เราจะทําดวงตาให้เห็นธรรมได้อย่างไร
ที่เราเคยได้ยินมาบ่อยบ่อย
ธรรมจักษุจะเข้าไปเห็นสภาวะ
เห็นธรรมคุณ ได้เห็นธรรมครั้งแรก เรียกว่าเป็นผู้เข้าสู่กระแส
เห็นธรรมก็คือเห็นพระนิพพาน เป็นโลกุตตระ
เห็นสภาวะที่ไม่ประกอบด้วยกาล
สักกายทิฏฐิความมีตัวตน
จะอิงรูปและนาม อิงขันธ์ทั้ง๕
เห็นความเกิดความดับความสืบต่อ
ของรูปและนามที่อิงเวลาอยู่
แต่เมื่อใดที่จิตของผู้ปฏิบัติมาสัมผัส
มาเข้าสู่กระแสแห่งการเกิดการดับ
ก็คือกระแสแห่งปัจจุบันกาล
เราไม่ลืมนะ
กระแสแห่งอดีตกาล อนาคตตกาล เป็นช่องทาง
เป็นกระแสที่ตัวตน ตัวปรุงแต่ง
จะอิงอดีตประสบการณ์เพื่อเติมเต็มให้กับตัวตนในอนาคตกาล
แต่เมื่อใดที่ผู้ปฏิบัติอาศัยอุบายองค์ความรู้
เพื่อเข้ามาอยู่กับปัจจุบันกาล
ลักษณะของตัวสักกายทิฐิ ตัวตน
อวิชชาตัณหา อุปาทาน จะไม่เกิดร่วม
เพราะไม่มีที่ตั้ง ไม่มีที่อิงอาศัย
แต่พอจิตเคลื่อนออกจากปัจจุบันกาล
ก็มาอีกแล้ว นี้เรียกว่ายังไม่สิ้นสุด
ยังไม่เป็นการตัดรอบ
การรู้การเห็นแบบนี้เป็นระดับปัญญา
มิใช่ระดับวิมุตติ
ส่วนการบรรลุถึงสภาวะโลกุตตระธรรม
ได้ดวงตาเห็นธรรม เข้าสู่กระแสนิพพาน
นั่นเป็นสภาวะที่ดับรอบ
ตัวสักกายทิฐิ ตัวร้อยรัดเบื้องต้นดับไป
ดับไปได้ยังไง เพราะอิงกาล
เมื่อเข้าไปถึงสภาะที่ไม่เกิดไม่ดับ
จิตก็เลยแจ่มแจ้ง
สภาวะที่อิงกาลเวลาที่ตัวตนอิงอยู่นี้
อิงอภิฌชาและโทมนัสที่ร้อยรัดจิต
ให้ติดอยู่ในอดีตกาล อนาคตกาล มันเป็นอย่างนี้
พอมาถึงจุดที่ว่าไม่มีสภาวะ
ความสืบต่อของกาลเวลา เป็นอกาลิโก
แล้วจะสงสัยมั้ย สงสัยกับตัวตนนี้ไหม ?
ถ้ายังไม่เห็นสภาวะที่การดับรอบของกาล ของตัวตน
คือดับรอบของรูปและนามของขันธ์
ก็จะแสวงหาตัวตนจากการเกิดการดับ
หยาบบ้างละเอียดบ้าง ปราณีตบ้าง
ตัวตนที่อิงกามสัญญาบ้าง รูปสัญญาบ้าง
อรูปตัวสัญญาบ้าง จะเป็นแบบนี้
นั่นคือนัยยะว่าที่ว่า
ผู้เข้าถึงกระแสของพระนิพพาน
ได้ดวงตาเห็นธรรม เข้าถึงโลกุตตระแล้ว
จึงเป็นผู้มั่นคงในพระรัตนตรัย
มีความเลื่อมใสในพระรัตนตรัยอย่างไม่หวั่นไหว
ไม่มีอะไรที่จะเปลี่ยนแปลงจิตของบุคคลนั้นให้เป็นไปอย่างอื่น
ให้ไปเชื่ออย่างอื่น
ให้เห็นไปอย่างอื่น
สภาวะที่เกิดดับที่เนื่องด้วยกาล สิ้นสุดลงแล้ว
สภาวะที่ไม่เกิดไม่ดับ ก็ปรากฏแจ่มแจ้งเมื่อนั้น
ความสงสัยสงสัยดับสิ้นไปได้อย่างไรในนัยยะที่ว่า
เพราะไปเห็นสภาวะที่ไม่เกิดไม่ดับ
ตัวตนสักกายทิฏฐินั้นอิงอาศัยสภาวะที่เกิดดับ ที่เป็นกระแสมาตลอด
กระแสแห่งความเกิดดับจากความสืบต่อของรูปและนาม
หยาบบ้างละเอียดบ้าง
แต่พอมาถึงจุดๆนึง
กระแสนั้นสิ้นสุดลงไปเลย
แล้วก็เข้าไปสู่สภาวะที่ไม่เกิดไม่ดับก็คือกระแสพระนิพพาน
ผู้แรกเห็น
เรียกว่าโสดาบัน โสดาบันบุคคล