheid en kunst en cultuur zijn de rode draad in mijn loopbaan en leven en dit komt direct voort uit de oorlogsgeschiedenis van mijn Joodse familie. Zoiets vormt je en het geeft je richting. Mijn betrokkenheid bij Westerbork komt daar ook direct uit voort. Het is een eervolle en uitdagende opdracht die ik dankbaar aanvaard.”
Alle informatie over het Herinneringscentrum vind je op www.kampwesterbork.nl
Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com
We praten vanuit Hotel De Wereld in Wageningen met Prof. dr. Emile Schrijver. Hij is algemeen directeur van het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam. Dat omvat het Joods Museum, het Joods Museum junior, de Portugese Synagoge, de Hollandsche Schouwburg en het Nationaal Holocaustmuseum, dat op 11 maart 2024 zal openen.
In het directeurschap combineert hij zijn museale, academische en maatschappelijke interesses.
Daarnaast is hij bijzonder hoogleraar Geschiedenis van het joodse boek aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is hoofdredacteur van de Encyclopedia of Jewish Book Cultures.
Alles over het Joods Cultureel Keartier vind je op www.jck.nl
Contact met Vincent en Hein: vrijheidskwartiertje@gmail.com