"อธิษฐานได้ดังปรารถนาคือผู้สมบูรณ์ในสมาธิ"
..
ผู้ได้ฌานบางคนในโลกนี้มี ๔ จําพวก
ประเภทที่หนึ่ง เป็นผู้ฉลาดในการเข้าสมาธิ แต่ไม่ฉลาดในความเป็นผู้ฉลาดในสมาธิ
ก่อนที่จะไปถึงในอีกบุคคล ๓ ประเภท
เราต้องทําความเข้าใจ ฉลาดในการเข้าสมาธิและฉลาดในสมาธิ
คำว่าฉลาดคือเป็นผู้มีปัญญา กระจ่างชัดแจ่มแจ้ง
เราจะมีอุบายไหนบ้างที่จะไปเกื้อกูลในการเข้าสมาธิ
ให้เข้าสมาธิได้ง่าย ได้ดังปรารถนา
นี้คือการเป็นผู้รอบรู้ เป็นผู้มีทักษะ มีองค์ความรู้
ว่าจะเข้าสมาธิยังไงให้เข้าได้ง่ายที่สุดเร็วที่สุด
เรียกว่ามีทักษะ มีวสีมีความชํานาญ
อีกตัวนึงก็คือเป็นผู้ฉลาดในสมาธิ ปัญญามาอีกละ
ก่อนจะเข้าสมาธิก็ต้องเป็นผู้ฉลาด คือมีปัญญารู้อุบายวิธี
ที่จะเข้าถึงบรรลุถึงฌานจิต เมื่อเข้าไปอยู่ในฌานจิตแล้ว
ความฉลาดนี้ตัวปัญญาก็ยังตามไปอยู่
คือปัญญาที่เราได้อ่านในฌานสูตร
ที่พระองค์ท่านตรัสว่าบุคคลผู้ดํารงจิตอยู่ในรูปฌานทั้ง ๔
ย่อมเห็นซึ่งความเกิดความดับ เห็นความไม่เที่ยง
เห็นความแปรปรวนเห็นความเปลี่ยนแปลง
ในรูปเวทนาสัญญาสังขารวิญญาณก็คือในขันธ์ทั้ง ๕
ส่วนผู้ที่ดํารงจิตอยู่ในอรูปฌาน หรืออรูปสัญญา ๓ ขั้นเบื้องต้น
ย่อมเป็นผู้เห็นการเปลี่ยนแปลงเห็นความไม่เที่ยง
เห็นการเกิดดับของเวทนาสัญญาสังขารวิญญาณ ก็คือขันธ์ทั้ง ๔
ซึ่งความฉลาดอันนี้ก็คือตัวปัญญา เราในฐานะเป็นผู้ปฏิบัตินะ
ได้ยินได้ฟังมามากในสื่อได้อ่านมามากจากตำหรับตํารา
คุรุอาจารย์รุ่นหลังนี่ถือว่าเป็น อรรถกถา
เราคงเคยได้ยินในโวหารหรือในคําที่มีผู้แสดงทัศนคติว่า
เมื่อจิตดํารงอยู่ในฌานจะไม่สามารถพิจารณากฎแห่งไตรลักษณ์ได้
จะต้องถอนจิตออกจากสมาธิออก จากฌานนั้นก่อน
อันนี้เป็นองค์ความรู้เป็นทัศนคติ เป็นความเห็นของของคุรุอาจารย์รุ่นหลังนี่เอง
แต่จริงแล้วพระพุทธองค์ท่านไม่ได้ตรัสแบบนั้นนะ
อยู่ในฌานจิตนั่นแหละย่อมเห็นซึ่งความเกิด เห็นซึ่งความดับ
เห็นความเป็นอนิจจังของขันธ์ทั้ง ๕
ไม่ต้องถอนจิตออกจากฌานจิต จากสมาธิเลยนะ
คำว่าฉลาด หมายถึงปัญญา เมื่อเข้าสมาธิแล้วถ้าเห็นซึ่งความเกิดความดับ
เห็นกฎแห่งความไม่เที่ยง เห็นกฏแห่งความเป็นอนิจจัง
ของไตรลักษณ์ในขันธ์ทั้ง ๕
ในขณะที่อยู่ในรูปฌานทั้ง ๔ นี้คือความเป็นผู้ฉลาดในสมาธิ
หรือเห็นการเกิดการดับเห็นการเปลี่ยนแปลงของขันทั้ง ๔
เวทนา สัญญา สังขารวิญญาณ เมื่อจิตตั้งมั่นอยู่ในอรูปสัญญา ๓ ขั้นเบื้องต้น
ปิยทัสสี ภิกขุ
Group Sitting 17-08-2025